Κατοχύρωση Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Πολλές φορές τίθεται η ερώτηση σε εμάς τους νομικούς:

Πώς θα κατοχυρώσω το έργο (βιβλίο, τραγούδι, πίνακα, αρχιτεκτονικό σχέδιο) που έχω δημιουργήσει;

Η απάντηση είναι πώς σε καμία ενέργεια δεν πρέπει να προβεί ο δημιουργός!

Η κτήση του δικαιώματος του δημιουργού στο έργο του είναι αυτοδίκαιη, τη στιγμή της δημιουργίας, κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. περί πνευματικής ιδιοκτησίας ( ν. 2121/1993): Οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ` αυτό Πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (Ηθικό δικαίωμα).

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1 του ν. 2121/1993 «πνευματική ιδιοκτησία, συγγενικά δικαιώματα και πολιτιστικά θέματα» (ΦΕΚ τ. Α 25/4.3.1993), οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ` αυτό πνευματική ιδιοκτησία που περιλαμβάνει ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα). Από το συνδυασμό της παραπάνω διάταξης του άρθρου 1 του ν. 2121/1993 με τη διάταξη του άρθρου 6 § 1 του ίδιου νόμου, που ορίζει ότι δημιουργός ενός έργου είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του έργου, προκύπτει ότι, δημιουργός ενός έργου μπορεί να είναι μόνο φυσικά πρόσωπα. Κανένας άλλος, εκτός από τον πραγματικό δημιουργό του έργου, δεν μπορεί να θεωρηθεί από οποιοδήποτε λόγο ότι απέκτησε την πνευματική ιδιοκτησία κατά τρόπο πρωτογενή. Τα νομικά πρόσωπα, τα οποία αποτελούν μια απλή «νομική κατηγορία» και έχουν μόνο την ικανότητα δικαίου και δικαιοπραξίας που τους αναγνωρίζει ο νόμος, είναι από τη φύση των πραγμάτων ανίκανα να δημιουργήσουν πνευματικό έργο και μόνο στις περιπτώσεις όπου η πρωτογενής κτήση επέρχεται κατά πλάσμα δικαίου (άρθρο 11 § 1 του άνω νόμου) είναι δυνατό να θεωρηθεί νομικό πρόσωπο ως αρχικός δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας (Γιώργος Κουμάντος, Πνευματική Ιδιοκτησία, έκτη έκδοση, σ. 153 επ.). Εξ άλλου, τα δικαιώματα αυτά (ηθικό και περιουσιακό) περιλαμβάνουν τις εξουσίες που προβλέπονται στα άρθρα 3 και 4 του ίδιου νόμου. Σύμφωνα με το άρθρο 2, ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως τα γραπτά ή προφορικά κείμενα, οι μουσικές συνθέσεις με κείμενο ή χωρίς, τα θεατρικά έργα, με μουσική ή χωρίς, τα οπτικοακουστικά έργα κ.λπ.

Σύμφωνα με το άρθρο 3, το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στο δημιουργό, ιδίως, την εξουσία να επιτρέπει ή να απαγορεύει:

α) την εγγραφή και την αναπαραγωγή του έργου με κάθε μέσο (μηχανικά, φωτοχημικά, ηλεκτρονικά),

β) τη μετάφραση του έργου

γ) τη διασκευή, την προσαρμογή ή άλλες μετατροπές του έργου,

δ) τη θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του έργου, με μεταβίβαση της κυριότητας, με εκμίσθωση ή με δημόσιο δανεισμό,

ε) την παρουσίαση του έργου στο κοινό,

στ) τη δημόσια εκτέλεση του έργου,

ζ) τη μετάδοση ή αναμετάδοση του έργου στο κοινό με τη ραδιοφωνία, την τηλεόραση. Ως αναπαραγωγή θεωρείται η παραγωγή ενός ή περισσοτέρων αντιτύπων του έργου που συνήθως γίνεται με βάση την υλική ενσωμάτωση η οποία πραγματοποιείται με την εγγραφή (Γ Κουμάντο, ό.π., σ. 207 επ.).

Ακόμα, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1 και 6 του ίδιου ως άνω νόμου, ο πνευματικός δημιουργός με τη δημιουργία του έργου αποκτά πρωτογενώς και αυτοδικαίως (χωρίς τυπικές διατυπώσεις) το αποκλειστικό και απόλυτο δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού του δεσμού μ` αυτό (ηθικό δικαίωμα). Η αρχή αυτή ισχύει και όταν το έργο δημιουργείται κατόπιν παραγγελίας ή από μισθωτό στα πλαίσια εξαρτημένης εργασιακής σχέσης, οπότε και πάλι ο εντολοδόχος και ο μισθωτός αποκτούν αυτοδικαίως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στο έργο (βλ. ΠΠρΘεσ/κης 22651/2007, Αρμ. 2008,1650).

Από την άλλη, η απόδειξη της πατρότητας του έργου μπορεί να τελεστεί και διάφορους τρόπους, π.χ. με αποστολή ενός σεναρίου από το σεναριογράφο στον εαυτό του, η κατάθεση μιας μουσικής παρτιτούρας σε συμβολαιογράφο και η σύνταξη της σχετικής πράξης, η λήψη φωτογραφίας με βέβαιη χρονολογία, η κατάθεση βιβλίου στην Εθνική βιβλιοθήκη κ.ο.κ.