Ανταγωνισμός και προσωπικά δεδομένα: Απόφαση σταθμός της Γερμανικής Αρχής Ανταγωνισμού για την επεξεργασία δεδομένων από το Facebook

Με μία ιδιαιτέρως σημαντική απόφαση, η Ομοσπονδιακή Αρχή Ανταγωνισμού της Γερμανίας (Bundeskartellamt) επέβαλε στο Facebook εκτεταμένους περιορισμούς αναφορικά με την επεξεργασία δεδομένων των χρηστών του.

Όπως αναφέρεται στην απόφαση, σύμφωνα με τους όρους χρήσης του Facebook, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν το μέσο κοινωνικής δικτύωσης μόνο υπό την προϋπόθεση ότι το Facebook μπορεί να συλλέξει δεδομένα τους και εκτός της πλατφόρμας (δηλαδή σε άλλες ιστοσελίδες ή εφαρμογές), δεδομένα τα οποία μπορεί να συνδέσει με το λογαριασμό του χρήστη στο Facebook.

Όλα τα δεδομένα που συλλέγονται για έναν χρήστη στο Facebook από υπηρεσίες που ανήκουν είτε στο Facebook, όπως π.χ. το WhatsApp και το Instagram, είτε σε ιστοσελίδες τρίτων, μπορούν τελικά να συνδυαστούν και να αποδοθούν στο λογαριασμό χρήστη του Facebook.

Η απόφαση της αρχής καλύπτει διάφορες πηγές δεδομένων:

(i) οι υπηρεσίες που ανήκουν στο Facebook, όπως το WhatsApp και το Instagram, μπορούν να συνεχίσουν να συλλέγουν δεδομένα. Ωστόσο, η ανάθεση των δεδομένων στους λογαριασμούς χρηστών του Facebook θα είναι δυνατή μόνο υπό την προϋπόθεση της συγκατάθεσης των χρηστών. Όπου δεν παρέχεται συγκατάθεση, τα δεδομένα πρέπει να παραμένουν στην αντίστοιχη υπηρεσία και δεν μπορούν να υποβληθούν σε επεξεργασία σε συνδυασμό με δεδομένα του Facebook.

(ii) Η συλλογή δεδομένων από ιστότοπους τρίτων μερών και η ανάθεσή τους σε ένα λογαριασμό χρήστη στο Facebook θα είναι δυνατή μόνο εάν οι χρήστες παρέχουν τη συγκατάθεσή τους.

Διαβάστε επίσης: Η παροχή προσωπικών δεδομένων με αντάλλαγμα υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών εμπίπτει στην έννοια της "αμοιβής"

Εάν δεν δοθεί συγκατάθεση για την επεξεργασία δεδομένων από υπηρεσίες που ανήκουν στο Facebook και ιστοσελίδες τρίτων μερών, το Facebook θα πρέπει να περιορίσει σημαντικά τη συλλογή και τον συνδυασμό δεδομένων που πραγματοποιεί.

Ως εκ τούτου, το Facebook θα αναγκαστεί να αναπτύξει προτάσεις για λύσεις προς την συμμόρφωσή του με το πλαίσιο αυτό.

«Στο μέλλον, το Facebook δεν θα επιτρέπεται να αναγκάζει τους χρήστες του να συμφωνούν με την - πρακτικά - απεριόριστη συλλογή και ανάθεση δεδομένων που προέρχονται εκτός του Facebook με τους λογαριασμούς των χρηστών εντός αυτού. Οι καταναλωτές θα μπορούν να εμποδίσουν το Facebook να συλλέξει και να χρησιμοποιήσει χωρίς περιορισμούς τα δεδομένα τους.

Εάν οι χρήστες δεν συγκατατίθενται, το Facebook δεν μπορεί να τους αποκλείσει από τις υπηρεσίες του και πρέπει να απέχει από τη συλλογή και τον συνδυασμό δεδομένων από διαφορετικές πηγές», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Αρχής, Andreas Mundt.

Δεσπόζουσα θέση στην αγορά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από το Facebook

Τον Δεκέμβριο του 2018, το Facebook είχε 1.52 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες καθημερινά και 2.32 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως.

Η εταιρεία κατέχει δεσπόζουσα θέση στη γερμανική αγορά για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαθέτοντας 23 εκατομμύρια ημερήσιους ενεργούς χρήστες, με μερίδιο αγοράς άνω του 95%.

Την ίδια στιγμή, ο ανταγωνιστής του, Google+, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα κλείσει έως τον Απρίλιο του 2019, ενώ υπηρεσίες όπως το Snapchat, το YouTube ή το Twitter, αλλά και επαγγελματικά δίκτυα όπως το LinkedIn και το Xing, προσφέρουν μόνο τμήματα των υπηρεσιών ενός κοινωνικού δικτύου και επομένως δεν περιλαμβάνονται στη σχετική αγορά.

Ωστόσο, ακόμη και αν οι υπηρεσίες αυτές συμπεριληφθούν στη σχετική αγορά, ο όμιλος Facebook, με τις θυγατρικές Instagram και WhatsApp, θα εξακολουθούσε να κατέχει πολύ υψηλά μερίδια αγοράς, πράγμα που πιθανότατα θα ήταν ενδεικτικό μιας μονοπωλιακής θέσης.

Κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά, η οποία βασίζεται στην εκτεταμένη συλλογή, επεξεργασία και συνδυασμό δεδομένων στους λογαριασμούς των χρηστών

Ο βαθμός στον οποίο το Facebook συλλέγει, συνδυάζει και επεξεργάζεται δεδομένα σε λογαριασμούς χρηστών αποτελεί, σύμφωνα με την Αρχή, κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης.

Η απόφαση της Bundeskartellamt δεν αφορά στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει χώρα η επεξεργασία των δεδομένων που παράγονται με τη χρήση του ίδιου του Facebook.

Οι χρήστες γνωρίζουν άλλωστε ότι τα δεδομένα θα συλλεγούν και θα χρησιμοποιηθούν σε κάποιο βαθμό, καθώς είναι βασικό στοιχείο ενός κοινωνικού δικτύου και του συναφούς επιχειρηματικού μοντέλου που βασίζεται στην επεξεργασία δεδομένων.

Ωστόσο, υπάρχει κάτι που πολλοί χρήστες δεν γνωρίζουν: Μεταξύ άλλων προϋποθέσεων, η χρήση του Facebook υπόκειται στην προϋπόθεση ότι το μέσο κοινωνικής δικτύωσης είναι σε θέση να συλλέγει σχεδόν απεριόριστο όγκο δεδομένων, οποιουδήποτε τύπου, από τρίτες πηγές, τα οποία χρησιμοποιεί σε διάφορες διαδικασίες επεξεργασίας δεδομένων.

Οι πηγές αυτές δεν είναι μόνο υπηρεσίες που ανήκουν στο Facebook, όπως το Instagram ή το WhatsApp, αλλά και ιστοσελδίες που περιλαμβάνουν λειτουργίες όπως τα κουμπιά "Like" ή "Share".

Διαβάστε επίσης: Είναι υπεύθυνοι επεξεργασίας δεδομένων οι διαχειριστές ιστοσελίδων που χρησιμοποιούν plugins τρίτων;

Στις περιπτώσεις αυτές, η ροή δεδομένων προς το Facebook ξεκινάει ήδη από την εγκατάστασή τους, χωρίς να είναι καν απαραίτητο να κάνει ο χρήστης κλικ το κουμπί.

Ακόμη, όμως και αν δεν είναι ορατό στους χρήστες μιας ιστοσελίδας κανένα σήμα του Facebook, τα δεδομένα τους θα καταλήγουν σε πολλές περιπτώσεις από ιστοσελίδες προς το Facebook χωρίς να το συνειδητοποιούν, με τη χρήση μηχανισμών όπως το "Facebook Analytics".

«Συνδυάζοντας τα δεδομένα από τη δική του ιστοσελίδα, από υπηρεσίες που ανήκουν στην εταιρεία και την ανάλυση ιστοσελίδων τρίτων μερών, το Facebook αποκτά πολύ λεπτομερή προφίλ των χρηστών του και γνωρίζει τι κάνουν online», σημειώνει ο Πρόεδρος της Αρχής, Andreas Mundt.

Οι διατάξεις για την προστασία των δεδομένων αποτελούν πρότυπο για την εξέταση της καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεδομένων

Οι όροι χρήσης του Facebook και ο τρόπος και ο βαθμός στον οποίο συλλέγει και επεξεργάζεται δεδομένα, παραβιάζουν τους ευρωπαϊκούς κανόνες προστασίας δεδομένων.

Η γερμανική Αρχή συνεργάστηκε στενά με κορυφαίες αρχές προστασίας δεδομένων για τη διευκρίνιση των ζητημάτων προστασίας δεδομένων.

Σύμφωνα με την εκτίμηση της Αρχής, η συμπεριφορά του Facebook αντιπροσωπεύει πάνω από όλα την επονομαζόμενη καταχρηστική εκμετάλλευση (exploitative abuse).

Οι εταιρείες με δεσπόζουσα θέση δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν καταχρηστικές πρακτικές εις βάρος της αντίθετης πλευράς της αγοράς, δηλαδή, εν προκειμένω, των καταναλωτών που χρησιμοποιούν το Facebook.

Αυτό ισχύει κυρίως εάν η πρακτική αυτή εμποδίζει τους ανταγωνιστές που δεν είναι σε θέση να συγκεντρώσουν έναν αντίστοιχο όγκο δεδομένων.

Διαβάστε επίσης: Πώς οι εφαρμογές στο Android μοιράζονται δεδομένα με το Facebook (ακόμα και αν δεν έχετε λογαριασμό)

Αυτή η προσέγγιση βασίζεται στο δίκαιο περί ανταγωνισμού και δεν είναι νέα, καθώς ανταποκρίνεται στη νομολογία του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Γερμανίας, σύμφωνα με την οποία όχι μόνο οι υπερβολικές τιμές αλλά και οι ακατάλληλοι συμβατικοί όροι και προϋποθέσεις συνιστούν καταχρηστική εκμετάλλευση (επονομαζόμενες exploitative business terms) .

«Τα δεδομένα σήμερα αποτελούν έναν αποφασιστικό παράγοντα ανταγωνισμού. Στην περίπτωση του Facebook, αυτό είναι ο βασικός παράγοντας για την εδραίωση της δεσπόζουσας θέσης της εταιρείας. Από τη μία πλευρά υπάρχει μια υπηρεσία που παρέχεται δωρεάν στους χρήστες. Από την άλλη πλευρά, η ελκυστικότητα και η αξία των διαφημιστικών χώρων αυξάνονται με τον όγκο και τη λεπτομέρεια των δεδομένων για κάθε χρήστη. Επομένως, ακριβώς στον τομέα της συλλογής δεδομένων και της επεξεργασίας δεδομένων, θα πρέπει το Facebook, ως κυρίαρχη εταιρεία, πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες που ισχύουν στη Γερμανία και την Ευρώπη», κατέληξε ο Πρόεδρος της Αρχής, Andreas Mundt.

Αναλυτικές πληροφορίες για την έρευνα της Αρχής είναι διαθέσιμες στο bundeskartellamt.de