Απόφαση του ΔΕΕ για το εφαρμοστέο δίκαιο σε επιμέλεια τέκνου του οποίου η διαμονή μεταφέρεται νόμιμα σε συμβαλλόμενο κράτος στη Σύμβαση της Χάγης του 1996

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 14-05-2022 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι δικαστήριο κράτους μέλους δεν διατηρεί την δικαιοδοσία να αποφανθεί επί της επιμέλειας τέκνου βάσει του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα [κανονισμού (ΕΚ) 2201/2003 του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2003, για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γαμικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας] όταν η συνήθης διαμονή του έχει νόμιμα μεταφερθεί σε τρίτο κράτος συμβαλλόμενο στη Σύμβαση της Χάγης του 1996 [Σύμβαση για τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση, την εκτέλεση και τη συνεργασία σε θέματα γονικής μέριμνας και μέτρων προστασίας των παιδιών, η οποία συνήφθη στη Χάγη στις 19 Οκτωβρίου 1996].

Ιστορικό της υπόθεσης

Η CC γέννησε τον M το 2011 στη Σουηδία. Η CC είχε την αποκλειστική επιμέλεια του παιδιού της από τη γέννησή του. Μέχρι τον Οκτώβριο 2019, ο M κατοικούσε πάντοτε στη Σουηδία.

Από τον Οκτώβριο του 2019, ο M άρχισε να φοιτά εσωτερικός σε σχολείο στη Ρωσική Ομοσπονδία.

Τον Δεκέμβριο του 2019 ο VO, πατέρας του M, άσκησε ενώπιον του αρμόδιου Tingsrätt (πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, Σουηδία) αγωγή με κύριο αίτημα να του ανατεθεί η αποκλειστική επιμέλεια του M και να οριστεί ως συνήθης διαμονή του Μ η κατοικία του VO στη Σουηδία. Η CC προέβαλε ένσταση ελλείψεως διεθνούς δικαιοδοσίας του δικαστηρίου αυτού λόγω του ότι από τον Οκτώβριο του 2019 ο M έχει τη συνήθη διαμονή του στη Ρωσία.

Το ως άνω δικαστήριο απέρριψε την ένσταση ελλείψεως διεθνούς δικαιοδοσίας που προέβαλε η CC με την αιτιολογία ότι, κατά τον χρόνο ασκήσεως της αγωγής, ο M δεν είχε μεταφέρει τη συνήθη διαμονή του στη Ρωσία. Ανέθεσε προσωρινά την αποκλειστική επιμέλεια του M στον VO.

Το Hovrätten över Skåne och Blekinge (εφετείο Malmö, Σουηδία) επικύρωσε την απόφαση του Tingsrätt (πρωτοβάθμιου δικαστηρίου), κατά την οποία τα σουηδικά δικαστήρια έχουν διεθνή δικαιοδοσία δυνάμει του άρθρου 8, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα. Εξαφάνισε ωστόσο την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου περί αναθέσεως προσωρινώς στον VO της αποκλειστικής επιμέλειας του M.

Η CC προσέφυγε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, του Högsta domstolen (Ανωτάτου Δικαστηρίου, Σουηδία), ζητώντας να επιτραπεί η άσκηση αναιρέσεως κατά της αποφάσεως του Hovrätten över Skåne och Blekinge (εφετείου του Malmö) και να υποβληθεί στο Δικαστήριο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως σχετικά με την ερμηνεία του άρθρου 61 του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα. Η CC διευκρίνισε, ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, ότι υπέβαλε, εξάλλου, αίτηση για την επιμέλεια του M ενώπιον ρωσικού δικαστηρίου, το οποίο, με απόφαση της 20ής Νοεμβρίου 2020, έκρινε ότι έχει διεθνή δικαιοδοσία για κάθε ζήτημα σχετικό με τη γονική μέριμνα του M.

Κατά το αιτούν δικαστήριο, τα ερωτήματα που ανακύπτουν είναι, αφενός, αν η αρχή της διατηρήσεως της διεθνούς δικαιοδοσίας του δικαστηρίου (perpetuatio fori), όπως απορρέει από το άρθρο 8, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα, έχει εφαρμογή σε περίπτωση μεταφοράς της συνήθους διαμονής του παιδιού σε τρίτο κράτος το οποίο είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση της Χάγης του 1996 και, αφετέρου, λαμβανομένου υπόψη του κανόνα υπεροχής που προβλέπει το άρθρο 61, στοιχείο αʹ, του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα, ποιο είναι το χρονικό σημείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για την εκτίμηση του τόπου της συνήθους διαμονής του παιδιού και αν το πεδίο εφαρμογής του εν λόγω άρθρου περιορίζεται στις σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών ή είναι ευρύτερο. Το αιτούν δικαστήριο πρόσθεσε ότι, μολονότι ορισμένα δικαστήρια άλλων κρατών μελών έχουν κρίνει ότι, σε παρόμοιες περιπτώσεις, το άρθρο 8, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα δεν έχει εφαρμογή, το ζήτημα διχάζει ακόμη τη σχετική νομική θεωρία.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Högsta domstolen (Ανώτατο Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα συναφώς.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι το άρθρο 8, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα, σε συνδυασμό με το άρθρο 61, στοιχείο αʹ, του ίδιου κανονισμού, έχει την έννοια ότι δικαστήριο κράτους μέλους το οποίο επιλαμβάνεται διαφοράς γονικής μέριμνας δεν διατηρεί τη διεθνή δικαιοδοσία να αποφανθεί επί της διαφοράς αυτής δυνάμει του άρθρου 8, παράγραφος 1, όταν η συνήθης διαμονή του παιδιού μεταφέρθηκε νομίμως, κατά τη διάρκεια της δίκης, στο έδαφος τρίτου κράτους που είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση της Χάγης του 1996.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA