logo-print

Αστική ευθύνη Δημοσίου λόγω ζημιογόνου παραβίασης του ενωσιακού δικαίου, που προκλήθηκε από απόφαση εθνικού δικαστηρίου (ΣτΕ Ολ 799-803/2021)

Ζητήματα εφαρμογής, είτε ευθέως είτε αναλόγως, του άρ. 105 του ΕισΝΑΚ και δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων επί αγωγών αποζημίωσης

07/06/2021

07/06/2021

Η φορολογική ενημερότητα

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ​

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΤΣΟΣ

Ηλεκτρονικό Κτηματολόγιο - Βιβλιοθήκη Δικάιου Κτηματολογίου Νο 24

Με την υπ’ αρ. 799/2021 απόφασή του, το ΣτΕ έκρινε ότι η αγωγή αποζημίωσης κατ’ άρ. 105 του ΕισΝΑΚ, λόγω παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου αποδιδόμενων σε αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων (Ειρηνοδικείο και Άρειος Πάγος) δεν ανήκει στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων.

Το δικαστήριο έκρινε πως, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι προϋποθέσεις αποκατάστασης της ζημίας που προκλήθηκε από απόφαση εθνικού δικαστηρίου, αποφαινομένου σε τελευταίο βαθμό, εξαιτίας παραβίασης κανόνα του ενωσιακού δικαίου, είναι οι εξής: α) ο παραβιαζόμενος κανόνας δικαίου της Ένωσης να αποσκοπεί στην απονομή δικαιωμάτων στους ιδιώτες, β) η παράβαση του κανόνα αυτού να είναι κατάφωρη και γ) να υφίσταται άμεσος αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παράβασης αυτής και της ζημίας των ιδιωτών. Η δε εφαρμογή της αρχής της ευθύνης του κράτους μέλους για αποφάσεις εθνικού δικαστηρίου κρίνοντος σε τελευταίο βαθμό δεν επιτρέπεται να τεθεί σε κίνδυνο από την έλλειψη αρμοδίου δικαστηρίου.

Έκρινε, περαιτέρω, πως μέχρι να θεσπισθεί τυχόν ειδική διαδικασία, η σχετική έννομη προστασία νομίμως παρέχεται με την άσκηση αγωγής αποζημίωσης κατά το άρ. 105 του ΕισΝΑΚ, το οποίο εφαρμόζεται κατ’ αρχήν αναλόγως. Η θεμελίωση της αποζημιωτικής ευθύνης του Δημοσίου, λόγω παραβίασης του δικαίου της Ένωσης οφειλόμενης σε απόφαση εθνικού δικαστηρίου αποφαινόμενου σε τελευταίο βαθμό, διέπεται από τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις.

Ωστόσο, απεφάνθη πως η κατά το άρ. 1 παρ 1 περ. η του Ν 1406/1983 δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων επί των σχετικών διαφορών κάμπτεται, όταν η παραβίαση του ενωσιακού δικαίου αποδίδεται στα πολιτικά δικαστήρια, τα οποία και καθίστανται αρμόδια για την εκδίκαση των οικείων αγωγών αποζημίωσης.

 

Κατά τη μειοψηφούσα γνώμη, η υποχρέωση του νομοθέτη, κατά τις διατάξεις του Συντάγματος και των βασικών αρχών του ενωσιακού δικαίου, για ρύθμιση της αποζημιωτικής ευθύνης από πράξεις οργάνων της Δικαιοσύνης πρέπει να σταθμίζεται, κατά τρόπο πρόσφορο, με την συνταγματική απαίτηση για σεβασμό της ανεξαρτησίας, του κύρους και της ευρυθμίας της Δικαιοσύνης, η δε διάταξη του άρ. 105 του ΕισΝΑΚ ουδεμία σχετική μέριμνα λαμβάνει, ούτε παρίσταται πρόσφορη προς τούτο. Όσον αφορά στη δικαιοδοσία, κατά τη γνώμη της μειοψηφίας,  η ένδικη αγωγή ασκήθηκε παραδεκτώς ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων.

 

Κατά τα κριθέντα με τις υπ’ αρ. 801-803 αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι διατάξεις του άρ. του 105 του ΕισΝΑΚ, δεν έχουν, παρά την ευρεία διατύπωσή τους, εφαρμογή στις περιπτώσεις υλικής ζημίας ή ηθικής βλάβης από παράνομες πράξεις των οργάνων της δικαστικής λειτουργίας κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Περαιτέρω, ενόσω δεν υφίσταται νομοθετικός καθορισμός των όρων αποκατάστασης της ζημίας που προκαλείται από όργανα ενταγμένα στη δικαστική λειτουργία, καθώς και της αρμόδιας δικαιοδοσίας για την επίλυση των σχετικών διαφορών , η εν λόγω ζημία δεν μπορεί να αποκατασταθεί ούτε με τους όρους και τις προϋποθέσεις του άρ. του 105 ΕισΝΑΚ, ευθέως ή αναλόγως εφαρμοζόμενου, ούτε με ευθεία επίκληση του άρ. 4 παρ. 5 του Συντάγματος. Εξάλλου, την ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ δεν δύναται να δικαιολογήσει το γεγονός ότι με τις προκείμενες αποφάσεις επέρχεται μεταστροφή της πρόσφατης νομολογίας του Δικαστηρίου (ΣτΕ Ολ 1501/2014), καθώς μόνον υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις κωλύεται η άμεση εφαρμογή των κανόνων που προκύπτουν από τη νομολογιακή μεταστροφή.

Κρίθηκε δε ότι η γενόμενη δεκτή με την προαναφερόμενη απόφαση (ΣτΕ Ολ 799/2021) υποχρέωση του Δημοσίου να προβαίνει στην αποκατάσταση της ζημίας που οι πολίτες υφίστανται λόγω παραβιάσεως του δικαίου της Ένωσης οφειλόμενης σε απόφαση εθνικού δικαστηρίου αποφαινομένου σε τελευταίο βαθμό, υπό τις προϋποθέσεις που διέπλασε το ίδιο το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνιστά διαφορετική περίπτωση, υπαγορευθείσα από την ανάγκη διαφύλαξης της ομοιόμορφης ερμηνείας και εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου από τις εθνικές αρχές, στις οποίες προδήλως περιλαμβάνονται και τα δικαστήρια.

Με όμοιο τρόπο αντιμετωπίστηκε το ζήτημα, κατά τα κριθέντα με την υπ’ αρ. 800/2021 απόφαση του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία το Διοικητικό Πρωτοδικείο που δίκασε κατ’ ουσίαν την αγωγή αποζημίωσης, ενόσω δεν υφίσταται νομοθετικός καθορισμός των όρων αποκατάστασης της ζημίας που προκαλείται από όργανα ενταγμένα στη δικαστική λειτουργία, καθώς και των αρμοδίων δικαστηρίων, υπερέβη τη δικαιοδοσία του.

Δείτε τις περιλήψεις των αποφάσεων εδώ 

H διατάραξη της κυριότητας

ΜΑΡΙΑ ΠΕΡΤΣΕΛΑΚΗ

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΟ ΔΙΚΑΙΟ

Η επιμέλεια του παιδιού κατά τον Αστικό Κώδικα

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΕΚΚΑΣ

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ