Δημοσιεύθηκε ο νόμος με το νέο δικαστικό χάρτη (ν. 5108/2024)

Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο ν. 5108/2024 με τίτλο «Ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, χωροταξική αναδιάρθρωση των δικαστηρίων της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’/65/2-5-2025).

Όπως αναφέρεται στο άρθρο 1, το αντικείμενο των νέων διατάξεων του Μέρους Α’ συνίσταται:

α) στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης μέσω της αναδιάρθρωσης των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων και του καθορισμού της έδρας και της περιφέρειάς τους με σκοπό την επιτάχυνση και την ποιοτική απονομή της δικαιοσύνης, 

β) στην ορθολογικότερη αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού που υπηρετεί στη δικαιοσύνη, με αναλογική κατανομή ανθρώπινων πόρων στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης των δικαστικών υπηρεσιών, 

γ) στην αποσυμφόρηση των δικαστηρίων, 

δ) στην απαλλαγή των διευθυνόντων τα δικαστήρια  από τα διαχειριστικά τους καθήκοντα (εκτός των δικαστικών - δικαιοδοτικών τους καθηκόντων), όπως προμήθειες, επισκευές/συντήρηση δικαστικών κτιρίων.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου, σκοπός είναι να αντιμετωπιστεί το διαχρονικό πρόβλημα της (χρονικής) αποτελεσματικότητας της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, καθώς και της καθυστέρησης στην έκδοση των δικαστικών αποφάσεων στην Ελλάδα. Βασικό ανασχετικό παράγοντα του ρυθμού απονομής της Δικαιοσύνης αποτελεί η άνιση κατανομή εργασίας στους δικαστές του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας (ειρηνοδίκες - πρωτοδίκες). 

Έτσι, στο άρθρο 4 προβλέπεται η ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, η οποία επιτυγχάνεται με την κατάργηση των ειρηνοδικείων ως θεσμού του δικαστικού μας συστήματος. 

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση, ο συγκεκριμένος τρόπος ενοποίησης του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας επιλέχθηκε, καθώς, σύμφωνα με όλα τα συγκεντρωμένα δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (European Commission for the Efficiency of Justice, CEPEJ), των σχετικών επιτροπών και ομάδων εργασίας, αλλά και της πρακτικής, δεν επιτυγχάνεται η απαιτούμενη αποτελεσματικότητα σε δικαστήρια με λιγότερο από 15 υπηρετούντες δικαστές, τα οποία στην Ελλάδα αποτελούν την πλειοψηφία των δικαστικών σχηματισμών.

Επιπροσθέτως, κρίθηκε αναγκαίο να εναρμονιστεί το σύστημα πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης με το ισχύον σύστημα διοικητικής δικαιοσύνης, ήτοι με ένα μόνο δικαστήριο στον πρώτο βαθμό (πρωτοδικείο).

Επιπλέον, κρίθηκε αναγκαίο να τερματιστεί η ανορθολογικότητα της εκδίκασης, από ξεχωριστά δικαστήρια και δικαστές, υποθέσεων με μόνο κριτήριο το χρηματικό όριο των 20.000 ευρώ, μολονότι εφαρμόζεται η ίδια διαδικασία.

Με αυτά τα δεδομένα, προκρίθηκε, ως λύση στο πρόβλημα, η ενοποίηση των ειρηνοδικείων με τα πρωτοδικεία, με στόχο την ύπαρξη δικαστηρίων με σωστή κατανομή δικαστών και υποθέσεων αναλογικά με τον πληθυσμό.

Περαιτέρω, στο άρθρο 5 προβλέπεται  η καθ’ ύλη αρμοδιότητα των εδρών των πρωτοδικείων. Οι κεντρικές και οι παράλληλες έδρες των πρωτοδικείων διατηρούν πλήρη καθ’ ύλη αρμοδιότητα πρωτοδικείου, ενώ οι περιφερειακές έδρες εκδικάζουν υποθέσεις αρμοδιότητας μονομελούς πρωτοδικείου και μονομελούς πλημμελειοδικείου, πλην των αυτόφωρων.

Προκαταρκτική εξέταση και προανάκριση, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, διενεργούνται σε ειδικά προανακριτικά τμήματα, που συστήνονται στις έδρες πρωτοδικείων και στις παράλληλες έδρες αυτών, όπου λειτουργούσαν πταισματοδικεία, και με αρμοδιότητα αντίστοιχη των πταισματοδικείων που λειτουργούσαν στα καταργούμενα ειρηνοδικεία. Προκαταρκτική εξέταση και προανάκριση δύναται, επίσης, να διενεργούνται στις έδρες πρωτοδικείων, όπου δεν λειτουργούσαν πταισματοδικεία, καθώς και σε περιφερειακές έδρες.

Ακολούθως, στο άρθρο 6 καταγράφονται συγκεκριμένα και αναλυτικά όλες οι έδρες και οι περιφέρειες των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων πρώτου βαθμού. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται ο λελογισμένος περιορισμός του αριθμού των υφιστάμενων δικαστηρίων, με τη διατήρηση του αναγκαίου και χρήσιμου αριθμού δικαστηρίων πρώτου βαθμού.

Δείτε αναλυτικά τον ν. 5108/2024, όπως δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ, στο et.gr.