Εκλογές 2019: Πότε θεωρείται άκυρο ένα ψηφοδέλτιο

Ενόψει των εκλογών για την ανάδειξη των µελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των περιφερειακών, δηµοτικών και κοινοτικών αρχών της 26ης Μαΐου 2019, υπενθυμίζουμε τι προβλέπεται σχετικά με το πότε ένα ψηφοδέλτιο θεωρείται άκυρο.

Από την εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών για την διενέργεια των εκλογών, την κατεπείγουσα ανακοίνωση για το δημοψήφισμα του 2015, τη νομολογία του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου (πιο πρόσφατη η απόφαση 12/2017), αλλά και από το πνεύµα των συνταγµατικών διατάξεων, συνάγεται ότι κατά την κρίση των ενστάσεων κατά του κύρους των ψηφοδελτίων, επιβάλλεται η αποφυγή κάθε υπερβολής.

Συγκεκριµένα οι διατάξεις που προβλέπουν ακυρότητα των ψηφοδελτίων κατά την ψηφοφορία, θα πρέπει να εφαρµόζονται µόνο στις περιπτώσεις εκείνες, όπου σαφώς προκύπτουν ελαττώµατα που βάσιµα µπορεί να θεωρηθούν ότι οδηγούν στην παραβίαση του απορρήτου της ψηφοφορίας.

Αναλυτικά:

Σταυροί προτίµησης

Ευρωεκλογές

Στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η εφορευτική επιτροπή κάθε εκλογικού τµήµατος πρέπει να ενηµερώνει τους εκλογείς ότι µπορούν να εκφράσουν την προτίµησή τους υπέρ τεσσάρων (4), κατ’ ανώτατο όριο, υποψηφίων του συνδυασµού, σηµειώνοντας στο ψηφοδέλτιο δίπλα στο όνοµα του καθενός σταυρό προτίµησης.

Συνεπώς στα ψηφοδέλτια των συνδυασµών µπορούν να τεθούν µέχρι και τέσσερις (4) σταυροί προτίµησης.

Σε περίπτωση όµως που τεθούν από εκλογέα περισσότεροι από τέσσερις σταυροί προτίµησης, το ψηφοδέλτιο αυτό δεν είναι άκυρο αλλά προσµετράται υπέρ του συνδυασµού, χωρίς να λαµβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίµησης.

Περιφερειακές εκλογές

Ψηφοδέλτιο συνδυασµού µε περισσότερους σταυρούς προτίµησης από τους κατά περίπτωση οριζόµενους είναι έγκυρο, χωρίς να λαµβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίµησης. 

Για τον υποψήφιο περιφερειάρχη δεν χρειάζεται σταυρός προτίµησης. Αν σηµειωθεί, δεν συνεπάγεται ακυρότητα του ψηφοδελτίου. 

Διαβάστε σχετικά: Εκλογές 2019: Ενημέρωση για τα εκλογικά τμήματα και τη σταυροδοσία

Δημοτικές εκλογές

Για τον υποψήφιο δήµαρχο, δεν απαιτείται σταυρός προτίµησης και, αν σηµειωθεί, δεν συνεπάγεται ακυρότητα του ψηφοδελτίου. 

Σε όσες περιπτώσεις επαναληφθεί η ψηφοφορία για την εκλογή των δηµοτικών αρχών, δεν απαιτείται σταυρός προτίµησης και αν σηµειωθεί δεν συνεπάγεται ακυρότητα του ψηφοδελτίου. 

Πρόεδροι κοινότητας

Ψηφοδέλτιο που φέρει περισσότερους από τους επιτρεπόµενους σταυρούς προτίµησης, είναι έγκυρο και προσµετράται υπέρ του συνδυασµού, χωρίς να λαµβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίµησης.

Εξαιρούνται τα ενιαία ψηφοδέλτια υποψηφίων προέδρων συµβουλίων κοινότητας έως τριακοσίων (300) κατοίκων, όπου, ψηφοδέλτιο το οποίο δεν φέρει κανέναν σταυρό ή φέρει περισσότερους του ενός (1) σταυρούς, θεωρείται άκυρο. 

Εγκυρότητα - Ακυρότητα ψηφοδελτίων

Από το πνεύµα των συνταγµατικών διατάξεων, της εκλογικής νοµοθεσίας, αλλά και από τις αποφάσεις του Ανωτάτου Ειδικού ∆ικαστηρίου, συνάγεται ότι κατά την κρίση των ενστάσεων κατά του κύρους των ψηφοδελτίων, επιβάλλεται η αποφυγή κάθε υπερβολής.

Συγκεκριµένα οι διατάξεις που προβλέπουν ακυρότητα των ψηφοδελτίων κατά την ψηφοφορία, θα πρέπει να εφαρµόζονται µόνο στις περιπτώσεις εκείνες, όπου σαφώς προκύπτουν ελαττώµατα που βάσιµα µπορεί να θεωρηθούν ότι οδηγούν στην παραβίαση του απορρήτου της ψηφοφορίας.

Τα άρθρα 72 έως 76 του πδ/τος 26/2012 αναφέρονται στην εγκυρότητα και ακυρότητα των ψηφοδελτίων και αποδίδουν το πνεύµα του νοµοθέτη ως προς την αντιµετώπιση των θεµάτων αυτών, για τα οποία η τελική κρίση έχει ανατεθεί στη ∆ικαιοσύνη.

Επιπλέον, κρίνεται χρήσιµο να διευκρινιστεί ότι, δεν αποτελούν κατά κανόνα λόγο ακύρωσης από τις εφορευτικές επιτροπές, ήσσονος σηµασίας διαφορές των ψηφοδελτίων, οι οποίες ενδέχεται να οφείλονται σε:

• συνήθεις τυπογραφικές αβλεψίες
• ασήµαντες αποκλίσεις από τις οριζόµενες διαστάσεις (στις οποίες η σχετική απόφαση αναφέρεται µε τη λέξη “περίπου”), αναπόφευκτες άλλωστε κατά την κοπή των φύλλων του χαρτιού
• απλές παραλλαγές της απόχρωσης ή της ποιότητας του χαρτιού
• ατέλειες στην κοπή των πλευρών
• στίγµατα ή ξέσµατα, που επέφερε η εκτύπωση του µεγάλου όγκου των ψηφοδελτίων 

Πιο αναλυτικά, στον οδηγό του Δικαστικού Αντιπροσώπου που εξέδωσε ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών αναφέρεται σχετικά:

Όπως έχει παγιωθεί νομολογιακά, διακριτικό γνώρισμα που παραβιάζει το απόρρητο της ψηφοφορίας αποτελεί μόνο εκείνο το σημείο, το οποίο, κατά τα διδάγματα της λογικής και της ανθρώπινης εμπειρίας, μπορεί να προσδιορίσει, αμέσως ή εμμέσως, τον εκλογέα που ψήφισε με το συγκεκριμένο ψηφοδέλτιο (μεταξύ άλλων, ΑΕΔ 20/2013 ΑΕΔ 9/2001, 40/1995, 26/1994, 39/1991, 36/1991, 33/1991, 31/1991, 14/1990. 11/1990, ΣτΕ 343/2004).

Σε περίπτωση αμφιβολίας, το ψηφοδέλτιο πρέπει να θεωρείται έγκυρο, ενόψει της συνταγματικής κατοχύρωσης του εκλογικού δικαιώματος (μεταξύ άλλων ΑΕΔ 20/2013, 1/2009, 37/2008, 16/2005, 9/2001, 26/1999).

Το ζήτημα αν συντρέχουν κάθε φορά οι παραπάνω προϋποθέσεις είναι πραγματικό και κρίνεται ενόψει του είδους των σημείων, της θέσης αυτών, του τρόπου της χάραξής τους και των λοιπών στοιχείων, από τα οποία μπορεί να συναχθεί το τυχαίο ή σκόπιμο της ύπαρξής τους (μεταξύ άλλων, ΑΕΔ 12/2011, 7/2001, 18/2001).

Με γνώμονα τα παραπάνω και κατά περίπτωση:

αα) Έχει κριθεί ως άκυρο το ψηφοδέλτιο που:

- Έφερε σταυρό πράσινου χρώματος (ΑΕΔ 38/95 ΔιΔιΚ 4, 949).

- Ήταν κομμένο κατά την άνω αριστερή γωνία του (ΑΕΔ 38/1995).

- Έφερε γραμμή πλαγίως και καθέτως γραμμένη με μπλε στυλό (AΕΔ 38/95).

- Έφερε ημισέληνο σε σχήμα παρένθεσης, εμπρός από το όνομα υποψηφίου (ΣτΕ 1260/2000).

- Έφερε αρχικά υποψηφίου ή αστερίσκο αντί σταυρού (ΑΕΔ 9/2001, ΔΕφΑ 3724/1986 ΕλΔ 28, 218) ή V (ΑΕΔ 9/2001, ΣτΕ 1322/2000).

- Έφερε σταυρό μέσα σε κύκλο (ΑΕΔ 9/2001)

-Έφερε στίγματα, προσδιοριστικά της ταυτότητας του εκλογέα (ΑΕΔ 26/94 ΔιΔικ 7, 361).

- Έφερε κηλίδα από μελάνη στο διάκενο μεταξύ ονόματος και επωνύμου υποψηφίου (ΣτΕ 1400/2000).

- Έφερε το χαρακτηριστικό γράμμα Χ στην οπίσθια πλευρά του (ΣτΕ 1322/2000).

- Ήταν διπλωμένο κατά ιδιόρρυθμο τρόπο (και όχι κατά τον συνήθη) (ΕΑ 10.070/82 ΕλΔ 24, 113).

Αντίθετα έχει κριθεί ως έγκυρο το ψηφοδέλτιο που:

- Έφερε σταυρό προτίμησης σημειωμένο κακότεχνα (ΑΕΔ 38/95), ο οποίος δεν έχει τις γραμμές του εντελώς κάθετες μεταξύ τους (ώστε το σημείο να μοιάζει με Χ) ή απόλυτα ευθείες ή τις τέσσερις πλευρές του ισομεγέθεις (ΑΕΔ 9/2001, ΔΕφΑθ 3724/86 ΕλΔ 28, 218, ΕΑ 9719/82 ΕλΔ 24, 670) ή με περισσότερες από μία προσπάθειες (ΑΕΔ 9/2001, ΠΠΘεσ. 981/82 Αρμ. 37, 524) γιατί, κατά την κοινή πείρα, οι ιδιορρυθμίες αυτές και παρεκκλίσεις οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ο γραφικός χαρακτήρας κάθε ψηφοφόρου, η όρασή του, η ηλικία του, η σπουδή κατά τη χάραξη και οι ειδικές αντικειμενικές και ψυχολογικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται η ψηφοφορία (ΑΕΔ 12/2011, 10/2009, 1/2009, 18/2001, 26/2001, 9/2001, 44/78, 49/78, ΣτΕ 244/2004, 343/2004, ΔΕφΑθ 3724/1986 ΕΑ 1/79, 723/79, ΔΠρ.Θεσ 18/1986 Αρμ 41, 63).

- Έφερε σταυρό χαραγμένο με μαρκαδόρο ή μολυβίδα (ΕΑ 9719/82).

- Έφερε αποτύπωμα από σταυρό προτίμησης χαραγμένο σε προηγούμενο ψηφοδέλτιο (ΕΑ 10.070/82 ΕλΔ 24, 113).

- Έφερε σταυρούς με διάφορο χρώμα μελάνης -μαύρο και μπλε ή γαλάζιο και μπλε (ΣτΕ 3776/92 ΕΔΔΔ 38,88 με μειοψηφία, ΣτΕ 244/2004, 343/2004).

- Έφερε «τυχαίες και ανεπαίσθητες» μελανιές στην πίσω πλευρά (ΑΕΔ 26/94 ΔιΔικ 7, 361).

- Έφερε ανεπαίσθητα ίχνη από κραγιόν χειλέων (ΑΕΔ 9/2005)

- Έφερε σταυρούς προτίμησης χαραγμένους σε διάφορη πλευρά (ένα δεξιά και ένα αριστερά) ΑΕΔ 12/2011, 26/1999, 38/95).

- Έφερε μουτζουρωμένο σταυρό, που οφείλεται στο σβήσιμο του σταυρού από ψηφοφόρο που μετέγνωσε και όχι σε πρόθεση δημιουργίας διακριτικού γνωρίσματος (ΑΕΔ 12/2011).

Είναι αυτονόητο ότι οι περιπτώσεις ακύρωσης αμφισβητούμενων ψηφοδελτίων πρέπει να κρίνονται με πολλή σύνεση και ψυχραιμία, γιατί η ακύρωση έγκυρων ψηφοδελτίων συνιστά αλλοίωση της λαϊκής βούλησης.

Προς τούτο είναι σκόπιμο όπως τα σχετικά ψηφοδέλτια κατακρατούνται τελευταία (χωρίς να αριθμηθούν), για να διαπιστωθεί αν το πρόβλημά τους είναι επαναλαμβανόμενο ή μεμονωμένο και για να κριθούν, τελικώς, όλα μαζί με ενιαίο τρόπο.