Επιστροφές μεταναστών: Δεδομένα, αριθμοί και πολιτική της ΕΕ (γράφημα)

Οι πολιτικές επιστροφών των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών πρέπει να διαφυλάσσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και να δίνουν προτεραιότητα στις οικειοθελείς επιστροφές, λέει το ΕΚ.

Υπάρχουν κενά και ελλείψεις στην ευρωπαϊκή πολιτική επιστροφών των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, λένε οι ευρωβουλευτές σε ψήφισμα σχετικά με την εφαρμογή της ισχύουσας οδηγίας για τις επιστροφές, που θέτει κοινούς κανόνες για την επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών που δεν έχουν το δικαίωμα να μείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ψήφισμα εγκρίθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2020.

Πρoώθηση των αποτελεσματικών επιστροφών

Το 2020, δεν επετράπη η είσοδος στην ΕΕ σε 137.840 άτομα κατά κύριο λόγο επειδή δεν είχαν τα απαραίτητα δικαιολογητικά (41%), θεωρήθηκαν απειλή (18%) ή δεν διέθεταν έγκυρη βίζα ή άδεια παραμονής (9%). Την ίδια χρόνια 396.435 άτομα διατάχθηκαν να φύγουν από την ΕΕ (ο χαμηλότερος αριθμός από το 2013).

Οι χώρες της ΕΕ εξέδωσαν περισσότερες από 396.400 αποφάσεις επιστροφής το 2020. Ωστόσο, λιγότερο από το ένα τέταρτο των υπηκόων τρίτων χωρών επέστρεψαν στις χώρες προορισμού. Σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές, οι σύντομες προθεσμίες για τις οικειοθελείς αναχωρήσεις και η επιβολή απαγορεύσεων επανεισόδου στην ΕΕ παρεμποδίζουν συχνά τις αναχωρήσεις. Τα μέλη του Κοινοβουλίου κάλεσαν τις χώρες της ΕΕ να προβλέπουν κατάλληλες προθεσμίες αναχώρησης και να επιβάλλουν απαγορεύσεις επανεισόδου κατά περίπτωση.

Η εισηγήτρια της έκθεσης, Τίνεκε Στρικ (Verts/ALE, Κάτω Χώρες) τόνισε μάλιστα ότι η αποτελεσματικότητα της πολιτικής επιστροφών δεν πρέπει να αξιολογείται μόνο βάσει του ποσοστού επιστροφών αλλά και βάσει της βιωσιμότητά της και των διασφαλίσεων και των διαδικαστικών εγγυήσεων για τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Τα περισσότερα άτομα που διατάχθηκαν να φύγουν το 2020 ήταν από την Αλγερία, το Μαρόκο, την Αλβανία, την Ουκρανία και το Πακιστάν.

Δίνοντας προτεραιότητα στις οικειοθελείς επιστροφές

Οι τρέχοντες κανόνες της ΕΕ σχετικά με τις επιστροφές δίνουν προτεραιότητα στις οικειοθελείς επιστροφές, δίνοντας την ευκαιρία στους υπηκόους τρίτων χωρών να αποχωρήσουν από την ΕΕ αυτοβούλως. Σύμφωνα με την Frontex, το 59% των επιστροφών ήταν οικιοθελείς το 2020. Συχνά, όμως, τα κράτη μέλη αποφασίζουν να συντομεύσουν το χρονικό διάστημα για οικειοθελή αναχώρηση ή να αρνηθούν τη χορήγησή του, επικαλούμενα την ύπαρξη κινδύνου διαφυγής του επιστρεφόντα ή λόγω της κράτησής του.

Το Κοινοβούλιο καλεί τα κράτη μέλη να επενδύσουν σε προγράμματα υποβοηθούμενης εκούσιας επιστροφής, που αντιπροσώπευαν το 27,5% των επιστοφών το 2020, και να δώσουν προτεραιότητα στις οικειοθελείς επιστροφές οι οποίες είναι πιο βιώσιμες και πιο εύκολες να οργανωθούν σε συνεργασία με τις χώρες προορισμού. Μεταξύ των βασικών πρακτικών ζητημάτων που εμποδίζουν τη διαδικασία της επιστροφής είναι η δυσκολία ταυτοποίησης των μεταναστών και η απουσία των απαραίτητων εγγράφων.

Οι ευρωβουλευτές τόνισαν επίσης ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν πρέπει να επιστρέφονται, εκτός αν μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι προς το μείζον συμφέρον τους.

Διαφύλαξη θεμελιωδών δικαιωμάτων

Το Κοινοβούλιο τονίζει τη σημασία της διαφύλαξης των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των διαδικαστικών διασφαλίσεων κατά την εφαρμογή της πολιτικής επιστροφών της ΕΕ. Καλεί δε τα κράτη μέλη να δίνουν το δικαίωμα προσφυγής κατά της απόφασης επιστροφής και να παρέχουν δωρεάν νομική βοήθεια και διερμηνεία χωρίς επιπλέον κόστος.

Σε έκθεση που υιοθετήθηκε τον Μάιο του 2021, το Κοινοβούλιο καταδίκασε τη σύναψη άτυπων συμφωνιών μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών, οι οποίες περιέχουν ελάχιστες αναφορές σε θεμελιώδη δικαιώματα. Η εισηγήτρια Τινέκε Στρικ κάλεσε την Επιτροπή να υπογράψει επίσημες συμφωνίες επανεισδοχής με τρίτες χώρες και ζήτησε ενισχυμένη δημοκρατική εποπτεία και περισσότερη διαφάνεια όσον αφορά τη χρήση των ευρωπαϊκών πόρων για τη χρηματοδότηση της συνεργασίας σε θέματα μετανάστευσης. Τόνισε επίσης την ανάγκη διασφάλισης της πρόσβασης στη δικαιοσύνη των μεταναστών και προσφύγων τα δικαιώματα των οποίων έχουν παραβιαστεί.

Ιστορικό

Το ψήφισμα σχετικά με την πολιτική επιστροφών συνιστά απάντηση στην πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση της πολιτικής επιστροφών της ΕΕ, η οποία στοχεύει στη χάραξη μιας πιο αποτελεσματικής ευρωπαϊκής πολιτικής επιστροφών και αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του νέου συμφώνου για το άσυλο και τη μετανάστευση.

Σε ξεχωριστό ψήφισμα που υιοθετήθηκε τον Δεκέμβριο 2020, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν έναν μηχανισμό αλληλεγγύης για τη διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος ασύλου στην ΕΕ και την ισότιμη κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών.