Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση 2022-2027

Σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση έθεσε η Προεδρία της Κυβέρνησης στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση 2022-2027.

Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα εκπονεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΕΣΔ) για την προστασία των παιδιών από το έγκλημα της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης.

Το Σχέδιο περιλαμβάνει πολιτικές που ξεκίνησαν να υλοποιούνται αλλά και μεταρρυθμίσεις που επίκεινται.

Το υπό διαβούλευση ΕΣΔ στοχεύει, με ένα πλέγμα πολιτικών, σε τρία επίπεδα:

α/ στη διευκόλυνση της καταγγελίας του εγκλήματος, για τον περιορισμό των δραστών και την έγκαιρη διάσωση των θυμάτων που συχνά υποφέρουν σιωπηλά επί χρόνια,

β/ στην μείωση των πραγματικών κρουσμάτων με αύξηση της διοικητικής και κοινωνικής επαγρύπνησης και

γ/ στην αναπροσαρμογή των θεσμικών διαδικασιών ώστε να λειτουργούν υποστηρικτικά προς το παιδί-θύμα και την οικογένειά του.

Μία από τις επιδιώξεις του ΕΣΔ – και της διαβούλευσης – είναι η ενημέρωση και κινητοποίηση όλης της κοινωνίας ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών.

Είναι κρίσιμο να υπάρξουν πολιτικές και δράσεις ενδυνάμωσης που θα οδηγήσουν σε ενθάρρυνση των θυμάτων να καταγγέλλουν στις αρμόδιες αρχές ανάλογα περιστατικά και ταυτόχρονα θα αποτρέψουν τη δευτερογενή θυματοποίησή τους κατά τη διαδικασία της προανάκρισης και της δικαστικής διερεύνησης.

Συνεπώς, οι παρατηρήσεις και οι προτάσεις των πολιτών, των φορέων και ιδιαιτέρως των επαγγελματιών ή εθελοντών που εργάζονται με παιδιά είναι πολύ σημαντικές και, όπου είναι εφικτό, θα ενσωματωθούν εμπλουτίζοντας το ΕΣΔ ή θα τηρηθούν για μεταγενέστερη αξιοποίηση.

Μεταξύ άλλων, στο σχέδιο αναφέρεται ότι το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών αποτελεί μια σύγχρονη μάστιγα και ταυτόχρονα μια πρόκληση ως προς την καταπολέμησή του από τις κοινωνίες.

Στην έκθεση της Διαβούλευσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) για την Πρόληψη της Κακοποίησης των Παιδιών,ως σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών ορίζεται «η συμμετοχή του παιδιού σε οποιαδήποτε σεξουαλική δραστηριότητα την οποία δεν μπορεί πλήρως να κατανοήσει και για την οποία εξ’ ορισμού δεν είναι σε θέση να παρέχει συναίνεση, ή για τη συμμετοχή στην οποία είναι αναπτυξιακά ανώριμο, ή που παραβιάζει τους νόμους και τους κανόνες της συγκεκριμένης και διεθνούς κουλτούρας» ενώ επισημαίνεται επίσης ότι «δράστης της σεξουαλικής κακοποίησης του παιδιού μπορεί να είναι κάποιος ενήλικας ή άλλο παιδί, το οποίο, εξαιτίας της ηλικίας ή του αναπτυξιακού του σταδίου επέχει θέση ευθύνης, εμπιστοσύνης ή εξουσίας σε σχέση με το παιδί-θύμα» (σ.15).

Παγκόσμια έρευνα του 2021 έδειξε ότι 1 στους 3 συμμετέχοντες (34%) έχει υποστεί κάποιας μορφής ανεπιθύμητη σεξουαλική παραβίαση κατά την παιδική του ηλικία και περισσότεροι από τους μισούς (54%) είχαν βιώσει κάποιας μορφής διαδικτυακή σεξουαλική κακοποίηση. Εκατόν είκοσι εκατομμύρια κορίτσια και νεαρές γυναίκες κάτω των 20 ετών έχουν υποστεί κάποιας μορφής αναγκαστική σεξουαλική επαφή.

Επιπρόσθετα, σε επίπεδο Ε.Ε., τα παιδιά αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τέταρτο των θυμάτων εμπορίας ανθρώπωνεκ των οποίων τα περισσότερα είναι κορίτσια που αποτελούν αντικείμενο εμπορίας με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση.

Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης (2011) 1 στα 5 παιδιά πέφτει θύμα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης ή εκμετάλλευσης.

Στην Ελλάδα σύμφωνα με τα διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα (2011) του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού (Ι.Υ.Π.) το ποσοστό ανέρχεται στο 16%, ενώ στο 7,6% των παιδιών αυτές οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία αφορούν σεξουαλική βία με σωματική επαφή και στο 3% εξ αυτών βιασμό ή απόπειρα βιασμού. Η συγκεκριμένη έρευνα αποτέλεσε μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που το Ι.Υ.Π. συντόνισε σε 9 Βαλκανικές χώρες6 . Στην Ελλάδα διεξήχθη σε τυχαία επιλεγμένο δείγμα 15.320 μαθητών, με ανώνυμα ερωτηματολόγια και στο σύνολο των φορέων αναφοράς (των τομέων της υγείας, της πρόνοιας, της προστασίας του πολίτη, της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης) και είναι η πληρέστερη που έχει διεξαχθεί μέχρι στιγμής στη χώρα, δεδομένης και της δυσκολίας καταγραφής του φαινομένου.

Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 9 στους 10 δράστες είναι από το στενό οικογενειακό, συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον του παιδιού. Αυτό καθιστά πιο δύσκολη την αντιμετώπιση του φαινομένου καθώς συχνά τα παιδιά-θύματα εκβιάζονται συναισθηματικά, φοβούνται, παραπλανώνται και αποτρέπονται από το να μιλήσουν για αυτό που τους συμβαίνει. Αυτό δημιουργεί πρόσθετες προκλήσεις στην αποτελεσματική ανίχνευση, διερεύνηση και αντιμετώπιση του φαινομένου. Ελάχιστα περιστατικά φτάνουν στις αρχές: στην ίδια έρευνα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, τα περιστατικά που καταγράφηκε ότι έφταναν σε γνώση όχι μόνο των εισαγγελικών και αστυνομικών αρχών αλλά και κάθε άλλου φορέα υγείας, πρόνοιας ή εκπαίδευσης του κυβερνητικού και μη κυβερνητικού τομέα άγγιζαν μόλις το 0,07% των εκτιμώμενων κρουσμάτων, ποσοστό που αντιστοιχεί σε λιγότερο από 2 στα 100 παιδιά-θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Τα υπόλοιπα περιστατικά καλύπτονται από σιωπή και, ιδιαίτερα, στις πιο ευάλωτες κατηγορίες παιδιών τα ποσοστά αναφοράς είναι ακόμα μικρότερα. 

Δείτε αναλυτικά το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση.