Έτη προηγούμενης διαμονής ως προϋπόθεση για την θεμελίωση δικαιώματος και τον υπολογισμό της εθνικής σύνταξης και του επιδόματος

Σε επισηµάνσεις του προς το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, ενόψει και της επανεξέτασης βασικών διατάξεων του ν. 4387/2016, ο Συνήγορος του Πολίτη υποστηρίζει, ότι η µείωση της Εθνικής Σύνταξης και του επιδόµατος Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερηλίκων στις περιπτώσεις που ο δικαιούχος διαµένει λιγότερο από 40 έτη στην χώρα, ενέχει σοβαρά νοµικά και ουσιαστικά προβλήµατα, δηµιουργεί σοβαρές ανισότητες µεταξύ ασφαλισµένων µε τον ίδιο χρόνο ασφάλισης (διακινούµενοι εργαζόµενοι, επαναπατρισθέντες οµογενείς κ.α.) και τέλος θέτει σε κίνδυνο την κατοχύρωση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης των συγκεκριµένων συνταξιούχων.

Πιο συγκεκριµένα σύµφωνα το άρθρο 7 του ν. 4387/2016, εισάγει το στοιχείο της διάρκειας της προηγούµενης διαµονής όσον αφορά την θεµελίωση και τον υπολογισµό της εθνικής σύνταξης, αφού σύµφωνα µε αυτό η Εθνική Σύνταξη καταβάλλεται στους δικαιούχους εφόσον διαµένουν µόνιµα στην Ελλάδα για τουλάχιστον δεκαπέντε (15) έτη, και το ποσό της µειώνεται για τους συνταξιούχους λόγω γήρατος κατά 1/40 για κάθε χρόνο που υπολείπεται των σαράντα (40) ετών διαµονής στην Ελλάδα.

Ο Συνήγορος του Πολίτη επισηµαίνει ότι το κριτήριο των ετών διαµονής, (πέραν του ότι η απόδειξή του πρακτικά σχεδόν αδύνατη), είναι ξένο προς το ελληνικό ασφαλιστικό σύστηµα. Επισηµαίνει επίσης ότι η µείωση της εθνικής σύνταξης βάσει ετών διαµονής αφενός, αλλοιώνει την ίδια την οικονοµία του κοινωνικοασφαλιστικού συστήµατος, συστατικό στοιχείο του οποίου είναι η θεµελίωση δικαιωµάτων βάσει του χρόνου ασφάλισης, αφετέρου οδηγεί σε πολύ χαµηλές συντάξεις στις περιπτώσεις που δεν συµπληρώνονται 40 έτη κατοικίας στην Ελλάδα και ταυτοχρόνως σε πολύ µεγάλες ανισότητες µεταξύ ασφαλισµένων µε τον ίδιο χρόνο ασφάλισης και τις ίδιες συντάξιµες αποδοχές.

Επίσης η µείωση της εθνικής σύνταξης λόγω ετών διαµονής ανατρέπει γεγενηµένα, θεµελιωµένα ή και µόνον ώριµα συνταξιοδοτικά δικαιώµατα κατηγοριών ασφαλισµένων οι οποίοι έχουν διαµείνει για µεγάλο χρονικό διάστηµα σε τρίτες χώρες µε τις οποίες δεν υφίσταται διµερής σύµβαση κοινωνικής ασφάλισης, όπως οι επαναπατρισθέντες Έλληνες υπήκοοι και οµογενείς που είχαν εγκατασταθεί σε χώρες της αλλοδαπής και οι επαναπατρισθέντες πολιτικοί πρόσφυγες.

Περαιτέρω, προβληµατισµό δηµιουργούν και οι προϋποθέσεις του άρθρου 93 του ν. 4387/2016, για την χορήγηση του επιδόµατος Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερηλίκων, σύµφωνα µε τις οποίες το επίδοµα καταβάλλεται εφόσον οι αιτούντες διαµένουν µόνιµα στην Ελλάδα δεκαπέντε συνεχόµενα έτη και το ποσό του επιδόµατος καταβάλλεται πλήρες σε όσους έχουν συµπληρώσει στη χώρα τουλάχιστον τριάντα πέντε (35) πλήρη έτη διαµονής άλλως µειώνεται κατά 1/35 για κάθε ένα έτος που υπολείπεται των (35) ετών διαµονής στη χώρα.

Ο Συνήγορος του Πολίτη εκτιµά ότι η προϋπόθεση της προηγούµενης διαµονής για την θεµελίωση δικαιώµατος στην χορήγηση του επιδόµατος κοινωνικής αλληλεγγύης ανασφάλιστου υπερήλικα είναι κατ’ αρχήν σύννοµη, ωστόσο η δεκαπενταετής διαµονή µπορεί να θεωρηθεί υπερβολικά µακρά.

Πέραν τούτου από την στιγµή που θεµελιώνεται το δικαίωµα στο επίδοµα κοινωνικής αλληλεγγύης ανασφάλιστου υπερήλικα, η διακύµανση του ποσού ανάλογα µε τα έτη διαµονής δεν συµβιβάζεται µε τον χαρακτήρα της παροχής ως παροχής διασφάλισης ενός στοιχειώδους επιπέδου αξιοπρεπούς διαβίωσης και συνεπώς ανταπόκρισης σε ανάγκες εξ ορισµού ανελαστικές.