Ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και εξωεδαφική διάσταση της παράβασης (Απόφαση Δικαστηρίου ΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τη δημοσιευθείσα στις 17-03-2021 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης μπορεί να εκδοθεί βάσει δικαστικής αποφάσεως του κράτους μέλους έκδοσης με την οποία διατάσσεται η εκτέλεση, εντός του κράτους μέλους αυτού, ποινής επιβληθείσας από δικαστήριο τρίτου κράτους όταν, κατ’ εφαρμογήν διμερούς συμφωνίας μεταξύ των ως άνω κρατών, η εν λόγω απόφαση έχει αναγνωριστεί με απόφαση δικαστηρίου του κράτους μέλους έκδοσης.  

Ωστόσο, σύμφωνα με το ΔΕΕ, η έκδοση ενός τέτοιου ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης εξαρτάται από την προϋπόθεση, αφενός, ότι ο εκζητούμενος έχει καταδικαστεί σε στερητική της ελευθερίας ποινή τουλάχιστον τεσσάρων μηνών και, αφετέρου, ότι στο πλαίσιο της διαδικασίας που κατέληξε στην έκδοση στο τρίτο κράτος της δικαστικής αποφάσεως που αναγνωρίστηκε στη συνέχεια στο κράτος μέλος έκδοσης του εντάλματος έγιναν σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα και τα ιδίως τα όσα ορίζουν τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπλέον, το ΔΕΕ επεσήμανε ότι σε περίπτωση που η προσδιοριζόμενη στο εν λόγω ένταλμα αξιόποινη πράξη έχει τελεστεί στο έδαφος του τρίτου κράτους, το ζήτημα αν η αξιόποινη πράξη διαπράχθηκε εκτός του εδάφους του κράτους μέλους έκδοσης του εντάλματος πρέπει να επιλυθεί λαμβανομένης υπόψη της ποινικής δικαιοδοσίας του τρίτου αυτού κράτους βάσει της οποίας επιτράπηκε η δίωξη της αξιόποινης πράξης, και όχι της δικαιοδοσίας του κράτους μέλους έκδοσης του εντάλματος.

Ιστορικό της υπόθεσης

Ο JR είναι Λιθουανός υπήκοος. Τον Ιανουάριο του 2014 συνελήφθη στη Νορβηγία με σημαντική ποσότητα ναρκωτικών ουσιών τις οποίες είχε αναλάβει να μεταφέρει από τη Λιθουανία, έναντι χρηματικού ποσού. Με απόφαση της 28ης Νοεμβρίου 2014, καταδικάστηκε από νορβηγικό δικαστήριο, ήτοι το Heggen og Frøland tingrett (περιφερειακό δικαστήριο του Heggen και Frøland, Νορβηγία), σε ποινή φυλακίσεως τεσσάρων ετών και έξι μηνών για το αδίκημα της «παράνομης παράδοσης πολύ μεγάλης ποσότητας ναρκωτικών ουσιών», το οποίο τιμωρείται από τον νορβηγικό ποινικό κώδικα. Η εν λόγω δικαστική απόφαση κατέστη τελεσίδικη.

Με απόφαση της 18ης Ιουνίου 2015, το Jurbarko rajono apylinkės teismas (πρωτοδικείο Jurbarkas, Λιθουανία) αναγνώρισε τη νορβηγική δικαστική απόφαση της 28ης Νοεμβρίου 2014 βάσει της διμερούς συμφωνίας της 5ης Απριλίου 2011, προκειμένου η καταδικαστική απόφαση να μπορέσει να εκτελεστεί στη Λιθουανία.

Στις 7 Απριλίου 2016, οι νορβηγικές αρχές παρέδωσαν τον JR στις λιθουανικές αρχές.

Τον Νοέμβριο του 2016, οι αρμόδιες αρχές προέβησαν σε υπό όρους απόλυση του JR, σε συνδυασμό με την επιβολή μέτρων «εντατικής εποπτείας». Λόγω μη συμμόρφωσης με τους επιβληθέντες όρους, το Marijampolės apylinkės teismo Jurbarko rūmai (πρωτοδικείο Marijampolė, τμήμα Jurbarkas, Λιθουανία) διέταξε, με απόφαση της 5ης Φεβρουαρίου 2018, την εκτέλεση του υπολοίπου της ποινής φυλακίσεως, ήτοι ένα έτος, επτά μήνες και 24 ημέρες.

Ο JR διέφυγε και μετέβη στην Ιρλανδία. Στις 24 Μαΐου 2018, οι λιθουανικές αρχές εξέδωσαν ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης με σκοπό την παράδοσή του.

Τον Ιανουάριο του 2019, ο JR συνελήφθη στην Ιρλανδία και καταδικάστηκε σε ποινή φυλακίσεως για αξιόποινες πράξεις συνδεόμενες με την κατοχή ναρκωτικών ουσιών, διαπραχθείσες στο εν λόγω κράτος μέλος. Κατά το αιτούν δικαστήριο, ήτοι το High Court (ανώτερο δικαστήριο, Ιρλανδία), η εκτέλεση της ποινής αυτής έπρεπε να λήξει στις 21 Οκτωβρίου 2019.

Παράλληλα, τέθηκε σε εφαρμογή η διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, ο JR αμφισβητεί την παράδοσή του στις λιθουανικές αρχές για τον λόγο ότι, αφενός, μόνον το Βασίλειο της Νορβηγίας μπορούσε να ζητήσει την έκδοσή του και, αφετέρου, λόγω του εξωεδαφικού χαρακτήρα της επίμαχης αξιόποινης πράξης, ήτοι του γεγονότος ότι διαπράχθηκε σε κράτος διαφορετικό από το κράτος έκδοσης του εντάλματος, εν προκειμένω τη Λιθουανία, η Ιρλανδία όφειλε να αρνηθεί να εκτελέσει το ένταλμα.

Το High Court (ανώτερο δικαστήριο) εκτιμά ότι η απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ πρέπει να εφαρμοστεί εν προκειμένω. Μολονότι η επίμαχη καταδικαστική απόφαση εκδόθηκε σε τρίτο κράτος, εντούτοις αναγνωρίστηκε και εκτελέστηκε σε κράτος μέλος. Επομένως, το άρθρο 1 της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου επιτρέπει στο τελευταίο αυτό κράτος να εκδώσει ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης προς εκτέλεση της υπολειπόμενης ποινής.

Ωστόσο, το δικαστήριο αυτό εκτιμά ότι, όσον αφορά τον προβαλλόμενο από τον JR λόγο μη εκτέλεσης, πρέπει να εξετάσει τις προϋποθέσεις του άρθρου 4, σημείο 1 και σημείο 7, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση-πλαίσιο 2009/299/ΔΕΥ.

Αφενός, κατά το σημείο 1 του άρθρου αυτού, όταν το κράτος έκδοσης δεν έχει διευκρινίσει ότι η επίμαχη αξιόποινη πράξη εμπίπτει στο άρθρο 2, παράγραφος 2, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, είναι απαραίτητη η απόδειξη του διττού αξιοποίνου. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εξακριβωθεί αν πρόσωπο που μεταφέρει την ποσότητα ναρκωτικών ουσιών που παρέδωσε o JR διαπράττει αξιόποινη πράξη υπό το πρίσμα της ιρλανδικής νομοθεσίας. Αφετέρου, δυνάμει του άρθρου 4, σημείο 7, στοιχείο βʹ, της εν λόγω αποφάσεως-πλαισίου, πρέπει να εξακριβωθεί, κατ’ αρχάς, αν η επίμαχη αξιόποινη πράξη, η οποία διαπράχθηκε σε τρίτο κράτος, πρέπει να χαρακτηριστεί ως «εξωεδαφική» και, ενδεχομένως, σε δεύτερο στάδιο, αν η ιρλανδική νομοθεσία επιτρέπει τη δίωξη τέτοιων αξιόποινων πράξεων που τελούνται εκτός του εδάφους της Ιρλανδίας.

Όσον αφορά, ειδικότερα, την εξωεδαφικότητα, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι ο JR προέβη σε προπαρασκευαστικές πράξεις στο κράτος έκδοσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Αν οι πράξεις αυτές πρέπει να ληφθούν υπόψη για τους σκοπούς της εφαρμογής της αποφάσεως‑πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, η αξιόποινη πράξη δεν είναι εξωεδαφική και, ως εκ τούτου, δεν θα έχει εφαρμογή ο λόγος προαιρετικής μη εκτέλεσης που προβλέπεται στο άρθρο 4, σημείο 7, στοιχείο βʹ, της εν λόγω αποφάσεως‑πλαισίου.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το High Court (ανώτερο δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, αποφάνθηκε, αφενός ότι το άρθρο 1, παράγραφος 1, και το άρθρο 8, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, έχουν την έννοια ότι ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης μπορεί να εκδοθεί βάσει δικαστικής αποφάσεως του κράτους μέλους έκδοσης με την οποία διατάσσεται η εκτέλεση, εντός του κράτους μέλους αυτού, ποινής επιβληθείσας από δικαστήριο τρίτου κράτους όταν, κατ’ εφαρμογήν διμερούς συμφωνίας μεταξύ των ως άνω κρατών, η εν λόγω απόφαση έχει αναγνωριστεί με απόφαση δικαστηρίου του κράτους μέλους έκδοσης. Ωστόσο, η έκδοση του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης εξαρτάται από την προϋπόθεση, αφενός, ότι ο εκζητούμενος έχει καταδικαστεί σε στερητική της ελευθερίας ποινή τουλάχιστον τεσσάρων μηνών και, αφετέρου, ότι στο πλαίσιο της διαδικασίας που κατέληξε στην έκδοση στο τρίτο κράτος της δικαστικής αποφάσεως που αναγνωρίστηκε στη συνέχεια στο κράτος μέλος έκδοσης του εντάλματος έγιναν σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα και, ειδικότερα, τηρήθηκαν οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το Δικαστήριο έκρινε, αφετέρου, ότι το άρθρο 4, σημείο 7, στοιχείο βʹ, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, έχει την έννοια ότι, όταν έχει εκδοθεί ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης βάσει δικαστικής αποφάσεως του κράτους μέλους έκδοσης η οποία επιτρέπει την εκτέλεση στο κράτος μέλος αυτό ποινής επιβληθείσας από δικαστήριο τρίτου κράτους, σε περίπτωση που η προσδιοριζόμενη στο ένταλμα αξιόποινη πράξη έχει τελεστεί στο έδαφος του τελευταίου αυτού κράτους, το ζήτημα αν η αξιόποινη πράξη διαπράχθηκε «εκτός του εδάφους του κράτους μέλους έκδοσης του εντάλματος» πρέπει να επιλυθεί λαμβανομένης υπόψη της ποινικής δικαιοδοσίας του τρίτου αυτού κράτους, εν προκειμένω του Βασιλείου της Νορβηγίας, βάσει της οποίας επετράπη η δίωξη της ως άνω αξιόποινης πράξης, και όχι της δικαιοδοσίας του κράτους μέλους έκδοσης του εντάλματος.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA