Παράνομη παράλειψη του εργοδότη σε περίπτωση μη τήρησης των ελάχιστων προδιαγραφών ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης (ΣτΕ 540/2021)

Στο ΣτΕ εισήχθη αγωγή πρώην υπαλλήλου του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «ΑΤΤΙΚΟΝ», με την οποία ζητούσε αποζημίωση, κατά τα άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ και, επικουρικώς, κατά τις διατάξεις περί αδικαιολογήτου πλουτισμού, αφενός για την παράνομη, κατά τους ισχυρισμούς του ενάγοντος, μη τήρηση εκ μέρους του εναγομένου των προβλεπόμενων στο π.δ. 398/1994 ελάχιστων προδιαγραφών ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης, και, ειδικότερα, για την παράνομη παράλειψη χορήγησης του προβλεπόμενου ολιγόλεπτου διαλείμματος ανά δίωρο απασχόλησης ενώπιον οθόνης ηλεκτρονικού υπολογιστή, αφετέρου ως χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη, εξαιτίας της μη τήρησης των ως άνω προστατευτικών της υγείας του διατάξεων.

Οι διατάξεις των άρ. 1 έως 3 της Οδηγίας 90/270/ΕΟΚ και των αντίστοιχων διατάξεων του εκδοθέντος σε εφαρμογή αυτής π.δ. 398/1994 θεσπίζουν τις ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται από τον εργοδότη για να προστατευθεί η υγεία κάθε εργαζομένου, ο οποίος χρησιμοποιεί «τακτικά και κατά ένα μη αμελητέο τμήμα της κανονικής του εργασίας» εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης.

Δεδομένου ότι ούτε στην Οδηγία ούτε στο ως άνω π.δ. διευκρινίζεται πιο συγκεκριμένα το ζήτημα του εάν ο χρόνος που περνά ο εργαζόμενος ενώπιον της εν λόγω συσκευής είναι «μη αμελητέος» ή σημαντικός, το ζήτημα αυτό εντέλει εναπόκειται στην εκτίμηση του εθνικού δικαστή σε συνάρτηση με τις γενικότερες συνθήκες απασχόλησης του συγκεκριμένου εργαζομένου. 

Περαιτέρω, δυνάμει των προαναφερόμενων διατάξεων, καθιερώθηκε αφενός η υποχρέωση του εργοδότη να προβαίνει σε ανάλυση των θέσεων εργασίας, αξιολογώντας τις συνθήκες ασφάλειας και υγείας που παρουσιάζουν για τους εργαζομένους του, ιδίως σε σχέση με το ενδεχόμενο κινδύνων για την όραση και για πνευματική καταπόνηση ή σωματικά (μυοσκελετικά) προβλήματα, αφετέρου το δικαίωμα των εργαζομένων να υποβάλλονται σε κατάλληλη εξέταση των ματιών και της όρασης, τόσο κατά την πρόσληψη όσο και ανά διαστήματα κατόπιν, αλλά και στην περίπτωση ενοχλήσεων στην όρασή τους ή το μυοσκελετικό σύστημα, καθώς και το δικαίωμά τους να λαμβάνουν ειδικά γυαλιά ανάλογα με την εκάστοτε εργασία και εφόσον τα αποτελέσματα των σχετικών εξετάσεων το καθιστούν αναγκαίο.

Ειδικά ως προς την προστασία της υγείας των εργαζομένων σε οθόνες οπτικής απεικόνισης, καθιερώθηκε η υποχρέωση - και όχι ευχέρεια - του εργοδότη να σχεδιάζει τη δραστηριότητα του εργαζομένου με τέτοιο τρόπο, ώστε η καθημερινή εργασία σε οθόνες οπτικής απεικόνισης να διακόπτεται είτε με αλλαγή δραστηριότητας του εργαζομένου, είτε, εφόσον δηλαδή δεν είναι εφικτή η αλλαγή αυτή, με διαλείμματα, με το συνολικό χρόνο απομάκρυνσης του εργαζομένου από τη θέση του εργασίας με οθόνη οπτικής απεικόνισης να είναι διάρκειας έως 15 λεπτών ανά δίωρο απασχόλησης ενώπιον της οθόνης.

Επιπλέον, ο εργοδότης υποχρεούται, δίχως να είναι απαραίτητη η σχετική πρωτοβουλία από πλευράς εργαζομένων, να διαβουλεύεται με τους τελευταίους ή τους εκπροσώπους τους, λαμβάνοντας υπόψη τα ειδικότερα καθήκοντα και τους ενδεχόμενους κινδύνους των επιμέρους θέσεων εργασίας, καθώς και τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας συνολικά.

Εν προκειμένω, κρίθηκε ότι η παράλειψη του εργοδότη να προβεί, μετά από διαβουλεύσεις, στην αξιολόγηση και την οργάνωση της δραστηριότητας των εργαζομένων, οι οποίοι απασχολούνται τακτικά και κατά μη αμελητέο τμήμα της κανονικής τους εργασίας ενώπιον οθόνης οπτικής απεικόνισης και να προβλέψει είτε εναλλακτικούς τρόπους εργασίας είτε, αν τούτο δεν είναι εφικτό, διαλείμματα, ανά δίωρο απασχόλησης ενώπιον οθόνης, που να περιορίζουν τον φόρτο ενώπιον της οθόνης για χρονικό διάστημα, κάθε φορά, μέχρι 15 λεπτών, είναι παράνομη και συνεπάγεται υποχρέωση προς αποζημίωση του εργαζομένου, κατά τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο εργαζόμενος να ισχυρισθεί και να αποδείξει ότι, εξαιτίας της παράλειψης λήψης των προστατευτικών αυτών μέτρων, υπέστη συγκεκριμένη βλάβη της σωματικής του υγείας.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, και ανεξάρτητα από την απόδειξη της επέλευσης συγκεκριμένης βλάβης της υγείας του, ο εργαζόμενος που απασχολείται υπό τις προεκτεθείσες συνθήκες ενώπιον οθόνης οπτικής απεικόνισης, εφόσον, κατά παράβαση του νόμου, δεν έχουν ληφθεί από τη Διοίκηση τα επιβαλλόμενα ως άνω προστατευτικά μέτρα, δικαιούται αποζημίωση για ηθική βλάβη, συνισταμένη στην εξαιτίας της παράλειψης έκθεση της υγείας του στους αντίστοιχους κινδύνους.

Δείτε την περίληψη της απόφασης εδώ.