Τι αλλάζει στην παροχή νομικής βοήθειας σε πολίτες χαμηλού εισοδήματος (Νομοσχέδιο)

Τη βελτίωση των διατάξεων σχετικά με την παροχή νομικής βοήθειας σε πολίτες χαμηλού εισοδήματος (Νόμος 3226/2004) προβλέπει, μεταξύ άλλων, το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης που κατατέθηκε σήμερα στη Βουλή.

Σύμφωνα με τη σχετική αιτιολογική έκθεση, προβλέπεται η δυνατότητα των αιτούντων συναινετικό διαζύγιο ενώπιον συμβολαιογράφου να κάνουν χρήση των διατάξεων για την παροχή νομικής βοήθειας σε αστικές υποθέσεις.

Παράλληλα, ενοποιείται η διαδικασία της παροχής νομικής βοήθειας και παρέχεται αυτή από το ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ, τόσο σε σχέση με την κύρια αποζημίωση όσο και σε σχέση με την πρόσθετη αποζημίωση σε ποινικές δίκες μακράς διάρκειας.

Η τελευταία, πριν από την ισχύ της προτεινόμενης παραγράφου, παρέχονταν εξωδικαστικά μετά από αίτηση των δικηγόρων υπηρεσίας ενώπιον του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Με τη νέα ενοποιημένη διαδικασία, απλοποιείται και εξορθολογίζεται η παροχή της νομικής βοήθειας στο σύνολο της.

Διαβάστε επίσης: Νέα πάγια εισφορά επί των γραμματίων προκαταβολής εισφορών και ενσήμων των δικηγόρων (0,50 ευρώ ανά γραμμάτιο)

To άρθρο 15 του νόμου για την παροχή νομικής βοήθειας αντικαθίσταται.

Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση, ο φόρος προστιθέμενης αξίας είναι, κατ' αρχάς, ένας ευρωπαϊκός φόρος και η Οδηγία 2006/112/ΕΚ επιτρέπει, στο άρθρο 66, την κατά παρέκκλιση μετάθεση του απαιτητού του φόρου στην παροχή υπηρεσιών, για ορισμένες πράξεις ή ορισμένες κατηγορίες υποκειμένων στο φόρο, το αργότερο κατά το χρόνο είσπραξης του τιμήματος.

Περαιτέρω, το άρθρο 16 παρ. 2 του Κώδικα ΦΠΑ (ν. 2859/2000 όπως ισχύει) σχετικά με το χρόνο γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης στην παροχή υπηρεσιών, επιτρέπει την κατά παρέκκλιση μετάθεση του απαιτητού του φόρου κατά το χρόνο είσπραξης της αντιπαροχής στην περίπτωση παροχής υπηρεσιών που πραγματοποιούνται ύστερα από επιταγή δημόσιας αρχής ή στο όνομά της ή σε εκτέλεση νόμου (περ. ζ).

Ο ν. 3226/2004 για τη νομική βοήθεια ορίζει ειδικά στο άρθρο 1 ότι δικαιούχοι νομικής βοήθειας είναι οι χαμηλού εισοδήματος πολίτες, στο άρθρο 2 παρ. 3 ότι η διαδικασία διεξάγεται ατελώς και ήδη στο υπό τροποποίηση άρθρο 15 ότι το προσήκον φορολογικό στοιχείο για την παροχή των υπηρεσιών του δικηγόρου υπηρεσίας εκδίδεται κατά την είσπραξη της σχετικής αποζημίωσης.

Τέλος, ο Κώδικας Δικηγόρων ορίζει, στο άρθρο 57 σχετικά με το δικαίωμα του δικηγόρου σε αμοιβή, ότι η εργασία του δικηγόρου προς τον εντολέα του ολοκληρώνεται μόνο με την πραγματική είσπραξη της αμοιβής του.

Στο πλαίσιο των ανωτέρω διατάξεων, σε συνδυασμό με τη φύση της νομικής βοήθειας ως κοινωνικής παροχής για την ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών, με την παρ. 4 του άρθρου 28, προτείνεται η εν λόγω τροποποίηση νομοθετικής διάταξης.

Λαμβάνεται δε υπόψη ότι, σε κάθε περίπτωση, για την εκκαθάριση της δαπάνης εξακολουθεί να υποβάλλεται ως νόμιμο παραστατικό το ειδικό γραμμάτιο προκαταβολής κατ' άρθρο 61 παρ. 3 του ν. 4194/2013, το οποίο περιέχει ειδικώς το ποσό του ΦΠΑ που αντιστοιχεί στην αποζημίωση του δικηγόρου υπηρεσίας.

Ο τελευταίος υποχρεούται πλέον αμελλητί να καταχωρίσει ηλεκτρονικά το φορολογικό στοιχείο που θα εκδώσει, σε κάθε περίπτωση, πριν από την πραγματική είσπραξη της αποζημίωσής του.

Αναλυτικά οι προτεινόμενες διατάξεις

Άρθρο 28

Βελτίωση διατάξεων σχετικά με την παροχή νομικής βοήθειας σε πολίτες χαμηλού εισοδήματος

1. Η παρ. 1 του άρθρου 8 του ν. 3226/2004 (Α' 24) αντικαθίσταται ως εξής: 

«1. Αρμόδια αρχή για την εξέταση της αίτησης παροχής νομικής βοήθειας σε υποθέσεις αστικού και εμπορικού χαρακτήρα είναι ο ειρηνοδίκης, ο δικαστής του Μονομελούς Πρωτοδικείου ή ο πρόεδρος του δικαστηρίου στο οποίο εκκρεμεί ή πρόκειται να εισαχθεί η δίκη και, εάν πρόκειται για πράξεις που είναι άσχετες με δίκη, ο ειρηνοδίκης της κατοικίας του αιτούντος. Στις πράξεις που είναι άσχετες με δίκη συμπεριλαμβάνονται οι πράξεις που συντάσσονται από συμβολαιογράφο σχετικά με υποθέσεις συναινετικού διαζυγίου.».

2. Στο άρθρο 9 του ν. 3226/2004 προστίθεται παρ. 7 ως εξής:

«7. Παρέχεται νομική βοήθεια σε υποθέσεις συναινετικού διαζυγίου, που συνίσταται στην απαλλαγή από την υποχρέωση μέρους ή τον συνόλου των εξόδων της διαδικασίας ενώπιον συμβολαιογράφου, καθώς και της αμοιβής του δικηγόρου που θα διοριστεί για να εκπροσωπήσει τους αιτούντες ενώπιον συμβολαιογράφου.». 

3. Η παρ. 1 του άρθρου 14 του υ. 3226/2004 αναριθμείται σε 1. α), και μετά από την περ. α) τίθεται νέα περ. β) ως εξής: 

«β) Ο δικηγόρος υπηρεσίας, που παρέχει υπηρεσίες στο πλαίσιο της παροχής νομικής βοήθειας σε ποινικές δίκες μακράς διάρκειας, δικαιούται πρόσθετης αποζημίωσης που καταβάλλεται από το ΤΑ.Χ.ΔΙΚ. Η διαδικασία καταβολής, οι προϋποθέσεις και το ύψος της αποζημίωσης καθορίζονται με κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία καταλαμβάνει όλες τις αιτήσεις των δικηγόρων υπηρεσίας που υποβάλλονται από την έναρξη ισχύος της παρούσας διάταξης.».

4. Το άρθρο 15 του ν. 3226/2004 αντικαθίσταται ως εξής:

«1. Για την αποζημίωση που καταβάλλεται σε δικηγόρο υπηρεσίας εκδίδεται ειδικό γραμμάτιο προκαταβολής, σύμφωνα με την περ. α' της παρ. 3 τον άρθρου 61 του Κώδικα Δικηγόρων (ν. 4194/2013, Α' 208). Το προσήκον φορολογικό στοιχείο εκδίδεται κατά την είσπραξη της ως άνω αποζημίωσης, μετά την εκκαθάριση και πριν την εξόφληση αυτής, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης σχετικής διάταξης. Η εξόφληση αποτελεί το χρόνο πληρωμής της αμοιβής από την παροχή της σχετικής υπηρεσίας. Ο δικηγόρος υπηρεσίας υποχρεούται να καταχωρίσει ηλεκτρονικά το φορολογικό στοιχείο που εκδίδει για την ως άνω αποζημίωση στην αντίστοιχη διαδικτυακή πύλη (portal.οlomeleia.gr).

Οι εισφορές υπερ ΕΦΚΑ και οι κρατήσεις που προβλέπονται στις διατάξεις του άρθρου 61 του Κώδικα Δικηγόρων, καθώς και η προκαταβολή φόρου που προβλέπεται στη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 69 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013, Α'167), υπολογίζονται κατά την εκκαθάριση της αποζημίωσης και τα αντίστοιχα ποσά παρακρατούνται και αποδίδονται στους οικείους φορείς τον επόμενο μήνα εκείνου της καταβολής της αποζημίωσης.

2. Δεν εκδίδεται γραμμάτιο προκαταβολής σε περίπτωση παροχής νομικής βοήθειας από δικηγόρους που ενεργούν στο πλαίσιο προγραμμάτων νομικής αρωγής μη κρατικών φορέων και δεν λαμβάνουν αμοιβή για την παροχή των υπηρεσιών τους.».