Βάφτιση τέκνου έναντι απλής ονοματοδοσίας και καθορισμός κύριου ονόματος αυτού (ΑΠ 42/2025)

Ενώπιον του Αρείου Πάγου έφτασε διαφορά μεταξύ γονέων ανηλίκου τέκνου όσον αφορά το όνομα αυτού και τον τρόπο καθορισμού του με απλή ονοματοδοσία ή βάφτιση (ΑΠ 42/2025).

Συγκεκριμένα, απορρίφθηκε η αίτηση αναίρεσης του πατέρα του τέκνου κατά της εφετειακής απόφασης, η οποία καθόρισε το κύριο όνομα του τέκνου, απορρίπτοντας και το αίτημα για διπλό όνομα, και επέβαλε τη βάφτιση αυτού σύμφωνα με το τυπικό της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, έναντι της απλής ονοματοδοσίας που είχε αιτηθεί ο πατέρας.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, περιεχόμενο της γονικής μέριμνας αποτελεί και η ονοματοδοσία του ανηλίκου, σχετικά με την οποία οι γονείς αποφασίζουν από κοινού, σε περίπτωση δε που αυτοί διαφωνούν, αποφασίζει το δικαστήριο. Μάλιστα, με τη νέα διάταξη του άρθρου 1519 ΑΚ, επιδιώκεται η εξασφάλιση της συμμετοχής του γονέα που δεν ασκεί την γονική μέριμνα, σε σημαντικές αποφάσεις για τον ανήλικο, στις οποίες περιλαμβάνεται και η ονοματοδοσία. Ως κατευθυντήρια γραμμή για την άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας στην περίπτωση διαφωνίας των γονέων και προσφυγής τους στο δικαστήριο, αλλά και πυρήνας για τον προσδιορισμό της άσκησής της, είναι το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου που αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανηλίκου σε μία ανεξάρτητη και υπεύθυνη προσωπικότητα, ως τέτοιο δε, νοείται το σωματικό, υλικό, πνευματικό, ψυχικό, ηθικό και γενικότερα το κάθε είδους συμφέρον του. 

Εν προκειμένω, το Εφετείο έκρινε ότι το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου επιβάλλει, αφενός μεν, να δοθεί σ' αυτό το κύριο όνομα "Μ.", αφετέρου δε, αυτό να βαπτιστεί, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη του ότι οι διάδικοι είχαν συμφωνήσει να δοθεί στο ανήλικο τέκνο το συγκεκριμένο όνομα, ότι δεν αποδείχθηκε πως η επιλογή του ονόματος αυτού αποτέλεσε μονομερή απόφαση της αναιρεσίβλητης, ούτε ότι υπήρχε συμφωνία των διαδίκων για τη δόση, στο ανήλικο τέκνο τους, άλλου ονόματος. Μάλιστα, το ανήλικο προσφωνείται με το συγκεκριμένο όνομα "Μ." στις σχέσεις του με την αναιρεσίβλητη, τη μητρική οικογένεια, το σχολικό και κοινωνικό του περιβάλλον και με το υποκοριστικό "μικρούλι" στο περιβάλλον του αναιρεσείοντος.

Περαιτέρω, το δικαστήριο έκρινε ότι ο καθορισμός διπλού ονόματος δεν εγγυάται την ύφεση των τεταμένων σχέσεων των διαδίκων και την επέλευση καταλλαγής μεταξύ τους, ούτε διασφαλίζει την ομαλή ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του ανηλίκου, αντίθετα δε, ενέχει τον κίνδυνο αρνητικής επίδρασης στο χαρακτήρα και την προσωπικότητά του, καθώς παρίσταται βέβαιο, λόγω της υφιστάμενης αντιδικίας των μερών, ότι δεν θα αποδεχθούν τη διπλή ονομασία, αλλά κάθε διάδικος και το αντίστοιχο περιβάλλον του θα αποκαλεί το τέκνο με το ένα από τα δύο ονόματα της δικής του προτίμησης, προκαλώντας σύγχυση και αναστάτωση σε αυτό.

Συνεπώς, το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου εξυπηρετείται από την επιλογή του κύριου ονόματος "Μ." που θα εξασφαλίζει σ' αυτό ομαλή ανάπτυξη και σταθερή ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη και θα τερματίσει την επιβλαβή για το ίδιο υφιστάμενη κατάσταση, να αποκαλείται με διαφορετικό τρόπο στο περιβάλλον κάθε διάδικης πλευράς.

Όσον φορά το ζήτημα της βάφτισης, το δικαστήριο επεσήμανε πως ενδεχόμενη μεταβολή των θρησκευτικών πεποιθήσεων, με τις οποίες, κατά τον παρόντα χρόνο, το ανήλικο τέκνο των διαδίκων αναγνωρίζεται στο περιβάλλον, στο οποίο ζει και αναπτύσσει την προσωπικότητά του, είναι δυνατό να προκαλέσει προβλήματα στην κοινωνική ζωή του και στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του. Η διατήρηση θρησκευτικής ουδετερότητας, κατά τον παρόντα χρόνο, είναι δυνατό να έχει συνέπειες στην ψυχοσωματική και πνευματική ανάπτυξη του ανηλίκου, με άλλες λέξεις, ότι η μη ένταξή του, με τη μη βάπτισή του, σύμφωνα με το τυπικό της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, σε ορισμένη θρησκευτική κοινότητα, δεν ανταποκρίνεται στην ανάγκη προαγωγής του βέλτιστου συμφέροντός του, υπό την έννοια ότι είναι δυνατό να εμποδίζει τη συμμετοχή του σε σχολικές δραστηριότητες που σε κάποιο βαθμό ενέχουν και θρησκευτικό πρόσημο, όπως επίσης και την απρόσκοπτη επαφή του με το οικογενειακό και το ευρύτερα κοινωνικό περιβάλλον του. Εξάλλου, με την πρόοδο της ηλικίας και την αύξηση της ωριμότητάς του, το ανήλικο τέκνο των διαδίκων θα έχει τη δυνατότητα να προβεί σε προσωπική επιλογή ως προς το θρήσκευμα.

Ο Άρειος Πάγος τόνισε πως, με τις ανωτέρω παραδοχές του το Εφετείο δεν παραβίασε τον κανόνα της ισότητας μεταξύ των γονέων, ούτε εκείνον της ουσιαστικής συμμετοχής τους στην ανατροφή και τη φροντίδα του τέκνου τους και δεν προέβη σε δυσμενή διάκριση μεταξύ τους, συναρτώμενη με τις θρησκευτικές επιλογές του ενός ή του άλλου. Άλλωστε, η επίλυση της διαφωνίας των μερών από το δικαστήριο, στο μέτρο που οι γονείς αδυνατούν να εξεύρουν κοινά αποδεκτές λύσεις για ζητήματα που αφορούν την άσκηση της γονικής μέριμνας ή για σημαντικά ζητήματα επιμέλειας, εάν δεν οδηγήσει στην επιλογή από το δικαστήριο τρίτης λύσης, μη προτεινόμενης από τους διαδίκους, είναι πρόδηλο, από την ίδια τη φύση του πράγματος, ότι άγει στη διαμόρφωση μιας συνθήκης μερικής ή ολικής νίκης ή ήττας αυτών. Τούτο, όμως, δεν συνεπάγεται, άνευ ετέρου, ούτε τη μη τήρηση των κανόνων της ισότητας μεταξύ των γονέων και της ουσιαστικής συμμετοχής τους στην ανατροφή και τη φροντίδα του τέκνου τους, ούτε την αποδοχή δυσμενών διακρίσεων μεταξύ των γονέων, εξαιτίας ιδίως του φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων, της ιθαγένειας, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας.

Απόσπασμα απόφασης

Συνεπώς, το συμφέρον του παιδιού, κατά την κρίση του παρόντος Δικαστηρίου, εξυπηρετείται από τον καθορισμό του ονόματος "Μ.", που θα του εξασφαλίζει ομαλή ανάπτυξη και σταθερή ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη, ενώ ταυτόχρονα θα θέσει τέρμα στην επιβλαβή για το ίδιο υφιστάμενη κατάσταση, να αποκαλείται με διαφορετικό τρόπο στο περιβάλλον της κάθε διάδικης πλευράς. Περαιτέρω, το ανήλικο τέκνο των διαδίκων είναι ένα παιδί που δεν διαφέρει από τα άλλα της ηλικίας του και το οποίο έχει ενταχθεί αρμονικά στο σχολικό και οικογενειακό του περιβάλλον. Με δεδομένο ότι ζει στην Ελλάδα, πηγαίνει σε ελληνικό σχολείο (παιδικό σταθμό), όπου κυρίαρχο θρήσκευμα είναι αυτό της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, τυχόν αλλαγή των θρησκευτικών πεποιθήσεων με τις οποίες αναγνωρίζεται στο περιβάλλον, όπου ζει και αναπτύσσει την προσωπικότητά του, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην κοινωνική του ζωή και στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του. Η διατήρηση της συγκεκριμένης εκκρεμότητας από τη μη επιλογή θρησκεύματος σε ένα παιδί μπορεί να έχει συνέπειες στην ψυχοσωματική και πνευματική του ανάπτυξη. Το συμφέρον του ανηλίκου επιτάσσει τη μη διαφοροποίησή του από τα υπόλοιπα παιδιά, τα οποία ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, που περιλαμβάνει αγιασμό κατά την έναρξη του σχολικού έτους, προσευχή το πρωί, καθώς και τον εκκλησιασμό τους στις επίσημες εορτές του σχολείου. Η βάπτιση, επομένως, του τέκνου, που συνιστά επιλογή θρησκεύματος, πέραν του ότι θα δώσει τέλος στη διένεξη των διαδίκων, σχετικά με το ζήτημα αυτό, θα συντελέσει στη διατήρηση και ενίσχυση του ψυχικού και συναισθηματικού δεσμού του με το οικογενειακό, εκπαιδευτικό και φιλικό του περιβάλλον, γεγονός που είναι απαραίτητο για την περαιτέρω ομαλή ψυχοσωματική και πνευματική του ανάπτυξη. Εξάλλου, αργότερα, με την πρόοδο της ηλικίας του και την αύξηση της ωριμότητάς του, θα έχει τη δυνατότητα να προβεί σε προσωπική επιλογή του για την τυχόν μεταβολή του θρησκεύματός του.
Συνεπώς, πρέπει να επιτραπεί στην εφεσίβλητη ενάγουσα - εναγόμενη μητέρα του να προβεί στην τέλεση της βάπτισης του ανήλικου τέκνου των διαδίκων, σύμφωνα με τους κανόνες της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθορίζοντας, έτσι, μονομερώς το θρήσκευμα αυτού, χωρίς να συνιστά τούτο διακριτή μεταχείριση υπέρ της εφεσίβλητης ενάγουσας - εναγόμενης μητέρας, αφού μοναδικό κριτήριο για να λάβει τέλος η διένεξη των διαδίκων αποτελεί το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου μόνο. Ως τόπος βάπτισης του ανωτέρω τέκνου πρέπει να οριστεί ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου ….(...), καθόσον βρίσκεται στον τόπο κατοικίας της εφεσίβλητης ενάγουσας - εναγόμενης μητέρας, με αναδόχους τα προτεινόμενα από αυτήν πρόσωπα, ήτοι την αδελφή της Κ. Κ. του Μ. και τον σύζυγο της Γ. Κ. του Χ. ...

Δείτε αναλυτικά την απόφαση στο areiospagos.gr.