Γονική μέριμνα

Η γονική μέριμνα είναι το δικαίωμα και ταυτόχρονα η υποχρέωση των γονέων ανήλικου τέκνου να προβαίνουν σε μια σειρά από πράξεις με σκοπό το συμφέρον του ίδιου του παιδιού. Οι γονείς λοιπόν κάθε παιδιού που δεν έχει συμπληρώσει τα 18 χρόνια ζωής, οφείλουν να διοικούν την περιουσία του, να το εκπροσωπούν σε κάθε υπόθεση, δικαιοπραξία ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του και φυσικά να ασκούν την επιμέλειά του.

Κατά κανόνα, όταν δηλαδή ένα παιδί έχει γεννηθεί εντός γάμου, η γονική μέριμνα ασκείται από κοινού και από τους δύο γονείς. Η πολυπλοκότητα όμως των ανθρωπίνων σχέσεων και της ζωής γενικότερα δημιουργεί αρκετές εξαιρέσεις στον κανόνα αυτόν.

α.  Σε περίπτωση που ένας γονιός πεθάνει, κηρυχθεί άφαντος ή εκπέσει του δικαιώματός του, τότε η γονική μέριμνα ασκείται αποκλειστικά από τον άλλο γονέα.

β.  Σε περίπτωση διαζυγίου, διακοπής της συμβίωσης ή ακύρωσης του γάμου των γονέων, οι γονείς πρέπει να συμφωνήσουν για το πώς θα ασκηθεί η μέριμνα του τέκνου. Αν μια τέτοια συμφωνία δεν είναι δυνατή, τότε η άσκηση γονικής μέριμνας ανατίθεται από το δικαστήριο είτε στον έναν από τους γονείς είτε και στους δύο από κοινού, εφόσον βέβαια αυτοί συμφωνούν, με ταυτόχρονο ορισμό του τόπου διαμονής του παιδιού.

γ. Σε περίπτωση που οι γονείς διαφωνούν σχετικά με κάποιο θέμα που αφορά τη μέριμνα του ανήλικου τέκνου, και εφόσον το επιβάλλει το συμφέρον του τέκνου, και πάλι την κατάσταση θα ρυθμίσει το αρμόδιο δικαστήριο με απόφασή του.

δ. Σε περίπτωση που κάποιος από τους γονείς, ή και οι δύο, δεν μπορούν ή δεν ασκούν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει η ιδιότητα τους ως γονείς ή τα ασκούν καταχρηστικά, τότε το δικαστήριο μπορεί να αφαιρέσει την άσκηση της γονικής μέριμνας είτε από τον έναν (αναθέτοντας την στον άλλο) είτε και από τους δύο (αναθέτοντας την σε τρίτο ή διορίζοντας επίτροπο). Κάτι τέτοιο έχουν δικαίωμα να ζητήσουν ο γονέας, οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου ή ο εισαγγελέας, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να γίνει και αυτεπαγγέλτως.

Ειδικές προβλέψεις υπάρχουν από το νόμο για τις περιπτώσεις τέκνων που γεννιούνται χωρίς γάμο των γονέων τους, καθώς και για τα θετά τέκνα.

Συγκεκριμένα, εάν ένα παιδί γεννηθεί χωρίς να είναι παντρεμένοι οι γονείς του και εξακολουθούν να είναι χωρίς γάμο, τότε τη γονική μέριμνα ασκεί η μητέρα. Εάν όμως ο πατέρας προβεί σε αναγνώριση του τέκνου, τότε κατά κανόνα μπορεί και αυτός να ασκήσει τη γονική μέριμνα, μόνο όμως εφόσον η μητέρα συμφωνεί ή δεν μπορεί να την ασκήσει η ίδια.

Αναφορικά με τα θετά τέκνα, ο Αστικός Κώδικας ορίζει ότι μετά την υιοθεσία η γονική μέριμνα των φυσικών γονέων αντικαθίσταται αυτοδικαίως από τη γονική μέριμνα των θετών.

Τέλος,  στην άσκηση γονικής μέριμνας τέκνων που γεννιούνται κατά τη διάρκεια συμφώνου συμβίωσης  εφαρμόζονται αναλογικά οι ίδιοι κανόνες που ισχύουν για τα τέκνα εντός γάμου.