Eπικαιροποίηση της Οδηγίας για τα οπτικοακουστικά μέσα και νέα προσέγγιση για τις διαδικτυακές πλατφόρμες

Επιμέλεια: Αλίκη Μπενμαγιώρ, Δικηγόρος Αθηνών - Consultant EU Affairs

Στο πλαίσο της στρατηγικής της για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά, η Κομισιόν παρουσίασε πριν από μερικές ημέρες την πρότασή της για μια επικαιροποιημένη Oδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (Audiovisual Media Services Directive – AVMSD) με στόχο την προσαρμογή των κανόνων στους νέους τρόπους κατανάλωσης οπτικοακουστικού υλικού, ιδίως από τις νεότερες ηλικίες, μέσω των κατά παραγγελία υπηρεσιών (on-demand services) και ηλεκτρονικών πλατφορμών.

Το τρεχον καθεστώς

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας εμπίπτουν μόνο τηλεοπτικές μεταδόσεις και on-demand υπηρεσίες για τις οποίες ο παροχός τους έχει «συντακτική ευθύνη», δηλαδή έχει πλήρη έλεγχο για το περιεχόμενο και την οργάνωση του προγράμματος. Η Οδηγία επομένως δεν καλύπτει οπτικοακουστικό υλικό που φιλοξενείται σε διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το YouTube και το Facebook, που ρυθμίζονται από την Οδηγία 2000/31/ΕΚ για το ηλεκτρονικό εμπόριο, οι διατάξεις της οποίας απαλλάσουν τους μεσάζοντας από την ευθύνη όταν διαδραματίζουν έναν καθαρά παθητικό ρόλο ως «απλοί μεταφορείς» των προερχόμενων από τρίτους πληροφοριών, καθώς και σε περιπτώσεις αποθήκευσης σε κρυφή µνήµη (caching) και φιλοξενίας (hosting).

Παράλληλα, η Οδηγία ορίζει μια βασική δέσμη κανόνων που ισχύουν για όλες τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (π.χ. απαγόρευση υποκίνησης σε μίσος ή ενθάρυνση των παρόχων να καθιστούν τις υπηρεσίες σταδιακά προσβάσιμες σε άτομα με ειδικές ανάγκες), αλλά σε συγκεκριμένους τομείς όπως οι εμπορικές επικοινωνίες ή η προστασία των ανηλίκων, οι on-demand υπηρεσίες χαίρουν ευεργετικότερων ρυθμίσεων σε σχέση με τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς, λόγω της μεγαλύτερης δυνατότητας επιλογής και ελέγχου που έχουν οι χρήστες στην πρώτη περίπτωση.

Τι προβλέπει η επικαιροποιημένη πρόταση

Μια από τις βασικότερες αλλαγές που προτείνει η Κομισιόν, είναι η περιορισμένη επέκταση του πεδίου εφαρμογής της Οδηγίας σε πλατφόρμες κοινοχρησίας βίντεο (π.χ. YouTube, Dailymotion) που οργανώνουν και ταξινομούν μεγάλες ποσότητες βίντεο και οι οποίες και θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την προστασία των ανηλίκων από επιβλαβές περιεχόμενο (π.χ. βία ή πορνογραφία) καθώς και για όλους τους πολίτες από την υποκίνηση μίσους.

Παράλληλα, η πρόταση ορίζει ξεκάθαρα ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν εμπίμπτουν στο πεδίο εφαρμογής της νέας Οδηγίας, υπό την προϋπόθεση όμως ότι οι υπηρεσίες τους δεν πληρούν τα κριτήρια για το χαρακτηρισμό τους ως «online πλατφόρμες κοινοχρησίας βίντεο», γεγονός που φυσικά αφήνει ένα παράθυρο για μελλοντική τους ρύθμιση.

Η εφαρμογή των διατάξεων αυτών θα εξασφαλιστεί μέσω συρρύθμισης (π.χ. κώδικες δεοντολογίας) παρά αυτορρύθμισης, γεγονός που σημαίνει ότι οι αρμόδιες εθνικές ρυθμιστικές αρχές θα έχουν την εξουσία για την τήρηση των κανόνων, που θα μπορεί να οδηγεί και σε επιβολή προστίμων ανάλογα με την εθνική νομοθεσία.

Η Κομισιόν προτείνει επίσης την υποχρέωση των on demand services να διαθέτουν στους καταλόγους τους ευρωπαϊκό περιεχόμενο κατά 20% τουλάχιστον, με στόχο την στήριξη της ευρωπαϊκής δημιουργικότητας. Τα κράτη μέλη θα μπορούν επίσης να ζητούν από αυτές τις υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες στη χώρα τους να στηρίζουν οικονομικά τα ευρωπαϊκά έργα.

Η τελευταία αυτή πρόβλεψη έχει ήδη εγείρει αντιδράσεις από τη μεριά του Ευρωκοινοβουλίου, με μια μερίδα Ευρωβουλευτών να ασκούν δριμεία κρτική στην Επιτροπή ότι «δεν έχει καταλάβει πώς λειτουργεί ο ψηφιακός κόσμος και ότι θα πρέπει να θέσει τέλος σε πρακτικές προστατευτισμού καθώς συνδρομητικές υπηρεσίες όπως το Netflix και το Amazon θα πρέπει να καθορίζουν το περιεχόμενό τους βάσει των προτιμήσεων των θεατών». Παράλληλα σημειώνουν ότι με την εισαγωγή μιας ποσόστωσης ελλοχεύει ο κίνδυνος οι διαδικτυακές πλατφόρμες να επενδύουν μικρά ποσά σε κακής ποιότητας περιεχόμενο μόνο και μόνο για να καλύψουν την ποσόστωση, εις βάρος των blockbusters.

Επιπρόσθετες αλλαγές περιλαμβάνουν την εφαρμογή των ίδιων προτύπων για την προστασία των ανηλίκων, τόσο στις τηλεοπτικές μεταδόσεις όσο και στις on-demand υπηρεσίες, μεγαλύτερη ευελιξία για τους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς όσον αφορά το χρόνο μετάδοσης διαφημίσεων αλλά και για θέματα τοποθέτησης προϊόντων και χορηγίας καθώς και η διασφάλιση μεγαλύτερου ρόλου τόσο για τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές όσο και για την ομάδα ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτιακουστικών μέσων (ERGA).

H ανακοίνωση της Επιτροπής για τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες

Παράλληλα με την επικαιροποιημένη Οδηγία για τα οπτικοακουστικά μέσα, η Κομισιόν παρουσίασε και την προσέγγιση που θα ακολουθήσει σχετικά με τις διαδικτυακές πλατφόρμες. Ήδη από την παρουσίαση της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς το Μάιο του 2015, η Κομισιόν έχει προβεί σε μια αναλυτική αξιολόγηση του ρόλου των ηλεκτρονικών πλατφορμών, οι οποίες έχουν «εισβάλλει» δυναμικά στην ψηφιακή οικονομία, καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων, όπως εμπόριο, συστήματα πληρωμής, κοινωνικά μέσα δικτύωσης, διανομή εφαρμογών και υπηρεσίες επικοινωνιών και που παρά τα σπουδαία οφέλη που μπορούν να επιφέρουν για τις επιχειρήσεις και την οικονομία, θέτουν σημαντικές προκλήσεις, τόσο σε επίπεδο πολιτικής όσο και κανονιστικών ρυθμίσεων.

Στην ανακοίνωσή της, η Κομισιόν παρουσίασε μια στοχευμένη προσέγγιση βαζσιζόμενη σε αρχές και με στόχο την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων. Μεταξύ των κυριότερων αρχών που θέλει να διασφαλίσει η Επιτροπή συγκαταλέγονται:

1. Η εφαρμογή όμοιων κανόνες για όμοιες ψηφιακές υπηρεσίες: Η ευρεία χρήση υπηρεσιών over-the-top (ΟΤΤs) από τους καταναλωτές έχει εγείρει προβληματισμό στις Βρυξέλλες για το εάν και σε ποιο βαθμό θα πρέπει οι υπηρεσίες αυτές να υπόκεινται στις ίδιες υποχρεώσεις με τους παρόχους παραδοσιακών τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Η Επιτροπή εξετάζει την αναθεώρηση αρχικά, της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τις τηλεπικοινωνίες, κυρίως την μερική απορρύθμιση των παραδοσιακών φορέων τηλεπικοινωνιών και τη δημιουργία ενός πιο συγκεκριμένου συνόλου κανόνων για τις επικοινωνίες, καθώς και της Οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικής επικοινωνίες, κυρίως την επέκταση των υποχρεώσεών της στους παρόχους διαδικτυακών επικοινωνιών.

2. Υποχρέωση υπεύθυνσης συμπεριφοράς για τις διαδικτυακές πλατφόρμες: Οι διατάξεις «ασφαλούς λιμένα» της Οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο διατηρούνται και ειδικότερα προβλήματα θα αντιμετωπιστούν μέσω της μεταρρύθμισης των κανόνων της ΕΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που έχουν προβλεφθεί για το φθινόπωρο και των ως άνω επικαιροποιημένων κανόνων για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Επιπρόσθετα η Επιτροπή θα εκτιμήσει κατά πόσον περαιτέρω οδηγίες είναι απαραίτητες σε σχέση με την ευθύνη των πλατφορμών κατά την υιοθέτηση εθελοντικών μέτρων για την καταπολέμηση του παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο και αν υπάρχει περαιτέρω ανάγκη για επίσημες διαδικασίες κοινοποίησης και απόσυρσης (notice and takedown).

3. Ανοικτές αγορές για μια οικονομία βασιζόμενη στα δεδομένα: Η πρωτοβουλία που σχεδιάζεται για τα τέλη του 2016 θα διευκολύνει την ανταλλαγή και τη φορητότητα δεδομένων μέσω διάφορων διαδικτυακών πλατφορμών και υπηρεσιών υπολογιστού νέφους

Επόμενα στάδια

Η πρόταση της Κομισιόν για τα οπτικοακουστικά μέσα θα εξεταστεί από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ μέσα στους επόμενους μήνες, βάσει της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, με στόχο της υιοθέτηση του κειμένου όσο το δυνατόν ταχύτερα. Μέχρι να τεθούν σε ισχύ οι αναθεωρημένοι κανόνες, η τρέχουσα Οδηγία θα συνεχίσει να εφαρμόζεται.

Δείτε εδώ την πρόταση αναθεώρησης της Οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων και εδώ την Ανακοίνωση σχετικά με τις διαδικτυακές πλατφόρμες και την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά.