Εξεταστικές και ειδικές επιτροπές: Από που πηγάζουν οι εξουσίες ελέγχου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;

Τους τελευταίους μήνες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημιούργησε ειδικές επιτροπές για να διερευνήσει τις αποκαλύψεις για τις εκπομπές αερίων των αυτοκινήτων της VolksWagen, για τα Luxleaks.

Παράλληλα, δύο επιτροπές εργάζονται και πιέζουν για δικαιότερη εταιρική φορολογία.

Αυτά είναι κάποια παραδείγματα κατά τα οποία το Ευρωκοινοβούλιο ερευνά ζητήματα που ανησυχούν τους πολίτες, προκειμένου να τα εντάξει στην πολιτική ατζέντα.

Τι ισχύει για τις εξεταστικές και τις ειδικές επιτροπές του Ευρωκοινοβουλίου;

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντλεί τις εξουσίες του από τις επίσημες αποφάσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, καθώς και από το γεγονός ότι οι ευρωβουλευτές του έχουν εκλεγεί για να εκπροσωπούν τα συμφέροντα των λαών της Ευρώπης.

Οι Συνθήκες καθορίζουν ρητά το πεδίο των ερευνών που μπορούν να διαπράξουν, ωστόσο οι ευρωβουλευτές προτιμούν συχνά να δημιουργούν επιτροπές με ειδικούς σκοπούς για πιο γενικά ζητήματα ή για ζητήματα που αφορούν τρίτες χώρες.

Εξεταστικές επιτροπές

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992), παρέχει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το δικαίωμα να διερευνά καταγγελλόμενες παραβιάσεις του νόμου ή κακής διοίκησης του κοινοτικού δικαίου της ΕΕ από τα θεσμικά της όργανα ή από τα κράτη μέλη της (άρθρο 226, της Συνθήκης για τη Λειτουργία για την ΕΕ).

Η εξεταστική επιτροπή, μπορεί να εξετάσεις μάρτυρες και να ζητήσει έγγραφα αλλά τα κράτη μέλη είναι εκείνα που αποφασίζουν ποιον θα στείλουν ή να αρνηθούν τη συνεργασία εξαιτίας απορρήτου ή εθνικής ασφάλειας (Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου).

Εκτός από τις δύο επιτροπές που συστάθηκαν πρόσφατα (για τις εκπομπές αερίων των αυτοκινήτων και για τα έγγραφα του Παναμά), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει άλλες τρείς εξεταστικές επιτροπές, ήδη από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, όπως αυτή για τη διαχείριση της νόσου των τρελών αγελάδων.

Επίσης, η Συνθήκη προβλέπει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να αποφασίσει την ακριβή λειτουργία των εξεταστικών επιτροπών αλλά καθώς αφορούν και άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ και κράτη μέλη, η νομική πράξη που επιφέρει τέτοιες αλλαγές απαιτεί την συγκατάθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Στο τέλος της προηγούμενης κοινοβουλευτικής περιόδου (Απρίλιος 2014), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε κανονισμό που του δίνει περισσότερες δεσμευτικές εξουσίες, προκειμένου να μπορεί να καλέσει συγκεκριμένους αξιωματούχους και ν απαιτεί κυρώσεις για αδικαιολόγητη άρνηση να εμφανιστεί κανείς ενώπιον της επιτροπής.

Ωστόσο, οι κυβερνήσεις έχουν εκφράσεις τις επιφυλάξεις τους, μέσω του Συμβουλίου, ενώ τώρα, το Ευρωκοινοβούλιο επιδιώκει να διαπραγματευτεί μαζί τους, προκειμένου να καταλήξουν σε μια συμβιβαστική λύση.

Ειδικές επιτροπές

Αν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιθυμεί να εξετάσει θέματα που υπερβαίνουν το πεδίο εφαρμογής των εξεταστικών επιτροπών, όπως ορίζονται από τη συνθήκη -δηλαδή γενικότερα θέματα, που δεν σχετίζονται άμεσα με τις παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ ή θέματα που αφορούν τρίτες χώρες- τότε μπορεί να δημιουργήσει ειδικές επιτροπές.

Οι επιτροπές αυτές δεν έχουν επίσημες εξουσίες. Στηρίζονται ακόμα περισσότερο στην καλή θέληση των κυβερνήσεων και των αξιωματούχων, να συνεργαστούν.