Κατάθεση σε κοινό λογαριασμό (Μέρος Α): Σχέσεις μεταξύ των συνδικαιούχων

Σύμφωνα με το αρθρ. 1§§ 1 και 2 Ν. 5638/1932, όπως αντικαταστάθηκε με το αρθρ. 1 ΝΔ 951/1971 και διατηρήθηκε σε ισχύ με το αρθρ. 124 περ. Δ στοιχ. α ΝΔ 118/1973 Χρηματική κατάθεση σε τράπεζα, σε ανοικτό λογαριασμό, στο όνομα δύο ή περισσότερων από κοινού (joint account) είναι η περιέχουσα τον όρο, ότι του λογαριασμού αυτής μπορεί να κάνει χρήση εν όλω ή εν μέρει, χωρίς τη σύμπραξη των λοιπών, είτε ένας, είτε μερικοί εξ αυτών είτε και όλοι οι κατ ιδία δικαιούχοι.  Η χρηματική κατάθεση επιτρέπεται να ενεργείται και σε κοινό λογαριασμό προθεσμιακό ή ταμιευτηρίου υπό προειδοποίηση.

Από τις διατάξεις αυτές, σε συνδυασμό με εκείνες των αρθρ. 2§1 ν.δ 17.7/13.8.1923 «περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιρειών, αρθ 411, 489, 490, 491 ΑΚ προκύπτει, ότι σε περίπτωση χρηματικής κατάθεσης στο όνομα δύο ή περισσότερων προσώπων ή στο όνομα του ιδίου του καταθέτη και τρίτου ή τρίτων, σε κοινό λογαριασμό, παράγεται, μεταξύ των καταθετών ή του καταθέτη και τρίτου αφενός και του δέκτη της κατάθεσης νομικού προσώπου της τράπεζας αφετέρου, ενεργητική σε ολόκληρο ενοχή (ΑΠ 345/2015, ΑΠ 529/2015, ΑΠ 632/2014, ΑΠ 878/2013, ΑΠ 1782/2007, Νόμος- ΑΠ 539/92 ΕλλΔνη 35, 78- ΑΠ 530/88 Ελλνη 30, 962- ΑΠ 1183/85 ΝοΒ 33, 1257, ΕφΛαμ 27/2013, Νόμος), ενώ ως προς την τράπεζα, που γίνεται κύριος των κινητών κι αντικαταστατών πραγμάτων και παρίσταται θεματοφύλακας, ισχύουν κι εφαρμόζονται αναλογικά τα αρθ. 806 επ, 830 ΑΚ.

Έτσι, σε μία σύμβαση κατάθεσης σε κοινό λογαριασμό, δημιουργούνται δύο σχέσεις:

• αφ' ενός, η εξωτερική, μεταξύ καταθέτη και τράπεζας
• αφ' ετέρου, η εσωτερική, μεταξύ των καταθετών, δηλαδή αν καθένας είχε έναντι των υπολοίπων το δικαίωμα να προβεί σε ανάληψη της κατάθεσης.

Ως προς την εξωτερική σχέση, σε περίπτωση ανάληψης του ποσού από την κατάθεση από οποιονδήποτε συνδικαιούχο, καθένας από τους οριζόμενους δικαιούχους του λογαριασμού γίνεται δικαιούχος των χρημάτων, που κατατέθηκαν, άσχετα αν τα χρήματα ανήκουν στην πραγματικότητα σε όλους ή μόνο σε μερικούς εξ αυτών και μπορεί να τα χρησιμοποιεί ο καθένας εξ αυτών, χωρίς τη σύμπραξη των λοιπών, η δε καταβολή των χρημάτων της κατάθεσης εκ μέρους της τράπεζας, στην οποία έγινε η κατάθεση και τηρείται ο λογαριασμός, σε έναν από τους δικαιούχους επιφέρει απόσβεση της απαίτησης, έναντι του δέκτη της κατάθεσης και έναντι όλων των δικαιούχων. Η τράπεζα- θεματοφύλακας δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί την παροχή των χρημάτων, εφόσον ζητηθούν εκ μέρους του καταθέτη, χωρίς να μπορεί να προβεί, σε κατ αρεσκεία της επιλογή. Ενώ, η ανάληψη των χρημάτων από έναν δικαιούχο επιφέρει απόσβεση της απαίτησης κατά της τράπεζας για όποιον άλλο δικαιούχο, που δεν μπορεί να ζητήσει εκ νέου το ποσό των χρημάτων από την τράπεζα (βλ νομολ ως ανω και ΑΠ 1001/2012, 632/2014, 1096/2014, 1961/2014, ΕφΑθ 3332/2009, Νόμος).

Από την άλλη, ως προς την εσωτερική μεταξύ των συνδικαιούχων σχέσης, οι μεταξύ τους σχέσεις ρυθμίζονται στην πραγματικότητα με βάση τις εσωτερικές συμφωνίες, που τους συνδέουν κι αποτέλεσαν την αιτία και το λόγο της κατάθεσης, κατά τις οποίες μπορεί να ρυθμίζεται διαφορετικά το μεταξύ τους δικαίωμα επί του ποσού της «κοινής κατάθεσης» κι η έκταση του κατ αρθ. 493 ΑΚ (ΑΠ 529/2015, ο.π-ΕφΑθ 4238/1989 ΕλλΔνη 33, 192- ΠΠρΛαρ 150/1999 ΑρχΝ 2001, 823- ΕιρΑθ 2622/2013, Νόμος). Η εσωτερική σχέση που συνδέει τους συμβαλλόμενους κι εμφανιζόμενους ως συνδικαιούχους της μπορεί να είναι «επαχθής» (εταιρία, δάνειο, εντολή κ.α) ή «χαριστική» (δωρεά εν ζωή, κληροδοσία κ.α) και με βάση αυτή μπορεί να προβλέπεται το κατ εξαίρεση δικαίωμα του ενός συμβαλλόμενου σε όλο το ποσό της κατάθεσης (ΑΠ 1001/2012, ο.π) ή να απαγορεύεται και να αποκλείεται εντελώς το δικαίωμα του για άσκηση αναγωγής κατά του άλλου (ΑΠ 529/2015, 540/1998, Νόμος).

Έτσι, στην περίπτωση συζύγων ή τέκνων, η εσωτερική σχέση θα είναι χαριστική κατά κανόνα, π.χ. δωρεά, ενώ στην περίπτωση εταιρείας και εταίρων θα είναι σχέση εντολής, απλής ή διαχειριστικής. Σε περίπτωση λοιπόν ανάληψης του ποσού από τέκνο, όταν διαπιστωθεί ότι ο καταθέτης γονέας είχε σκοπό δωρεάς, ανάληψη του ποσού από το τέκνο δεν συνεπάγεται δικαίωμα επιστροφής προς το γονέα.

Στην περίπτωση, κατά την οποία μεταξύ των συνδικαιούχων του κοινού λογαριασμού δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί ιδιαίτερη εσωτερική σχέση αναφορικά με το δικαίωμα αναγωγής, πρέπει να εφαρμοσθεί η διάταξη του άρθρου 493 ΑΚ, η οποία θεμελιώνει μια εκ του νόμου εσωτερική μεταξύ των συνδικαιούχων σχέση ως εκ των έσω αντανάκλαση της ενεργητικής εις ολόκληρον ενοχής. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που η εσωτερική σχέση δεν προβλέπει τα μερίδια μεταξύ των συνδικαιούχων. Στις περιπτώσεις αυτές οι συνδικαιούχοι έχουν δικαίωμα σε ίσα μέρη. Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι, από την κατάθεση των χρημάτων σε κοινό λογαριασμό, καθένας από τους αναφερόμενους σ` αυτόν αποκτά δικαίωμα έναντι της τράπεζας για την απόδοση και ολόκληρης της ποσότητας των χρημάτων, χωρίς τη σύμπραξη των άλλων, δεν έχει όμως το δικαίωμα μόνος να εγγράψει στον κοινό λογαριασμό τρίτο πρόσωπο ως συνδικαιούχο, χωρίς τη συναίνεση των λοιπών συνδικαιούχων, διότι άλλως καταστρατηγούνται τα δικαιώματα τους, δεδομένου ότι ο συνδικαιούχος κοινού λογαριασμού έχει ίδιο και αυτοτελές δικαίωμα στο χρηματικό ποσό της κατάθεσης, που μόνο με τη θέληση του μπορεί να χάσει, με την είσοδο δε εν αγνοία του και άλλου συνδικαιούχου μειώνεται χωρίς την συναίνεσή του το ποσοστό της συμμετοχής του στο χρηματικό ποσό του κοινού λογαριασμού με βάση την εσωτερική σχέση (ΑΠ 712/2009).

Δείτο το Μέρος Β (Έννομες σχέσεις κληρονομικού δικαίου) εδώ.