E-evidence: Νέοι κανόνες για την πρόσβαση σε ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία (Κανονισμός)

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει νέους κανόνες προκειμένου να δώσει τη δυνατότητα στις αστυνομικές και τις δικαστικές αρχές να λαμβάνουν ευκολότερα και ταχύτερα τα ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία που χρειάζονται, π.χ. ηλεκτρονικά μηνύματα ή έγγραφα που βρίσκονται στο υπολογιστικό νέφος, για τη διερεύνηση, τη δίωξη και την καταδίκη εγκληματιών και τρομοκρατών.

Οι νέοι κανόνες θα επιτρέψουν στις αρχές επιβολής του νόμου στα κράτη μέλη της ΕΕ να διερευνούν αποτελεσματικότερα ενδείξεις εγκληματικών πράξεων ηλεκτρονικά και διασυνοριακά, παρέχοντας συγχρόνως επαρκείς εγγυήσεις για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων των εμπλεκομένων.

Όλοι οι εγκληματίες και οι τρομοκράτες χρησιμοποιούν μηνύματα κειμένου, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και εφαρμογές για να επικοινωνούν.

Διαβάστε επίσης: Βασικά ζητήματα του νέου πλαισίου επεξεργασίας δεδομένων για σκοπούς καταπολέμησης του εγκλήματος (WP29)

Σήμερα πάνω από τις μισές ποινικές έρευνες περιλαμβάνουν διασυνοριακά αιτήματα για λήψη ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων που τηρούνται από παρόχους υπηρεσιών οι οποίοι εδρεύουν σε άλλο κράτος μέλος ή εκτός της ΕΕ. Για τη λήψη αυτών των στοιχείων χρειάζεται δικαστική συνεργασία και αμοιβαία δικαστική συνδρομή, αλλά η σχετική διαδικασία είναι σήμερα πολύ αργή και δυσκίνητη.

Σήμερα, σχεδόν τα δύο τρίτα των εγκλημάτων για τα οποία υπάρχουν ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία σε άλλη χώρα δεν μπορούν να διερευνηθούν ή να διωχθούν σωστά, κυρίως λόγω του χρόνου που απαιτείται για τη συγκέντρωση αυτών των στοιχείων ή του κατακερματισμού του νομικού πλαισίου. Επιταχύνοντας και κάνοντας πιο αποτελεσματική τη διαδικασία απόκτησης ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων, οι σημερινές προτάσεις θα βοηθήσουν να κλείσει αυτό το κενό.

Οι προτάσεις:

• θα θεσπίσουν ευρωπαϊκή εντολή υποβολής στοιχείων: Αυτό το μέτρο θα δίνει τη δυνατότητα σε δικαστική αρχή κράτους μέλους να ζητά ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία (όπως μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κείμενα ή μηνύματα σε εφαρμογές) απευθείας από πάροχο υπηρεσιών που παρέχει υπηρεσίες στην Ένωση και είναι εγκατεστημένος ή εκπροσωπείται σε άλλο κράτος μέλος, ανεξάρτητα από τον τόπο στον οποίο βρίσκονται τα στοιχεία, και ο οποίος θα είναι υποχρεωμένος να απαντήσει μέσα σε 10 μέρες, και μέσα σε 6 ώρες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (σε σύγκριση με τις 120 ημέρες που προβλέπονται για την υπάρχουσα ευρωπαϊκή εντολή έρευνας ή τους 10 μήνες που προβλέπονται για τη διαδικασία αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής)·
• θα αποτρέπουν τη διαγραφή στοιχείων μέσω της πρόβλεψης μιας ευρωπαϊκής εντολής διατήρησης στοιχείων: Αυτό το μέτρο θα δίνει τη δυνατότητα σε δικαστική αρχή κράτους μέλους να υποχρεώσει έναν πάροχο υπηρεσιών που παρέχει υπηρεσίες στην Ένωση και είναι εγκατεστημένος ή εκπροσωπείται σε άλλο κράτος μέλος να διατηρήσει συγκεκριμένα στοιχεία, ώστε να μπορέσει η αρχή να ζητήσει αυτά τα στοιχεία αργότερα μέσω αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής, ευρωπαϊκής εντολής έρευνας ή ευρωπαϊκής εντολής υποβολής στοιχείων.
• θα περιλαμβάνουν ισχυρές εγγυήσεις και μέσα έννομης προστασίας: Και οι δύο εντολές μπορούν να εκδοθούν μόνο στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών και θα ισχύουν όλες οι δικονομικές εγγυήσεις του ποινικού δικαίου. Οι νέοι κανόνες εγγυώνται ισχυρή προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως συμμετοχή των δικαστικών αρχών και πρόσθετες απαιτήσεις για τη λήψη ορισμένων κατηγοριών στοιχείων. Περιλαμβάνουν επίσης εγγυήσεις για το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Οι πάροχοι υπηρεσιών και τα πρόσωπα των οποίων ζητούνται δεδομένα θα καλύπτονται από διάφορες εγγυήσεις, όπως η δυνατότητα του παρόχου υπηρεσιών να ζητήσει επανεξέταση αν, για παράδειγμα, η εντολή παραβιάζει προδήλως τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης·
• θα υποχρεώνουν τους παρόχους υπηρεσιών να ορίζουν νόμιμο εκπρόσωπο στην Ένωση: για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πάροχοι υπηρεσιών που παρέχουν υπηρεσίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπόκεινται στις ίδιες υποχρεώσεις, ακόμη και αν η έδρα τους βρίσκεται σε τρίτη χώρα, υποχρεούνται να ορίσουν νόμιμο εκπρόσωπο στην Ένωση για την παραλαβή, τη συμμόρφωση και την εκτέλεση των αποφάσεων και των εντολών που εκδίδονται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών για τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων σε ποινικές διαδικασίες·
• θα παρέχουν ασφάλεια δικαίου στις επιχειρήσεις και τους παρόχους υπηρεσιών: ενώ σήμερα οι αρχές επιβολής του νόμου εξαρτώνται συχνά από την καλή θέληση των παρόχων υπηρεσιών να τους παράσχουν τα αποδεικτικά στοιχεία που χρειάζονται, στο μέλλον η εφαρμογή των ίδιων κανόνων για την εντολή παροχής ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων θα βελτιώσει την ασφάλεια δικαίου για τις αρχές και για τους παρόχους υπηρεσιών.

Ο πρώτος αντιπρόεδρος, κ. Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε σχετικά: «Τα ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στις ποινικές διαδικασίες. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους εγκληματίες και τους τρομοκράτες να εκμεταλλεύονται σύγχρονες και ηλεκτρονικές τεχνολογίες επικοινωνίας για να κρύβουν τις εγκληματικές τους ενέργειες και να ξεφεύγουν από τη δικαιοσύνη. Οι εγκληματίες και οι τρομοκράτες δεν πρέπει να έχουν μέρος να κρυφτούν στην Ευρώπη, ούτε εντός ούτε εκτός του διαδικτύου. Οι σημερινές προτάσεις θα δημιουργήσουν για πρώτη φορά εργαλεία που θα επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές όχι μόνο να συλλέγουν ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία διασυνοριακά, γρήγορα και αποτελεσματικά, αλλά και να παρέχουν συγχρόνως ισχυρές εγγυήσεις για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων των εμπλεκομένων».

Η κ. Βέρα Γιούροβα, επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων, δήλωσε σχετικά: «Ενώ οι αρχές επιβολής του νόμου εξακολουθούν να εργάζονται με δύσκαμπτες μεθόδους, οι εγκληματίες χρησιμοποιούν ταχύτατες τεχνολογίες αιχμής για τη δράση τους. Πρέπει να εξοπλίσουμε τις αρχές επιβολής του νόμου με μεθόδους του 21ου αιώνα για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, ακριβώς όπως και οι εγκληματίες χρησιμοποιούν μεθόδους του 21ου αιώνα για να διαπράξουν τα εγκλήματά τους.»

Ιστορικό

Η ασφάλεια αποτελεί πολιτική προτεραιότητα για την Επιτροπή Γιούνκερ ήδη από την έναρξη της θητείας της, από τις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του προέδρου κ. Γιούνκερ, τον Ιούλιο του 2014, ως την πρόσφατη ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης στις 13 Σεπτεμβρίου 2017.

Τον Απρίλιο του 2015, στο Ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια, η Επιτροπή δεσμεύθηκε να επανεξετάσει τα εμπόδια που παρακωλύουν τις ποινικές έρευνες. Μετά τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στις Βρυξέλλες στις 22 Μαρτίου 2016, οι υπουργοί Δικαιοσύνης και Εσωτερικών της ΕΕέδωσαν προτεραιότητα στη θέσπιση μέτρων για την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη διασφάλιση και απόκτηση ψηφιακών αποδεικτικών στοιχείων. Έκτοτε το ζήτημα συζητήθηκε αρκετές φορές από τους υπουργούς και επισημάνθηκε εκ νέου από τους Ευρωπαίους ηγέτες στασυμπεράσματα του Ιουνίου του 2016 σχετικά με τη βελτίωση της ποινικής δικαιοσύνης στον κυβερνοχώρο.

Η πρόταση που υποβάλλεται σήμερα συμβάλλει στις προσπάθειες της Επιτροπής να εκπληρώσει τη δέσμευση που ανέλαβε στο πλαίσιο της κοινής δήλωσης σχετικά με τις νομοθετικές προτεραιότητες της ΕΕ για την περίοδο 2018-2019, με στόχο την καλύτερη προστασία των Ευρωπαίων πολιτών.

Για περισσότερες πληροφορίες

• Κανονισμός για τα ηλεκτρονικά αποδεικτικά στοιχεία
• Οδηγία για τους νόμιμους εκπροσώπους
• Ερωτήσεις & απαντήσεις
• Ενημερωτικό δελτίο