Ρητορική μίσους: Συλλογή νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

Στη μετάφραση ενός νέου θεματικού δελτίου με τις σημαντικότερες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σχετικά με τη ρητορική μίσους, προχώρησε η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Το δελτίο περιλαμβάνει μία σειρά από αποφάσεις του ΕΔΔΑ σε διάφορες υποθέσεις σχετικά με το εθνοτικό, φυλετικό και θρησκευτικό μίσος, την άρνηση εγκλημάτων, τη δικαιολόγηση βίας και εγκλημάτων πολέμου και άλλα σχετικά ζητήματα.

Όπως αναφέρεται στο δελτίο, όταν εξετάζει υποθέσεις που αφορούν στην υποκίνηση μίσους και την ελευθερία έκφρασης, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου χρησιμοποιεί δύο προσεγγίσεις που προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου:

• την προσέγγιση του αποκλεισμού από την προστασία της Σύμβασης, η οποία προβλέπεται από το Άρθρο 17 (απαγόρευση κατάχρησης δικαιώματος)1, όταν τα σχόλια εμπεριέχουν μίσος και συνιστούν άρνηση των θεμελιωδών αξιών της Σύμβασης, και
• την προσέγγιση των περιορισμών στην προστασία, η οποία προβλέπεται από το Άρθρο 10, παρ. 2, της Σύμβασης2 (η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται όταν τα σχόλια, μολονότι εμπεριέχουν μίσος, δεν είναι ικανά να βλάψουν τις θεμελιώδεις αξίες της Σύμβασης).

Οι διαδικτυακές πύλες ενημέρωσης που παρέχουν, για εμπορικούς και επαγγελματικούς σκοπούς, πλατφόρμα προοριζόμενη για δημοσίευση σχολίων των χρηστών αναλαμβάνουν τις «υποχρεώσεις και ευθύνες» τις οποίες συνεπάγεται η ελευθερία έκφρασης, σύμφωνα με το Άρθρο 10, παρ. 2, της Σύμβασης, όταν οι χρήστες διαδίδουν ρητορική μίσους ή σχόλια που υποκινούν άμεσα βία.

«Η ελευθερία της έκφρασης συνιστά ένα από τα αναγκαία θεμέλια [μιας δημοκρατικής] κοινωνίας, μια από τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την πρόοδό της καθώς και για την ολοκλήρωση κάθε ανθρώπου. Υπό την επιφύλαξη της παραγράφου 2 του Άρθρου 10 [της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου], η ελευθερία αυτή αφορά όχι μόνο τις «πληροφορίες» ή «ιδέες» που γίνονται ευχάριστα αποδεκτές ή που θεωρούνται μη προσβλητικές ή αδιάφορες, αλλά και εκείνες που προσβάλλουν, σοκάρουν ή ενοχλούν το Κράτος ή οποιοδήποτε τμήμα του πληθυσμού. Αυτό απαιτούν οι έννοιες του πλουραλισμού, της ανεκτικότητας και της ευρύτητας πνεύματος, χωρίς τις οποίες δεν υπάρχει «δημοκρατική κοινωνία». Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι η επιβολή κάθε «διατύπωσης», «προϋπόθεσης», «περιορισμού» ή «κύρωσης» στον τομέα αυτό πρέπει να γίνεται κατά τρόπο ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό » (Handyside κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 7ης Δεκεμβρίου 1976, παρ. 49).

« (...) [Η] ανεκτικότητα και ο σεβασμός της ίσης αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων αποτελούν το θεμέλιο μιας δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας. Επομένως, μπορεί καταρχήν να θεωρηθεί αναγκαία στις δημοκρατικές κοινωνίες η τιμωρία ή ακόμη και η πρόληψη όλων των μορφών έκφρασης οι οποίες διαδίδουν, υποκινούν, προάγουν ή δικαιολογούν το μίσος που βασίζεται στη μισαλλοδοξία [...], υπό την προϋπόθεση ότι η επιβολή «διατυπώσεων», «προϋποθέσεων», «περιορισμών» ή «κυρώσεων» γίνεται κατά τρόπο ανάλογο προς τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό » (Erbakan κατά Τουρκίας της 6ης Ιουλίου 2006, παρ. 56).

Το θεματικό δελτίο δεν είναι εξαντλητικό, ωστόσο αποτελεί μία πολύ χρήσιμη συλλογή νομολογίας για τους ενδιαφερόμενους.

Δείτε το θεματικό δελτίο εδώ.

• 1. Η διάταξη αυτή έχει ως στόχο να αποτρέψει τα άτομα από το να συναγάγουν από τη Σύμβαση κάποιο δικαίωμα που θα τους επέτρεπε να επιδοθούν σε δραστηριότητα ή να εκτελέσουν πράξη αποσκοπούσα στην προσβολή δικαιωμάτων και ελευθεριών που κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση.
• 2. Πρόκειται για τους περιορισμούς που θεωρούνται αναγκαίοι για τη διατήρηση της εθνικής και δημόσιας ασφάλειας, την προάσπιση της τάξης, την πρόληψη του εγκλήματος, την προστασία της υγείας ή της ηθικής και την προστασία της υπόληψης ή των δικαιωμάτων των τρίτων