Θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα

Μέσα από αιώνες διεκδικήσεων, κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών υπάρχουν σήμερα πολλά θεμελιώδη (ή αλλιώς ανθρώπινα) δικαιώματα που αναγνωρίζονται και κατοχυρώνονται βάσει διαφορετικών νομοθετημάτων (εθνικά συντάγματα, διεθνείς συνθήκες κ.α.). Προφανώς υπάρχουν πολλές διαφορετικές αντιλήψεις ανά τον κόσμο για το τι είναι ανθρώπινο δικαίωμα, θεωρητικά όμως υπάρχει μια κατ’ αρχήν διεθνής αντίληψη για το ποια είναι αυτά. Αν και πολλές φορές γενικές και αφηρημένες έννοιες, τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν την βάση πάνω στην οποία ένα κράτος οφείλει να νομοθετεί.

Η Ελλάδα δεσμεύεται από σωρεία νομοθετικών κειμένων που διασφαλίζουν θεμελιώδη δικαιώματα, πρωτίστως δε από το Σύνταγμα της, από διεθνή σύμφωνα και συμβάσεις και πιο πρόσφατα από το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.

Ακολουθώντας σε ένα βαθμό την πιο εξελιγμένη κατηγοριοποίηση του Χάρτη, μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής γενικές κατηγορίες θεμελιωδών δικαιωμάτων:

α. Αξιοπρέπεια (Δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δικαίωμα στη ζωή, δικαίωμα στη σωματική και διανοητική ακεραιότητα του προσώπου, απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης, απαγόρευση της δουλείας και της καταναγκαστικής εργασίας).

β. Γενικές Ατομικές ελευθερίες (Δικαίωμα στην ελευθερία, στην εκπαίδευση, στην ασφάλεια, στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης, θρησκείας, πληροφορίας κι έκφρασης, προστασία προσωπικών δεδομένων, δικαίωμα γάμου, δημιουργίας οικογένειας, σεβασμός ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, ελευθερία του συνέρχεσθαι, της επιστήμης, της τέχνης)

γ. Οικονομικές ελευθερίες (Ελευθερία του επαγγέλματος, του συνεταιρίζεσθαι, δικαίωμα στην επιχειρηματική ελευθερία, δικαίωμα στην ιδιοκτησία)

δ. Ισότητα (Ισότητα μεταξύ φύλων και απέναντι στο νόμο, απαγόρευση διακρίσεων οποιουδήποτε είδους, σεβασμός στην θρησκευτική, γλωσσική και πολιτιστική πολυμορφία)

ε. Δικαιώματα ευπαθών ομάδων (Πολιτικό άσυλο, απαγόρευση μαζικών απελάσεων, δικαιώματα παιδιών, ηλικιωμένων και ατόμων με αναπηρίες)

στ. Δικαιώματα σχετικά με την εργασία (Δικαίωμα στην εργασία, στην κοινωνική ασφάλιση, σε δίκαιες συνθήκες εργασίας, ελευθερία συλλογικών δράσεων)

ζ.Προστασία καταναλωτή, Προστασία περιβάλλοντος, Προστασία της υγείας

η. Πολιτικά δικαιώματα (Δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι, χρηστής διοίκησης, αναφοράς, πρόσβασης σε έγγραφα, ελευθερία διακίνησης και διαμονής)

θ. Δικαιοσύνη (Δικαίωμα προσφυγής, αμερόληπτου δικαστηρίου, υπεράσπισης, τεκμήριο αθωότητας, αρχή νομιμότητας και αναλογικότητας)