Χρηματοδότηση της ΕΕ προς τρίτες χώρες υπό τον όρο του σεβασμού και της τήρησης του κράτους δικαίου

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

«Ευπρόσδεκτα τα σχέδια περί σύνδεσης της χρηματοδότησης της ΕΕ με το κράτος δικαίου, πρέπει όμως να συνοδεύονται από καλύτερα κριτήρια και περισσότερες διασφαλίσεις», σύμφωνα με γνώμη του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η γνώμη αριθ. 1/2018 του ΕΕΣ σχετικά με την από 2 Μαΐου 2018 πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης στην περίπτωση γενικευμένων ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 17-07-2018, καταλήγει ότι τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να περικόπτει τη χρηματοδότηση της ΕΕ προς χώρες που δεν επιδεικνύουν τον απαραίτητο σεβασμό στο κράτος δικαίου πρέπει να συνοδεύονται από καλύτερα κριτήρια και σαφέστερες διασφαλίσεις έναντι των δικαιούχων των προγραμμάτων της ΕΕ.

Οι ελεγκτές καλωσορίζουν την πρωτοβουλία προστασίας του προϋπολογισμού της ΕΕ από γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου, οι οποίες ενδέχεται να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και στην αποτελεσματική χρηματοδότηση της ΕΕ. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο προτεινόμενος μηχανισμός είναι περισσότερο εξειδικευμένος ως προς τον σκοπό του, το πεδίο εφαρμογής του και τα προβλεπόμενα μέτρα σε σχέση με το υφιστάμενο σύστημα, ενώ είναι ταχύτερη η εφαρμογή του. Ωστόσο, συνιστούν στην Επιτροπή να αναφέρει ρητώς τις πηγές τεκμηρίωσής της, καθώς και να καθοριστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα κριτήρια, η διαδικασία και η εμβέλεια των μέτρων.

Η πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περίπτωση γενικευμένων ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη καταρτίστηκε κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Γενικευμένες ελλείψεις θεωρούνται η διακινδύνευση της ανεξαρτησίας του δικαστικού σώματος, η παράλειψη αποτροπής, διόρθωσης και επιβολής κυρώσεων σε αυθαίρετες ή παράνομες αποφάσεις εκ μέρους των δημόσιων αρχών, συμπεριλαμβανομένων των αρχών επιβολής του νόμου, η άρνηση παροχής χρηματοοικονομικών και ανθρώπινων πόρων που επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία τους ή η παράλειψη διασφάλισης της απουσίας συγκρούσεων συμφερόντων και ο περιορισμός της διαθεσιμότητας και της αποτελεσματικότητας των ένδικων μέσων, μεταξύ άλλων μέσω περιοριστικών δικονομικών κανόνων, μη εφαρμογής αποφάσεων ή περιορισμού της αποτελεσματικής έρευνας, της δίωξης ή της επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση παραβίασης του νόμου.

Οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι η πρόταση δεν αποσαφηνίζει τις διαθέσιμες πηγές τεκμηρίωσης που θα πρέπει να συμβουλεύεται η Επιτροπή κατά τη διενέργεια των αξιολογήσεών της. Κάτι τέτοιο θα βελτίωνε, σύμφωνα με τους ίδιους, τη διαφάνεια, την ανιχνευσιμότητα και την ελεγξιμότητα του προταθέντος μηχανισμού. Επιπλέον, σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού, η περικοπή πόρων της ΕΕ δεν θίγει την υποχρέωση των κρατικών φορέων να υλοποιούν προγράμματα της ΕΕ. Πάντως, οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι η πρόταση δεν προβλέπει τρόπους με τους οποίους θα εξασφαλιζόταν κάτι τέτοιο.

Στην πρόταση ορίζεται ότι η Επιτροπή πρέπει να ενεργεί κατ’ εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας. Ωστόσο, για σημαντικές αποφάσεις-ορόσημο όπως η έναρξη της διαδικασίας ή ο καθορισμός της εμβέλειας των μέτρων δεν τίθενται κριτήρια που να τις ρυθμίζουν επακριβώς, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται η συνεκτική εφαρμογή των διατάξεων.

Τέλος, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν εθνικοί πόροι για την αναπλήρωση πόρων της ΕΕ που ανεστάλησαν ή περικόπηκαν, οι πόροι αυτοί χρειάστηκε να αντληθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό του οικείου κράτους μέλους, γεγονός που συνεπιφέρει επιπλοκές στον προϋπολογισμό του κράτους μέλους, ιδίως στις περιπτώσεις αναστολών ή περικοπών μεγάλης κλίμακας.

Οι ελεγκτές συνιστούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

• να ορίσει σαφή και συγκεκριμένα κριτήρια που, αφενός, θα προσδιορίζουν σε τι συνίσταται μια γενικευμένη έλλειψη όσον αφορά το κράτος δικαίου και, αφετέρου, θα ορίζουν την εμβέλεια των μέτρων,
• να διευκρινίσει τη βάση επί της οποίας θα τάσσει προθεσμίες έναντι των κρατών μελών, όπως και αντίστοιχες προθεσμίες για την Επιτροπή, κατά περίπτωση,
• να αποδείξει πώς θα μπορούσαν να διασφαλιστούν τα έννομα συμφέροντα των τελικών δικαιούχων,
• να αξιολογεί, κατά τη λήψη της απόφασης για τα μέτρα που θα προτείνει, τις πιθανές επιπλοκές που θα είχε επί του κρατικού προϋπολογισμού τυχόν μείωση της χρηματοδότησης της ΕΕ,
• να διευκρινίσει περαιτέρω τις διατάξεις που αφορούν την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία.

Δήλωση

«Ως ελεγκτές της Ένωσης, καθήκον μας είναι να προστατεύουμε τα χρήματα του φορολογούμενου πολίτη. Χαιρετίζουμε τον σκοπό της πρότασης, καθώς έχουμε ανάγκη από έναν μηχανισμό που θα προστατεύει τον προϋπολογισμό της ΕΕ από τέτοια απρόβλεπτα περιστατικά.» δήλωσε η Annemie Turtelboom, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδια για τη γνώμη. «Χρειάζεται όμως βελτιώσεις, καθώς, δεδομένων των συνθηκών, γίνεται ολοένα σημαντικότερη η ανάγκη ύπαρξης σαφών και συγκεκριμένων κριτηρίων ως βάσης για την εφαρμογή των μέτρων αυτών».

Ιστορικό

Η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, καθώς και έγγραφα που καταρτίζει το Συμβούλιο της Ευρώπης, τα οποία βασίζονται συγκεκριμένα στην πείρα της Επιτροπής της Βενετίας, παρέχουν καθοδήγηση σχετικά με την ουσία του κράτους δίκαιου ως κοινής αξίας της ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πρόκειται για τις αρχές της νομιμότητας (η οποία υποδηλώνει διαφανή, υπεύθυνη, δημοκρατική και πλουραλιστική διαδικασία για τη θέσπιση νόμων), της ασφάλειας δικαίου, της απαγόρευσης της αυθαιρεσίας των εκτελεστικών εξουσιών, της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας των δικαστηρίων, του αποτελεσματικού δικαστικού ελέγχου, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και της ισότητας ενώπιον του νόμου.

Υπενθυμίζεται ότι το ΕΕΣ συμβάλλει στη βελτίωση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ δημοσιεύοντας γνώμες επί προτάσεων για νέα νομοθεσία με δημοσιονομικό αντίκτυπο ή για την τροποποίηση της ισχύουσας. Οι γνώμες αυτές χρησιμοποιούνται από τις νομοθετικές αρχές, ήτοι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, στο πλαίσιο των εργασιών τους.

Το πλήρες κείμενο της γνώμης είναι διαθέσιμο στην αγγλική γλώσσα στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)