Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων: Υποχρέωση προηγούμενης ενημέρωσης οφειλετών σε περίπτωση τιτλοποίησης οφειλής τους (ΑΠΔΠΧ)

Με την υπ' αριθμ. 71/2018 απόφασή της η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα απηύθυνε προειδοποίηση προς Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για εφεξής υποχρέωση προηγούμενης ενημέρωσης οφειλετών σε περίπτωση τιτλοποίησης οφειλής τους.

Η υπόθεση έφτασε στην Αρχή έπειτα από προσφυγή του Α, ο οποίος κατήγγειλε το Ταµείο Παρακαταθηκών και ∆ανείων (ΤΠΔ) για µη τήρηση οφειλόµενης προηγούµενης ενηµέρωσης σχετικά µε περαιτέρω επεξεργασία προσωπικών του δεδοµένων.

Ειδικότερα, ο προσφεύγων καταγγέλλει ότι το 2006 το ΤΠΔ αποφάσισε, χωρίς προηγουµένως να τον ενηµερώσει, να τιτλοποιήσει δάνειο που είχε λάβει από το ΤΠΔ το 1998.

Ο προσφεύγων ισχυρίζεται περαιτέρω ότι στην εν λόγω τιτλοποίηση το ΤΠ∆ προέβη χωρίς ιδιαίτερη αιτία, καθώς επρόκειτο για «υγειές» δάνειο.

Για την ως άνω τιτλοποίηση ο προσφεύγων ενηµερώθηκε το 2016 από τυχαίο γεγονός και συγκεκριµένα, όταν αιτήθηκε από το ΤΠ∆ τη µείωση των επιτοκίων της ως άνω δανειακής σύµβασης βάσει ευνοϊκών ρυθµίσεων.

Ο προσφεύγων ενηµερώθηκε από το ΤΠ∆ ότι δεν δικαιούταν της ευνοϊκότερης µεταχείρισης λόγω της τιτλοποίησης της δανειακής του σύµβασης.

Όταν δε ο προσφεύγων ζήτησε διευκρινίσεις από το ΤΠ∆ αναφορικά µε την ενλόγω τιτλοποίηση και ιδίως για τους λόγους αυτής, η απάντηση που έλαβε κατά τους ισχυρισµούς του από το ΤΠ∆ ήταν ότι «πουλήθηκε ως σίγουρο δάνειο».

Οι ισχυρισμοί του Ταµείου Παρακαταθηκών και ∆ανείων

Από την πλευρά του το ΤΠ∆ ανέφερε, µεταξύ άλλων, στην Αρχή ότι το 2006 αποφάσισε τη µεταβίβαση και τιτλοποίηση των εσόδων του για τη χρονική περίοδο 30.4.2016 - 28.8.2039 για 27.414 στεγαστικά δάνεια που είχαν χορηγηθεί από 1.7.1988-30.6.2004.

Αναφορικά µε τη µη λήψη συγκατάθεσης, το ΤΠΔ ισχυρίσθηκε ότι α) δεν τίθεται ζήτηµα παράνοµης επεξεργασίας προσωπικών δεδοµένων λόγω µη λήψης συγκατάθεσης, γιατί δεν παραχωρήθηκαν στην ως άνω εταιρία τα προσωπικά δεδοµένα των δανειοληπτών. Ο φυσικός φάκελος των δανείων και τα λοιπά στοιχεία εξυπηρέτησης εξακολουθούν να τηρούνται στο ΤΠ∆, το οποίο παραµένει διαχειριστής των δανείων και συντάσσει εκθέσεις µε στατιστικά προς την ως άνω εταιρία ειδικού σκοπού, µοναδικό δε στοιχείο συγκεκριµενοποίησης είναι ο αριθµός λογαριασµού,

β) η εταιρία ειδικού σκοπού δεν αποτελεί τρίτο,

γ) ακόµα κι αν θεωρηθεί ότι πρόκειται για διαβίβαση προσωπικών δεδοµένων, ισχύουν οι εξαιρέσεις 3 των διατάξεων του άρθρο 5 παρ. 2 ε’ και δ΄ του Ν. 2472/1997 και

δ) σε κάθε περίπτωση, δεν θίγονται από την ικανοποίηση του εννόµου συµφέροντος του ΤΠ∆ οι θεµελιώδεις όροι της δανειακής σύµβασης του προσφεύγοντος µε το ΤΠ∆.

Αναφορικά µε την µη προηγούµενη ενηµέρωση, το ΤΠ∆ ανέφερε ότι οι δανειολήπτες των δανείων που τιτλοποίηθηκαν δεν ενηµερώθηκαν ατοµικά, διότι δεν µεταβλήθηκαν οι όροι των αντίστοιχων δανειακών συµβάσεων (πχ. επιτόκιο, διάρκεια και τρόπος εξυπηρέτησης κοκ), ενώ υποστήριξε ότι η ενηµέρωση των δανειοληπτών έγινε µέσω της καταχώρισης της σχετικής τιτλοποίησης στα δηµόσια βιβλία που φυλάσσονται στο Ενεχυροφυλακείο.

Η απόφαση της Αρχής

Αναφορικά µε το ζήτηµα της υποχρεωτικής ή µη λήψης συγκατάθεσης του υποκειµένου των δεδοµένων, δηλαδή του δανειολήπτη, για την τιτλοποίηση του δανείου του, η Αρχή έχει ήδη κρίνει ((Βλ. Ετήσια Έκθεση της ΑΠ∆ΠΧ έτους 2014, σηµεία 3.6.2) ότι η συγκατάθεση του υποκειµένου δεν αποτελεί προϋπόθεση του επιτρεπτού της επεξεργασίας, αφού, σύµφωνα µε τον ν. 3156/2003 για την τιτλοποίηση απαιτήσεων, δεν απαιτείται άδεια της Αρχής, ούτε συναίνεση του οφειλέτη για την επεξεργασία προσωπικών δεδοµένων οφειλετών κατά το µέτρο που είναι αναγκαία για τους σκοπούς τιτλοποίησης απαιτήσεων, η δε εταιρία ειδικού σκοπού, στην οποία εκχωρήθηκε η απαίτηση, όπως και τα άλλα µέρη της διαδικασίας, έχει το δικαίωµα να αντλεί δεδοµένα σχετικά µε τις απαιτήσεις και τους αντίστοιχους οφειλέτες από την εκχωρήτρια τράπεζα (Χρηµατοπιστωτικό Οργανισµό, όπως είναι το ΤΠ∆).

Περαιτέρω, η µεταβιβάζουσα τράπεζα ή άλλος χρηµατοπιστωτικός οργανισµός διαβιβάζει τα σχετικά δεδοµένα στην εταιρία ειδικού σκοπού όχι µόνο έχοντας δικαίωµα προς τούτο, αλλά και υποχρέωση (κατ΄ εφαρµογή του άρθρου 456 Α.Κ. που εφαρµόζεται και στη συγκεκριµένη περίπτωση). 

Αναφορικά µε το ζήτηµα της υποχρεωτικής ή µη προηγούµενης ενηµέρωσης των δανειοληπτών, ως υποκειµένων των δεδοµένων, σε περίπτωση τιτλοποίησης δανείων, η Αρχή έχει δεχθεί ότι η σύµβαση µεταβίβασης των τιτλοποιούµενων επιχειρηµατικών απαιτήσεων καταχωρίζεται στο δηµόσιο βιβλίο του άρθρου 3 του ν. 2844/2000 σε περίληψη που περιέχει τα ουσιώδη στοιχεία αυτής.

Από την καταχώριση της σχετικής σύµβασης επέρχεται η µεταβίβαση των τιτλοποιούµενων απαιτήσεων, εκτός αν άλλως ορίζεται στους όρους της σύµβασης, η δε µεταβίβαση (εκχώρηση) αναγγέλλεται εγγράφως από τον µεταβιβάζοντα ή την εταιρία ειδικού σκοπού στον οφειλέτη.

Περαιτέρω, ως αναγγελία λογίζεται η καταχώριση της σύµβασης στο δηµόσιο βιβλίο του άρθρου 3 του ν. 2844/2000, σύµφωνα µε την προαναφερόµενη διάταξη του άρθρου 10 παρ. 8 του ν. 3156/2003.

Συνεπώς, η ως άνω εγγραφή της σύµβασης στο δηµόσιο βιβλίο συνιστά αναγγελία της σύµβασης εκχώρησης προς τον οφειλέτη µη απαιτούµενης έγγραφης αναγγελίας της εκχώρησης από την µεταβιβάσασα εταιρία ή την εταιρία ειδικού σκοπού προς τον οφειλέτη (έτσι και η απόφαση 2391/2011 ΜΠΡ ΑΘ).

Ως εκ τούτου, δεδοµένου ότι οι ειδικότερες διατάξεις για την τιτλοποίηση απαιτήσεων ορίζουν ότι αρκεί και ισχύει ως αναγγελία (ενηµέρωση) η καταχώριση της σχετικής σύµβασης στο δηµόσιο βιβλίο (βλ. Ετήσια Έκθεση 2014, 3.6.2. Τιτλοποίηση απαίτησης τραπεζών), πρέπει να γίνει δεκτό ότι δεν απαιτείται στην περίπτωση αυτή σύµφωνα µε τις ειδικές διατάξεις και άλλου είδους προηγούµενη ατοµική ενηµέρωση.

Συνιστάται, πάντως, κατά τον χρόνο της συλλογής των δεδοµένων ο υπεύθυνος επεξεργασίας που προχωρεί σε τιτλοποίηση της απαίτησής του, δηλαδή η τράπεζα ή άλλος χρηµατοπιστωτικός οργανισµός, να περιλαµβάνει στο περιεχόµενο της ενηµέρωσης, στην οποία προβαίνει, κατά το άρθρο 11 παρ. 1 του ν. 2472/1997, ως κατηγορία αποδεκτών, τις εταιρίες ειδικού σκοπού για την περίπτωση τιτλοποίησης απαιτήσεων και, πάντως, το αργότερο µετά την τιτλοποίηση της απαίτησης ο ανωτέρω υπεύθυνος επεξεργασίας ή η εταιρία ειδικού σκοπού πρέπει να ενηµερώνει σχετικά ατοµικώς τον οφειλέτη (π.χ. µε την αποστολή του σχετικού λογαριασµού του).

Και τούτο διότι, από τη συστηµατική ερµηνεία των προαναφερόµενων διατάξεων προκύπτει ότι οι ειδικότερες διατάξεις για την τιτλοποίηση απαιτήσεων αίρουν την υποχρέωση ενηµέρωσης του άρθρου 11 παρ. 3 ν. 2472/1997 µόνο κατά το αναγκαίο για να εφαρµοστούν περιεχόµενό τους και όχι την ίδια την υποχρέωση ενηµέρωσης.

Αυτό είναι σύµφωνο και µε την υποχρέωση ενηµέρωσης, όπως αυτή προβλέπεται στην Οδηγία 95/46/ΕΚ (βλ. άρθρο 11), την οποία Οδηγία ενσωµάτωσε στο ελληνικό δίκαιο ο ν. 2472/1997, αλλά και πλέον µε τον Γενικό Κανονισµό για την Προστασία ∆εδοµένων (ΕΕ) 2016/679 (βλ. άρθρα 12, 13 και 14).

Στην υπό κρίση υπόθεση, τα προσωπικά δεδοµένα του προσφεύγοντος που συνδέονται µε τη δανειακή σύµβαση που έλαβε από το ΤΠ∆ το 1998 χορηγήθηκαν από το ΤΠ∆ στην εταιρεία ειδικού σκοπού «Grifonas Finance No. 1 Plc» µε εγκατάσταση το Λονδίνο στο πλαίσιο τιτλοποίησης /µεταβίβασης των απαιτήσεων.

Και ναι µεν δεν ήταν κατά νόµο αναγκαία η συγκατάθεση για την τιτλοποίηση, ωστόσο, για την ενλόγω τιτλοποίηση υπήρχε υποχρέωση του ΤΠ∆ να ενηµερώσει προηγουµένως τον προσφεύγοντα για τη διαβίβαση των προσωπικών του δεδοµένων στην αποδέκτη εταιρία ειδικού σκοπού.

Κατ’ αποτέλεσµα, ο προσφεύγων, ως υποκείµενο των δεδοµένων, λόγω της µη ενηµέρωσής του, δεν είχε στη διάθεσή του ένα εύλογο χρονικό διάστηµα πριν από τη διάθεση των στοιχείων του στην ως άνω εταιρεία ειδικού σκοπού προκειµένου να ασκήσει αποτελεσµατικά τα δικαιώµατα πρόσβασης και αντίρρησης σύµφωνα µε τα άρθρα 12 και 13 του ν. 2472/1997, καθώς και να προβεί σε κάθε άλλη νόµιµη ενέργεια για την προστασία της περιουσίας του.

Η Αρχή, λαµβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα της παράβασης και της προσβολής που επήλθε, έκρινε κρίνει ότι πρέπει να επιβληθεί στο Ταµείο Παρακαταθηκών και ∆ανείων, ως υπεύθυνο επεξεργασίας, την κύρωση της προειδοποίησης, επισηµαίνοντας ότι εφεξής θα πρέπει να ενηµερώνει τους δανειολήπτες προσηκόντως και πριν από την τιτλοποίηση των δανείων τους.

Δείτε την απόφαση 71/2018 στο dpa.gr