Νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες για εργαζόμενους γονείς και συγγενείς: Ένα ακόμα βήμα προς τη δημιουργία ευρωπαϊκού «κοινωνικού κράτους»;

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

• Άδεια πατρότητας δέκα εργάσιμων ημερών μετ’ αποδοχών όχι κατώτερων από το επίπεδο της άδειας ασθενείας  
• Μη μεταβιβάσιμη γονική άδεια δύο μηνών μετ’ αποδοχών
• Νέα έννοια σε επίπεδο ΕΕ: ο φροντίστης/η φροντίστρια – για τους εργαζόμενους που είναι επιφορτισμένοι με τη φροντίδα συγγενών τους
• Ετήσια άδεια φροντιστή/τριας πέντε ημερών
• Σχήματα ευέλικτης εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εξ αποστάσεως απασχόλησης

Οι διαπραγματευτικές ομάδες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ (του οποίου την Προεδρία το τρέχον εξάμηνο ασκεί η Ρουμανία) κατέληξαν την Πέμπτη, 24-01-2019, σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια νέα οδηγία σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές/τριες.

Ο στόχος της πρότασης είναι η βελτίωση των συνθηκών πρόσβασης σε ένα καθεστώς εξισορρόπησης επαγγελματικής-προσωπικής ζωής, όπως οι άδειες και το πλαίσιο ευέλικτης εργασίας, για τους εργαζόμενους γονείς και φροντιστές/τριες. Η νέα οδηγία θα ενθαρρύνει άνδρες και γυναίκες να ισοκατανέμουν μεταξύ τους τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Επιπλέον, οι νέοι κανόνες θα αυξήσουν για τους άνδρες τη δυνατότητα αφενός λήψης αδειών για οικογενειακούς λόγους και αφετέρου επιλογής ευέλικτων σχημάτων εργασίας, καθιστώντας πιο εύκολη τη μακροχρόνια παραμονή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Οι γονείς και οι φροντιστές/τριες θα μπορούν στο εξής να συνδυάζουν πολύ πιο εύκολα την επαγγελματική με την προσωπική ζωή τους και οι εταιρίες θα ωφελούνται από την ακόλουθη μεγαλύτερη αποδοτικότητα των υπαλλήλων τους.

Κύρια στοιχεία των νέων κανόνων

• Οι πατέρες ή οι δεύτεροι γονείς θα μπορούν να λαμβάνουν τουλάχιστον 10 εργάσιμες ημέρες άδειας πατρότητας κατά την γέννηση του παιδιού. Η άδεια αυτή θα είναι μετ’ αποδοχών που θα κυμαίνονται στο ίδιο επίπεδο με αυτό που ισχύει όσον αφορά την άδεια μητρότητας σε επίπεδο ΕΕ (σε συμμόρφωση με το άρθρο 11 της οδηγίας του Συμβουλίου 92/85/ΕΟΚ). Το δικαίωμα άδειας πατρότητας δε θα εξαρτάται από προηγούμενη υπηρεσία. Εντούτοις, η καταβολή των αποδοχών της άδειας πατρότητας ενδέχεται να εξαρτάται από προηγούμενη υπηρεσία έξι μηνών. Τα κράτη μέλη με τα πιο «γενναιόδωρα» συστήματα άδειας πατρότητας θα μπορούν να διατηρήσουν το ισχύον εθνικό πλαίσιό τους.
• Ατομικό δικαίωμα γονικής άδειας 4 μηνών, εκ των οποίων οι 2 μήνες θα είναι μη μεταβιβάσιμοι μεταξύ των γονέων και θα είναι μετ’ αποδοχών. Η ρύθμιση του επιπέδου των αποδοχών αποτελεί διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών.  
• Μία νέα έννοια σε επίπεδο ΕΕ – η άδεια φροντιστή/τριας για τους εργαζόμενους που φροντίζουν συγγενείς που χρήζουν φροντίδας ή υποστήριξης εξαιτίας σοβαρών ιατρικών λόγων. Οι φροντιστές/τριες θα μπορούν να λαμβάνουν άδεια 5 εργάσιμες ημέρες ετησίως. Τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίσουν διαφορετική περίοδο αναφοράς, να χορηγούν άδεια κατά περιπτώσεις και μπορούν να εισάγουν πρόσθετους όρους στην άσκηση του εν λόγω δικαιώματος.
• Επέκταση του δικαιώματος αίτησης ευέλικτων σχημάτων εργασίας σε εργαζόμενους/ες φροντιστές/τριες πλέον του δικαιώματος αυτού για όλους τους γονείς.  

Δηλώσεις

Ο David Casa (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Μάλτα), επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας του ΕΚ, δήλωσε τα εξής: «Τα όσα επιτύχαμε σήμερα θα έχουν ένα σαφές, θετικό αντίκτυπο στις ζωές των πολιτών σε όλη την ΕΕ».  

Ο Marius-Constantin Budai, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Δικαιοσύνης της Ρουμανίας, δήλωσε: «Καλωσορίζουμε τη  σημερινή συμφωνία με μεγάλη χαρά. Με αυτή δίνεται τεράστια ώθηση στην προώθηση της ισότητας γυναικών και ανδρών σε ολόκληρη την ΕΕ. Η συγκεκριμένη οδηγία θα ενθαρρύνει τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και τον ίσο καταμερισμό ευθυνών γονικής μέριμνας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Θα συνεισφέρει επιπλέον στη μείωση του μισθολογικού χάσματος  μεταξύ των δύο φύλων».

Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς και οι Επίτροποι Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων, Δεξιοτήτων και Κινητικότητας Εργατικού Δυναμικού, Μαριάν Τίσεν και Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων, Βιέρα Γιούροβα, εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τη συμφωνία με την ακόλουθη δήλωση:

«Η προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μια καλή είδηση για τις οικογένειες στην Ευρώπη. Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων έχει ως στόχο τη βελτίωση της καθημερινής ζωής των Ευρωπαίων. Η σημερινή προσωρινή συμφωνία δίνει στο όραμα αυτό συγκεκριμένη μορφή, παρέχοντας στις οικογένειες εργαζόμενων γονέων και φροντιστών/-τριών μια πραγματική επιλογή για το πώς να συνδυάζουν επαγγελματική και οικογενειακή ζωή. Πρόκειται για ένα τεράστιο βήμα προς μια πιο κοινωνική Ευρώπη και δείχνει το πραγματικό πνεύμα του πυλώνα.

Οι νέοι κανόνες για την επίτευξη καλύτερης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, προσαρμοσμένοι στον 21ο αιώνα θα διανοίξουν νέες προοπτικές για τις γυναίκες και τους άνδρες που εργάζονται, ώστε να μοιράζονται σε ισότιμη βάση την ευθύνη παροχής φροντίδας σε παιδιά και συγγενείς. Η σημερινή συμφωνία καθορίζει, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ένα ευρωπαϊκό ελάχιστο πρότυπο 10 ημερών άδειας πατρότητας για τους πατέρες, μετά τη γέννηση του παιδιού τους, η οποία θα πρέπει να αποζημιώνεται στο ύψος του επιδόματος ασθενείας. Ενισχύει το υφιστάμενο δικαίωμα γονικής άδειας διάρκειας 4 μηνών, καθιστώντας τους 2 μήνες μη μεταβιβάσιμους μεταξύ των γονέων και θεσπίζοντας αποζημίωση για τους εν λόγω 2 μήνες σε επίπεδο που καθορίζεται από τα κράτη μέλη. Συμφωνήσαμε επίσης σχετικά με τις ευρωπαϊκές διατάξεις για την άδεια φροντιστή/-τριας με την ανάθεση 5 ημερών ανά εργαζόμενο/-η ανά έτος ως νέο ευρωπαϊκό δικαίωμα για τους/τις εργαζομένους/-ες. Τέλος, οι νέοι κανόνες ενισχύουν το δικαίωμα όλων των γονέων και των φροντιστών/-τριών να ζητούν ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας.

Αυτό όμως δεν αφορά μόνο την ενίσχυση των δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων. Οι νέοι κανόνες αποτελούν ένα υπόδειγμα για το πώς μπορούν να ευθυγραμμίζονται οι κοινωνικές και οικονομικές προτεραιότητες. Οι επιχειρήσεις θα μπορούν να προσελκύουν και να διατηρούν στο δυναμικό τους ταλαντούχες γυναίκες και άνδρες. Η ευρωπαϊκή οικονομία θα επωφεληθεί από αυτή την πρόταση, γεγονός που θα συμβάλει στη μείωση του χάσματος απασχόλησης μεταξύ των φύλων. Η επίτευξη καλύτερης ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής για τις γυναίκες και τους άνδρες εκτός από δίκαιη είναι και η πιο έξυπνη κίνηση που πρέπει να κάνουμε».

Επόμενα βήματα

Αυτή η προσωρινή συμφωνία πρέπει να εγκριθεί επίσημα από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ.

Ιστορικό

Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι γονείς και φροντιστές/-τριες όσον αφορά τον συνδυασμό εργασίας και οικογενειακής ευθύνης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τον Απρίλιο του 2017 την πρωτοβουλία για την «ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής». Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί βασικό παραδοτέο του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.

Η οδηγία σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής προβλέπει ορισμένα νέα ή υψηλότερα πρότυπα για τη γονική άδεια, την άδεια πατρότητας και την άδεια φροντίδας, καθώς για το δικαίωμα να ζητά κανείς ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας. Λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και διασφαλίζει ότι δεν θίγονται κατά τρόπο δυσανάλογο. Η νέα οδηγία συμπληρώνεται με μέτρα πολιτικής και χρηματοδότησης, παρέχοντας στήριξη στα κράτη μέλη για την επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας για την προστασία από τις απολύσεις, αναπτύσσοντας επίσημες υπηρεσίες φροντίδας και αντιμετωπίζοντας τα οικονομικά αντικίνητρα για το δεύτερο εργαζόμενο μέλος της οικογένειας.