Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων: «Κίτρινη κάρτα» από την Ευρ. Διαμεσολαβήτρια για την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια του έργου του κατά τη διαχείριση της πανδημίας

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Κατόπιν έρευνας που διήρκησε έξι μήνες σχετικά με το έργο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) κατά την κρίση της πανδημίας της νόσου COVID-19, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, Emily O'Reilly, διατύπωσε στις 5-02-2021 μία σειρά από συστάσεις.

Οι συστάσεις αυτές αποσκοπούν στον μεγαλύτερο έλεγχο και την καλύτερη κατανόηση του έργου του ECDC όσο η κρίση συνεχίζεται και το έργο του επικεντρώνεται περισσότερο στην εποπτεία της διανομής των εμβολίων.

Η Διαμεσολαβήτρια προτείνει ακόμα στους νομοθέτες της ΕΕ να επεξεργαστούν το ενδεχόμενο παροχής νέων εξουσιών στον οργανισμό σε περίπτωση όπου αυτό κριθεί αναγκαίο για τη βελτίωση της δυνατότητάς του να ανταποκρίνεται σε παρόμοιες μελλοντικές κρίσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας.

Ειδικότερα, αντικείμενο της έρευνας, η οποία συνιστά μέρος ενός ευρύτερου ελέγχου από τη Διαμεσολαβήτρια σχετικά με την ανταπόκριση των θεσμικών οργάνων της Ένωσης στην πανδημία, αποτέλεσε η εξέταση του τρόπου συλλογής πληροφοριών από το ECDC, της διαφάνειας αυτών και του τρόπου δημοσιοποίησης από το ECDC των πληροφοριών αυτών στο ευρύ κοινό.

Σε κομβικά χρονικά σημεία στις αρχές του 2020, το ECDC αξιολόγησε θετικά τη δυνατότητα των κρατών μελών να ανταποκριθούν στην κρίση της πανδημίας. Αυτές οι αξιολογήσεις πολύ σύντομα δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματική κατάσταση καθώς η ΕΕ μετέβη από τη φάση της “ανάσχεσης” στη φάση του “μετριασμού των επιπτώσεων”.

Επιπλέον, η έρευνα της Διαμεσολαβήτριας εντόπισε ελλείψεις στις πρακτικές διαφάνειας του ECDC. Δεν δημοσιεύθηκαν όλες οι έρευνες που διεξήχθηκαν στα αρχικά στάδια της πανδημίας της νόσου COVID-19. Είναι επίσης δύσκολο να διαπιστωθεί κατά πόσον οι εκτιμήσεις σε ζητήματα της πανδημίας έχουν επικαιροποιηθεί. Πρόσθετα, δεν δημοσιοποιούνται οι συνεργασίες με εταίρους σε διεθνές επίπεδο, για παράδειγμα το Κινεζικό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων.

Συστάσεις προς βελτίωση

Βάσει των αποτελεσμάτων της έρευνας, η Διαμεσολαβήτρια διατυπώνει έξι συστάσεις για τη βελτίωση του ECDC, οι οποίες έχουν ως εξής:

1. Περισσότερη διαφάνεια στην εξέλιξη των εκτιμήσεων κινδύνου που προβαίνει.

2. Περισσότερη διαφάνεια στην πληρότητα των δεδομένων στα οποία βασίζονται οι εκτιμήσεις κινδύνου.

3. Περισσότερη διαφάνεια ως προς τις σχέσεις του με εταίρους σε διεθνές επίπεδο, όπως ο ΠΟΥ και το Κινεζικό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων.

4. Αναθεώρηση της στρατηγικής επικοινωνίας η οποία πρέπει να στοχεύει πιο άμεσα στο γενικό κοινό.

5. Επικαιροποίηση της πολιτικής γλώσσας προκειμένου να συμπεριληφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες επίσημες γλώσσες της Ένωσης.

6. Συστηματική δημοσίευση των αποτελεσμάτων ερευνών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης αναγνωρίσει τα κενά στην αποτελεσματικότητα του ECDC και έχει διατυπώσει προτάσεις σχετικά. Εντούτοις, βάσει της έρευνάς της, η Διαμεσολαβήτρια κρίνει ότι το ECDC, εφόσον δεν αποκτήσει τα μέσα για να βελτιώνει τα δεδομένα που λαμβάνει από εθνικές αρχές, θα συνεχίσει να διαδραματίζει περιορισμένο ρόλο τόσο στην τρέχουσα όσο και σε μελλοντικές έκτακτες καταστάσεις στη δημόσια υγεία. Εναπόκειται στους νομοθέτες της Ένωσης να αποφασίσουν τη λήψη των απαραίτητων μέτρων προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα κενά.

Δήλωση Ευρ. Διαμεσολαβήτριας

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, Emily O’Reilly, δήλωσε τα εξής: “Η αποστολή του ECDC δεν επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων από το ίδιο με τρόπο ανεξάρτητο, με αποτέλεσμα τη σημαντικά περιορισμένη δυνατότητά του να αξιολογεί, να συμβουλεύει και να δημοσιοποιεί σε περιπτώσεις που είναι απολύτως αναγκαία η ταχεία ανταπόκρισή του.

Αρκετά συχνά, οι εθνικές αρχές αντιμετώπισαν δυσκολίες ως προς τον βαθμό πληρότητας κατά την αναφορά δεδομένων στο ECDC ή δεν αποκρίθηκαν στα αιτήματά του για παροχή σημαντικών δεδομένων. Πρόσθετα, το ECDC δεν διαθέτει ένα ολοκληρωμένο σύνολο δεδομένων αναφορικά με τους νοσοκομειακούς και λοιπούς σημαντικούς ιατρικούς πόρους στα κράτη μέλη.

Η διαφάνεια και ο έλεγχος θα έπρεπε να αποτελούν τα θεμέλια στη λειτουργία ενός οργανισμού με αποστολή την προστασία της δημόσιας υγείας. Θα έπρεπε να έχουν γίνει περισσότερα ώστε να δημοσιοποιηθούν σε ευρεία κλίμακα πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο και το είδος των επιστημονικών στοιχείων στα οποία βάσισε το ECDC τις αξιολογήσεις του. Σε περιόδους κρίσεων δεν απαιτείται μόνο έκτακτη αντιμετώπιση από την πλευρά των διοικήσεων αλλά επιπλέον σημαντική προσπάθεια για να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα η εμπιστοσύνη στη δημόσια διοίκηση. Καθώς ξεκινούν στα κράτη μέλη τα ζωτικής σημασίας προγράμματα εμβολιασμού, η εμπιστοσύνη στη δημόσια διοίκηση είναι απαραίτητη και το ECDC θα συνεχίσει να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη συγκέντρωση και δημοσίευση πληροφοριών αναφορικά με τη διανομή των εμβολίων.

Ευελπιστούμε ότι οι παρούσες συστάσεις μας προς το ECDC θα αποδειχθούν χρήσιμες στο πλαίσιο αυτό.

Βιώνουμε μία κρίση άνευ προηγουμένου και αναγνωρίζω τη σκληρή δουλειά και την αφοσίωση που έχει επιδείξει το ECDC καθ’ όλη αυτή την γεμάτη προκλήσεις περίοδο. Εντούτοις, χωρίς συγκεκριμένες νέες εξουσίες ώστε να διασφαλίζεται η πληρότητα και η ποιότητα των δεδομένων που λαμβάνει από τις εθνικές αρχές, δεν μπορεί να εκπληρωθεί στο ακέραιο η αποστολή του σχετικά με τη συμβολή στον έλεγχο της επόμενης πανδημίας. Θα πρέπει, λοιπόν, να επιληφθούν στο εξής οι νομοθέτες της Ένωσης.”

Σχετικά με το ECDC

Το ECDC συστάθηκε το 2004 κατόπιν της έξαρσης της επιδημίας του Σοβαρού Οξέως Αναπνευστικού Συνδρόμου (Severe Acute Respiratory Syndrome - SARS). Αποστολή του ECDC, η οποία κινείται στο πλαίσιο του επικουρικού ρόλου της ΕΕ ως προς τις εθνικές πολιτικές υγείας, είναι η υποστήριξη και ο συντονισμός των κέντρων λοιμώξεων και επιδημιών των κρατών μελών. Το ECDC είναι ένας μικρός οργανισμός στον οποίο απασχολούνται 286 υπάλληλοι και διαθέτει ετήσιο προϋπολογισμό της τάξεως περίπου των 60,5 εκατομμυρίων Ευρώ (το 2020). Το ECDC συγκεντρώνει δεδομένα μέσω του Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης (TESSy), του Μηχανισμού Έγκαιρης Προειδοποίησης και Αντίδρασης (EWRS), επιστημονικών ερευνών σε συγκεκριμένα ζητήματα, καθώς και ημερήσιων ελέγχων επιδημιολογικών πληροφοριών.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης με τις συστάσεις είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο της Ευρ. Διαμεσολαβήτριας (ombudsman.europa.eu)