Επίταξη προσωπικών υπηρεσιών: Προϋποθέσεις εφαρμογής της

Το άρθρο 18 παρ. 3 του Συντάγματος ορίζει ότι ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με τις επιτάξεις για τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης, ή για τη θεραπεία άμεσης κοινωνικής ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή υγεία.

Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ. 4 του Συντάγματος οποιαδήποτε μορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται. Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για την αντιμετώπιση αναγκών της άμυνας της Xώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης από θεομηνία ή ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς και τα σχετικά με την προσφορά προσωπικής εργασίας στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για την ικανοποίηση τοπικών αναγκών.

Το Σύνταγμα προβλέπει και ρυθμίζει δύο είδη επιτάξεως πραγμάτων: «πολιτικής», δηλαδή εν καιρώ ειρήνης, καθώς και στρατιωτικής, «σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης». Και τα δυο είδη πραγματώνονται μέσω προσωρινής αποστέρησης της χρήσης περιουσίας, με μονομερή πράξη του κράτους, προς το σκοπό ικανοποίησης έκτακτης δημόσιας ανάγκης.

Το συνταγματικό πλαίσιο της επίταξης συμπληρώνεται και εξειδικεύεται σε δύο νόμους, ήτοι στο άρθρο 41 του Ν. 3536/2007 περί «ρυθμίσεων για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών σε περίοδο ειρήνης», καθώς και στο άρθρο 1 του Ν. 4325/2015.

Η επίταξη προσωπικών υπηρεσιών μπορεί να επιβληθεί, μεταξύ άλλων, για την αντιμετώπιση αναγκών που θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, με απόφαση του Πρωθυπουργού, κατόπιν αιτιολογημένης εισήγησης του αρμόδιου Υπουργού.

Η επίταξη συνιστά κατάλυση κατοχυρωμένου ατομικού δικαιώματος της ελευθερίας της εργασίας, υπό την αρνητική του μορφή, υπέρ οιουδήποτε ανθρώπου, είτε αυτός εργάζεται, ως μισθωτός, ελεύθερος επαγγελματίας ή έμπορος, είτε δεν εργάζεται.

Τέλος, στην παρ. 4 του Ν. 4325/2015, προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών (3) μηνών, σε εκείνους που αρνούνται να παραλάβουν το σχετικό φύλλο επίταξης ή παραλείπουν να εκτελέσουν τις σχετικές τους υποχρεώσεις.

Δείτε τα κείμενα των νόμων που αφορούν στην επίταξη και εξειδικεύουν τις έννοιες του Συντάγματος.

Το άρθρο 1 του Ν. 4325/2015, με τίτλο «Επίταξη προσωπικών υπηρεσιών - Απαγόρευση πολιτικής επιστράτευσης απεργών», ορίζει:

«1. Η επίταξη προσωπικών υπηρεσιών μπορεί να επιβληθεί αποκλειστικά σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για την αντιμετώπιση αναγκών της άμυνας της χώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης που προκλήθηκε από θεομηνία ή ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.

2. Σε καμία περίπτωση δεν επιβάλλεται πολιτική επιστράτευση ή οποιασδήποτε άλλης μορφής επίταξη προσωπικών υπηρεσιών ως μέτρο αντιμετώπισης απεργίας ή ανάλογης μορφής κινητοποιήσεις ελεύθερων επαγγελματιών ή αυτοαπασχολούμενων, πριν ή μετά την κήρυξή τους.

3. Με απόφαση του Πρωθυπουργού, ύστερα από αιτιολογημένη εισήγηση του Υπουργού στην αρμοδιότητα του οποίου ανήκει η αντιμετώπιση της αιτίας που προκάλεσε ανάγκη από τις αναφερόμενες στην παράγραφο 1, εξουσιοδοτούνται οι Υπουργοί ή οι Περιφερειάρχες να προβαίνουν, με απόφασή τους, σε επίταξη προσωπικών υπηρεσιών. Η επίταξη πραγματοποιείται με «Φύλλα Επίταξης» που εκδίδονται από τις οικείες αστυνομικές, λιμενικές ή και πυροσβεστικές αρχές και επιδίδονται από όργανά τους, καθώς και από υπαλλήλους του Δημοσίου και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου.

4. Όποιος καλείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του κατά τις διατάξεις του άρθρου αυτού και είτε αρνείται να παραλάβει το σχετικό φύλλο επίταξης είτε αρνείται ή παραλείπει να εκτελέσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την επίταξη, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών. Από την επίταξη απαλλάσσονται πρόσωπα που έχουν σωματική ή πνευματική αναπηρία ή άλλους λόγους υγείας, εφόσον αυτοί πιστοποιούνται με σχετική γνωμάτευση κλινικής δημόσιου νοσοκομείου.

5. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης ρυθμίζεται κάθε άλλο σχετικό θέμα για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου.»

Στο άρθρο 41 του Ν. 3536/2007 (Α΄42), υπό τον τίτλο «Ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών σε περίοδο ειρήνης», ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«1. Επίταξη προσωπικών υπηρεσιών και επίταξη ακινήτων και κινητών πραγμάτων, ως μέτρα πολιτικής κινητοποίησης για την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης σε περίοδο ειρήνης επιτρέπονται κατά τους όρους και προϋποθέσεις των διατάξεων του άρθρου αυτού.

2. Έκτακτη ανάγκη σε περίοδο ειρήνης, που επιβάλλει την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών, είναι κάθε αιφνίδια κατάσταση, η οποία απαιτεί τη λήψη άμεσων μέτρων προς αντιμετώπιση αμυντικών αναγκών της Χώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης από κάθε μορφής απειλούμενη φυσική καταστροφή ή ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Έκτακτη ανάγκη σε περίοδο ειρήνης, που επιβάλλει την επίταξη ακινήτων και κινητών πραγμάτων, είναι κάθε άμεση κοινωνική ανάγκη που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή υγεία. (Το πρώτο εδάφιο της παρ.2 καταργήθηκε με το άρθρο 1 παρ. 6 Ν. 4325/2015.)

3. Με απόφαση του Πρωθυπουργού, ύστερα από εισήγηση του Υπουργού στην αρμοδιότητα του οποίου ανήκει η αντιμετώπιση της αιτίας που προκάλεσε την έκτακτη ανάγκη, κηρύσσεται γενική ή μερική πολιτική κινητοποίηση, κατά την έννοια των αντίστοιχων διατάξεων του ν.δ. 17/1974 (ΦΕΚ 236 Α), για την αντιμετώπισή της.

4. Με την ίδια επίσης απόφαση του Πρωθυπουργού, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 2, μπορεί να εξουσιοδοτούνται οι υπουργοί ή οι γενικοί γραμματείς περιφερειών ή οι νομάρχες να προβαίνουν, με απόφασή τους, σε επίταξη προσωπικών υπηρεσιών. Η επίταξη προσωπικών υπηρεσιών πραγματοποιείται με "Φύλλα Επίταξης Προσωπικών Υπηρεσιών" που εκδίδονται από τις οικείες αστυνομικές, λιμενικές ή και πυροσβεστικές αρχές και επιδίδονται από όργανά τους και όργανα της δημοτικής αστυνομίας, καθώς και από υπαλλήλους του Δημοσίου και νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. Από την επίταξη των προσωπικών υπηρεσιών απαλλάσσονται πρόσωπα που έχουν σωματική ή πνευματική αναπηρία ή άλλους λόγους υγείας, εφόσον αυτοί πιστοποιούνται με σχετική γνωμάτευση κλινικής δημόσιου νοσοκομείου. (Η παράγραφος 4 καταργήθηκε με το άρθρο 1 παρ. 6 Ν. 4325/2015.)

5. Η επίταξη ακινήτων και κινητών πραγματοποιείται με "Φύλλα Επίταξης" κατ’ ανάλογη εφαρμογή της προηγούμενης παραγράφου.

6. Όποιος καλείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του ή ακίνητο ή κινητό πράγμα κατά τις διατάξεις του άρθρου αυτού και είτε αρνείται να παραλάβει το σχετικό φύλλο επίταξης είτε αρνείται ή παραλείπει να εκτελέσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την επίταξη, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών. 7. Οι διατάξεις ιδίως των άρθρων 2 παρ. 5, 18, 19, 22 και 23 του ν.δ. 17/1974 δεν εφαρμόζονται εφεξής για την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης σε καιρό ειρήνης, εφόσον έρχονται σε αντίθεση προς τις διατάξεις αυτού του άρθρου. Επίσης δεν εφαρμόζεται και κάθε άλλη διάταξη που είναι αντίθετη προς τις διατάξεις αυτού του άρθρου.»

Δημοσιεύθηκε δε η υπ’ αριθμ. Γ.Π/.οικ.17711 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β’ 1079 / 22-3-2021), κατά το άρθρο μόνο της οποίας:

«1. Επιτάσσουμε από ώρα 8:00 π.μ. της 22ας.3.2021 και για χρονικό διάστημα ενός (1) μηνός τις υπηρεσίες των ιατρών ειδικοτήτων Πνευμονολογίας, Παθολογίας και Γενικής Ιατρικής, που είναι συμβεβλημένοι με τον Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας και έχουν την επαγγελματική τους έδρα εντός της Περιφέρειας Αττικής κατά την ημερομηνία δημοσίευσης της παρούσας.

2. Η έκδοση και επίδοση των «Φύλλων Επίταξης» θα γίνει σύμφωνα με το άρθρο 1 του ν. 4325/2015 (Α’ 47) από τις οικείες αστυνομικές αρχές.

3. Οι ιατροί των ανωτέρω ειδικοτήτων επιτάσσονται, όπως εμφανισθούν την ογδόη (8η) πρωινή της επόμενης ημέρας της προς αυτούς επίδοσης του φύλλου επίταξης στον τόπο, που ορίζεται εντός του φύλλου, ήτοι σε νοσοκομείο ή θεραπευτήριο της Περιφέρειας Αττικής προς άσκηση καθηκόντων βαθμίδας αντίστοιχης προς αυτήν του Επιμελητού Β’.

4. Οι ανωτέρω ιατροί υποχρεούνται κατά το χρονικό διάστημα επίταξης των υπηρεσιών τους ως ιατρών στο νοσοκομείο, στο οποίο καλούνται να εμφανισθούν, να τηρούν το ωράριο και το καθηκοντολόγιο, καθώς και να συμμετέχουν στο σύστημα εφημεριών του νοσοκομείου και της κλινικής, στην οποία εντάσσονται από τον Διοικητή του νοσοκομείου ή τον νόμιμο αναπληρωτή του.»