Ζητήματα σχετικά με την αναδοχή, την υιοθεσία και τη διαδικασία αφαίρεσης της γονικής μέριμνας ή επιμέλειας ανηλίκων (Εγκύκλιος ΑΠ 5/2021)

Στον εντοπισμό ορισμένων προβλημάτων, αλλά και την πρόταση λύσεων επί αυτών, σχετικά με την αναδοχή, την υιοθεσία και τη διαδικασία αφαίρεσης της γονικής μέριμνας ή/και επιμέλειας των ανηλίκων προέβη η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου (Εγκύκλιος ΑΠ 5/2021).

Αναφορικά με τους θεσμούς της αναδοχής και της υιοθεσίας, εντοπίστηκε το πρόβλημα της μακροχρόνιας παραμονής των βρεφών και γενικότερα των παιδιών σε νοσοκομεία, εν αναμονή της τοποθέτησής του σε κάποιο ίδρυμα. Το εν λόγω πρόβλημα αντιμετωπίζεται πλέον ευχερέστερα, από τη θέση σε ισχύ του Ν. 4538/2018, οι διατάξεις του οποίου σε συνδυασμό με το άρ. 1532 παρ. 3 του ΑΚ, δίνουν τη δυνατότητα στον Εισαγγελέα, σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις σοβαρής παράβασης ή αδυναμίας ανταπόκρισης των γονέων στα καθήκοντα γονικής μέριμνας και άμεσου κινδύνου για την σωματική ή ψυχική υγεία του τέκνου, να διατάξει κάθε πρόσφορο κατά την κρίση του μέτρο, ακόμη και την αφαίρεση της επιμέλειας του ανηλίκου, ο οποίος φιλοξενείται με εισαγγελική εντολή σε νοσοκομείο, χωρίς να αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας, και την επείγουσα τοποθέτησή του σε υποψήφιους αναδόχους του Εθνικού Μητρώου.

Σχετικά με τις υποθέσεις βρεφών γεννημένων σε δημόσιο μαιευτήριο, που παραπέμπονται από την κοινωνική υπηρεσία στην Εισαγγελία είτε λόγω εγκατάλειψής τους από τη μητέρα είτε λόγω ανάγκης διεύρυνσης του οικογενειακού τους περιβάλλοντος (μητέρα ναρκομανής / με νοητική υστέρηση κλπ), η διαδικασία που ακολουθείται πλέον εξασφαλίζει την άμεση τοποθέτηση του βρέφους από το μαιευτήριο σε οικογένεια, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τη γέννησή τους, ελαχιστοποιώντας έτσι τον χρόνο παραμονής τους σε ιδρυματικό περιβάλλον.

Το επόμενο ζήτημα αφορά στον έλεγχο και τη διασαφήνιση της «νομικής κατάστασης» των παιδιών που φιλοξενούνται στους φορείς παιδικής προστασίας (π.χ. αριθμός εισαγγελικής διάταξης, απόφασης ανάθεσης της επιμέλειας / γονικής μέριμνας / προσωρινής φιλοξενίας κλπ), προκειμένου να διευκολυνθεί, αφενός σε περίπτωση αναδοχής η υπογραφή της σύμβασης αναδοχής, αφετέρου σε περίπτωση υιοθεσίας η υποβολή της σχετικής αίτησης στο αρμόδιο δικαστήριο. Ιδιαίτερη μνεία έγινε στην απαραίτητη προϋπόθεση, ειδικά στις περιπτώσεις αναδοχής, ο φορέας της παιδικής προστασίας να φέρει την επιτροπεία, και όχι απλώς την επιμέλεια, του ανηλίκου, ώστε να μπορεί να συνταχθεί η σύμβαση αναδοχής.

Η Εισαγγελία του ΑΠ, πρότεινε τη λύση του εν λόγω προβλήματος με την ενημέρωση, δια αλληλογραφίας, του αρμόδιου Εισαγγελέα Ανηλίκων από τους φορείς παιδικής προστασίας, για την αναλυτική κατάσταση με όλα τα στοιχεία των ανηλίκων των οποίων φέρουν την επιμέλεια / γονική μέριμνα / προσωρινή φιλοξενία, καθώς και τον ορισμό ενός υπευθύνου ανά δομή, ο οποίος θα δρα ως σύνδεσμος με τον Εισαγγελέα Ανηλίκων.

Αναφορικά με τη διαδικασία αφαίρεσης της γονικής μέριμνας / επιμέλειας των ανηλίκων από τους γονείς / τους ασκούντες την επιμέλεια, εντοπίστηκε αρχικά το ζήτημα της απροθυμίας των φορέων παιδικής προστασίας να υποδεχθούν ανήλικα, ιδίως όταν αυτά παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, προτάθηκε η τήρηση μητρώου από το ΕΚΚΑ, όπου θα περιλαμβάνονται στοιχεία όπως ο αριθμός των διαθέσιμων θέσεων και οι ειδικότερες προϋποθέσεις εισαγωγής σε κάθε φορέα, ώστε μπορεί σε κατεπείγουσες περιπτώσεις ο Εισαγγελέας να διατάξει την άμεση τοποθέτηση ανηλίκου σε συγκεκριμένο φορέα, χωρίς να αναμένει σχετική απόφαση του ΔΣ, αλλά και να αξιολογεί τυχόν άρνηση του φορέα.

Περαιτέρω, διαπιστώθηκε το πρόβλημα των μη επαρκώς τεκμηριωμένων και βοηθητικών εκθέσεων κοινωνικής έρευνας που υποβάλλονται στους εισαγγελικούς λειτουργούς, η πληρότητα των οποίων θα επιτευχθεί με την επαρκή γνώση του υπό διερεύνηση περιστατικού από τον κοινωνικό λειτουργό και την εφαρμογή μιας ενιαίας μεθοδολογίας για τη διαγνωστική εκτίμηση των αναγκών του ανηλίκου.

Τέλος, επισημάνθηκε η ανάγκη τήρησης στατιστικών στοιχείων από το εκάστοτε αρμόδιο τμήμα της Εισαγγελίας, για τις υποθέσεις αφαίρεσης της επιμέλειας / γονικής μέριμνας ανηλίκων, ώστε να κατανοείται πληρέστερα το πρόβλημα της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης και να ελέγχονται ευχερέστερα οι εκκρεμείς υποθέσεις, προλαμβάνοντας έτσι τυχόν λάθη.

Δείτε ολόκληρη την εγκύκλιο εδώ.