Καρτέλ στις τιμές πώλησης φορτηγών οχημάτων: Διευκρινίσεις από το Δικαστήριο ΕΕ για τα αρμόδια προς εκδίκαση αγωγών αποζημίωσης δικαστήρια

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τη δημοσιευθείσα στις 15-07-2021 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποσαφήνισε ποια είναι τα αρμόδια δικαστήρια για την εκδίκαση αγωγών αποζημίωσης σε περιπτώσεις σύμπραξης για τις τιμές πώλησης βαρέων οχημάτων.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ΔΕΕ, εφόσον δεν έχει οριστεί, σε εθνικό επίπεδο, εξειδικευμένο δικαστήριο για τέτοιες αγωγές, επιχείρηση η οποία πραγματοποίησε τις αγορές της σε περισσότερους τόπους δύναται να ασκήσει αγωγή ενώπιον του δικαστηρίου στην περιφέρεια δικαιοδοσίας του οποίου βρίσκεται η έδρα της.

Ιστορικό της υπόθεσης

Η RH είναι επιχείρηση με έδρα την Κόρδοβα (Ισπανία), όπου αγόρασε, μεταξύ των ετών 2004 και 2009, πέντε φορτηγά οχήματα από αντιπρόσωπο της Volvo Group España (εταιρίας με έδρα τη Μαδρίτη, Ισπανία). Στις 19 Ιουλίου 2016, η Επιτροπή εξέδωσε απόφαση με την οποία διαπίστωσε την ύπαρξη σύμπραξης στην οποία συμμετείχαν, από τις 17 Ιανουαρίου 1997 έως τις 18 Ιανουαρίου 2011, 15 διεθνείς κατασκευαστές φορτηγών, μεταξύ των οποίων και οι Volvo (Σουηδία), Volvo Group Trucks Central Europe (Γερμανία) και Volvo Lastvagnar (Σουηδία), όσον αφορά δύο κατηγορίες προϊόντων, και συγκεκριμένα τα φορτηγά οχήματα βάρους μεταξύ 6 και 16 τόνων και τα φορτηγά οχήματα βάρους άνω των 16 τόνων, ανεξαρτήτως του εάν επρόκειτο για άκαμπτα φορτηγά ή για ρυμουλκά. Η Επιτροπή έκρινε ότι η σύμπραξη αφορούσε το σύνολο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) και επέβαλε πρόστιμα σε όλες τις μετέχουσες οντότητες, εξαιρουμένης μίας στην οποία χορηγήθηκε πλήρης απαλλαγή.

Η RH άσκησε ενώπιον του Juzgado de lo Mercantil n o 2 de Madrid (δικαστηρίου εμπορικών διαφορών αριθ. 2 της Μαδρίτης) αγωγή αποζημίωσης κατά των εξής εταιριών του ομίλου Volvo: Volvo, Volvo Group Trucks Central Europe, Volvo Lastvagnar και Volvo Group España. Η ισπανική εταιρία υποστήριξε ότι υπέστη ζημία διότι κατέβαλε επιπλέον δαπάνες για την απόκτηση των πέντε προαναφερθέντων οχημάτων λόγω των αθέμιτων συμφωνιών για τις οποίες η Επιτροπή επέβαλε κυρώσεις.

Οι εταιρίες του ομίλου Volvo δεν αμφισβήτησαν την κατά τόπον αρμοδιότητα του ισπανικού δικαστηρίου, πλην όμως ήγειραν ένσταση έλλειψης διεθνούς δικαιοδοσίας, εκτιμώντας ότι το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός, κατά την έννοια του κανονισμού (ΕΕ) 1215/2012 [κανονισμός για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (γνωστός και ως “Κανονισμός Βρυξέλλες Ια”)], δεν συνέβη στον τόπο της έδρας της ενάγουσας ισπανικής εταιρίας, αλλά στον τόπο όπου συνήφθη η σύμπραξη για τα φορτηγά οχήματα, ήτοι σε άλλα κράτη μέλη.

Το ισπανικό δικαστήριο διατήρησε αμφιβολίες όσον αφορά την ερμηνεία του άρθρου 7, σημείο 2, του κανονισμού Βρυξέλλες Ια. Συγκεκριμένα, εκτίμησε ότι είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί εάν η διάταξη αυτή συνιστά κανόνα ο οποίος αφορά αυστηρώς τη διεθνή δικαιοδοσία ή εάν πρόκειται για διττό ή μεικτό κανόνα, ο οποίος λειτουργεί και ως κανόνας της εσωτερικής κατά τόπον αρμοδιότητας.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, αποφάνθηκε ότι το άρθρο 7, σημείο 2, του κανονισμού Βρυξέλλες Ια έχει την έννοια ότι, σε αγορά θιγόμενη από αθέμιτες συμφωνίες περί καθορισμού και αύξησης των τιμών των αγαθών, έχει διεθνή δικαιοδοσία και είναι κατά τόπον αρμόδιο να εκδικάσει, με βάση τον τόπο επέλευσης της ζημίας, αγωγή για την αποκατάσταση ζημίας προκληθείσας από αυτές τις αντίθετες προς το άρθρο 101 ΣΛΕΕ συμφωνίες είτε το δικαστήριο εντός της περιφέρειας δικαιοδοσίας του οποίου η επιχείρηση που θεωρεί ότι ζημιώθηκε αγόρασε τα αγαθά τα οποία αφορούν οι εν λόγω συμφωνίες είτε, σε περίπτωση που η επιχείρηση αυτή πραγματοποίησε αγορές σε περισσότερους τόπους, το δικαστήριο στην περιφέρεια δικαιοδοσίας του οποίου βρίσκεται η έδρα της επιχείρησης.

Ειδικότερα, το Δικαστήριο υπενθύμισε, κατ’ αρχάς, ότι η έννοια του «τόπου όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός», κατά το άρθρο 7, σημείο 2, του κανονισμού Βρυξέλλες Ια, αφορά τόσο τον τόπο επέλευσης της ζημίας όσο και τον τόπο όπου συνέβη το γενεσιουργό της ζημίας γεγονός, οπότε ο εναγόμενος μπορεί να εναχθεί, κατ’ επιλογήν του ενάγοντος, ενώπιον του δικαστηρίου του ενός ή του άλλου εκ των δύο αυτών τόπων. Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι η παράβαση η οποία προκάλεσε την προβαλλόμενη ζημία εκτεινόταν στο σύνολο της αγοράς του ΕΟΧ, όπου επέφερε στρέβλωση του ανταγωνισμού. Ως εκ τούτου, ο τόπος επέλευσης της ζημίας βρίσκεται εντός της εν λόγω αγοράς, στην οποία συγκαταλέγεται η Ισπανία.

Ακολούθως, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι το άρθρο 7, σημείο 2, του κανονισμού Βρυξέλλες Ια απονέμει ευθέως και αμέσως τόσο τη διεθνή δικαιοδοσία όσο και την κατά τόπον αρμοδιότητα στο δικαστήριο του τόπου επέλευσης της ζημίας. Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι ο καθορισμός της περιφέρειας του δικαστηρίου εντός της οποίας βρίσκεται ο τόπος επέλευσης της ζημίας ανήκει κατ’ αρχήν στην οργανωτική αρμοδιότητα του κράτους μέλους στο οποίο ανήκει το εν λόγω δικαστήριο (το οποίο μπορεί, για παράδειγμα, να συγκεντρώνει αρμοδιότητες ενώπιον ενός μόνον εξειδικευμένου δικαστηρίου προς το συμφέρον της ορθής απονομής της δικαιοσύνης).

Ελλείψει τέτοιου εξειδικευμένου δικαστηρίου, ο προσδιορισμός του τόπου επέλευσης της ζημίας προκειμένου να προσδιοριστεί το αρμόδιο εντός των κρατών μελών δικαστήριο πρέπει να ανταποκρίνεται στους σκοπούς της εγγύτητας και της προβλεψιμότητας των κανόνων περί διεθνούς δικαιοδοσίας και κατά τόπον αρμοδιότητας, καθώς και της ορθής απονομής της δικαιοσύνης. Το Δικαστήριο προσδιόρισε συναφώς δύο περιπτώσεις.

Πρώτον, εφόσον ο ζημιωθείς αγοραστής αγόρασε αγαθά τα οποία αφορούν οι επίμαχες αθέμιτες συμφωνίες αποκλειστικώς εντός της περιφέρειας δικαιοδοσίας ενός και μόνον δικαστηρίου, το δικαστήριο αυτό είναι αρμόδιο για την εκδίκαση της αγωγής.

Δεύτερον, σε περίπτωση αγορών που πραγματοποιήθηκαν σε περισσότερους τόπους, κάθε ζημιωθείσα επιχείρηση δύναται να ασκήσει αγωγή, βάσει του τόπου επέλευσης της ζημίας, ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου της έδρας της. Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι αυτή η απονομή διεθνούς δικαιοδοσίας και κατά τόπον αρμοδιότητας πληροί την απαίτηση της προβλεψιμότητας, καθόσον οι εναγόμενοι, μέλη της σύμπραξης, δεν μπορούν να αγνοήσουν το γεγονός ότι οι αγοραστές των επίμαχων αγαθών είναι εγκατεστημένοι στην αγορά που θίγεται από τις αθέμιτες πρακτικές. Ανταποκρίνεται επίσης στον σκοπό της εγγύτητας και ο τόπος της έδρας της ζημιωθείσας επιχείρησης παρέχει όλα τα εχέγγυα για την αποτελεσματική οργάνωση ενδεχόμενης δίκης.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA