Οικογενειακή στέγη κατά τη διάρκεια της «διάστασης» συζύγων

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1393 εδ. α’ του ΑΚ, σε περίπτωση διακοπής της εγγάμου συμβιώσεως, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το επιβάλλουν λόγοι επιείκειας, ενόψει των ειδικών συνθηκών καθενός από τους συζύγους και του συμφέροντος των τέκνων, να παραχωρήσει στον ένα σύζυγο την αποκλειστική χρήση ολοκλήρου ή τμήματος του ακινήτου, που χρησιμεύει για κυρία διαμονή των ιδίων (οικογενειακή στέγη), ανεξάρτητα από το ποιος απ’ αυτούς είναι κύριος ή έχει απέναντι στον κύριο το δικαίωμα χρήσεώς του.

Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι το Δικαστήριο, στα πλαίσια της εξουσίας του για προστασία της οικογένειας, σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης έχει το δικαίωμα να παραχωρήσει την αποκλειστική χρήση ολοκλήρου ή τμήματος του ακινήτου, που χρησιμεύει ως οικογενειακή στέγη, στον έναν από τους συζύγους.

Η εν λόγω παραχώρηση γίνεται με βάση τις ειδικές συνθήκες του καθενός συζύγου, το συμφέρον των τέκνων και τις αρχές της επιείκειας, οι οποίες είναι δυνατόν να επιβάλουν, κατά περίπτωση, η παραχώρηση αυτή να γίνεται και προς τον σύζυγο που δεν έχει εμπράγματο ή ενοχικό δικαίωμα στο ακίνητο (βλ. ΑΠ 792/2000, ΕλλΔ/νη 41.1648).

Η ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης, κατά την προαναφερόμενη διάταξη, αποτελεί δικαίωμα αυτοτελές και αυθύπαρκτο κάθε συζύγου, που ασκείται αυτοτελώς, με κυρία αγωγή, η απόφαση δε που εκδίδεται επ’ αυτής έχει καταψηφιστικό χαρακτήρα, ως εκ τούτου δε μπορεί, κατά τους όρους των άρθρων 907 και 908 του ΚΠολΔ, εφόσον υπάρχει σχετικό αίτημα, να κηρυχθεί προσωρινώς εκτελεστή (βλ. Γεωργιάδη - Σταθόπουλου Α.Κ., κάτω από το άρθρο 1393, αριθ. 85 και 91), ενώ η εκτέλεσή της γίνεται κατά τις κοινές διατάξεις (άρθρο 943 παρ. 1 του ΚΠολΔ), ενόψει δε του γεγονότος ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για τη ρύθμιση της κατοχής της συζυγικής κατοικίας, μπορεί, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 947 παρ. 1 εδ. α’ του ΚΠολΔ., να απειληθεί κατά του απομακρυνομένου από αυτήν συζύγου χρηματική ποινή και προσωπική κράτηση, για κάθε μελλοντική διατάραξη της επ’ αυτής κατοχής του παραμένοντος εκεί συζύγου, προς τούτο όμως απαιτείται πάντοτε αίτημα του νικώντος διαδίκου (βλ. I. Μπρίνια, Αναγκαστική Εκτέλεσις, Β’ έκδοσις - ανατύπωσις, τόμος δεύτερος, κάτω από το άρθρο 947, παρ. 229, σημ. 24, σελ. 634).

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι διάδικοι στη δίκη που αφορά τη ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης, ως εκ της φύσεως της διαφοράς, μπορεί να είναι μόνο οι σύζυγοι, καθόσον η σχετική απόφαση είναι προσωρινή και διαρκεί όσο η διάσταση των συζύγων, παύει δε να ισχύει αυτοδικαίως, αν δεν ζητηθεί η τροποποίησή της, μετά την αμετάκλητη απόφαση που λύνει ή ακυρώνει το γάμο, οπότε οι σχέσεις των συζύγων αναφορικά με την κυριότητα, τη νομή και τη χρήση του ακινήτου, που χρησίμευε για οικογενειακή στέγη, διέπονται από τις γενικές διατάξεις του εμπράγματου και ενοχικού δικαίου (βλ. ΕφΑθ 4585/2002, ΕλλΔ/νη 44.225, ΕφΠειρ 544/2002, ΠειρΝομ 2002/323).

Περαιτέρω, για την παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης, ο δικαστής μπορεί να ορίσει παροχή ή ανταλλάγματα προς τον άλλο σύζυγο, από τον οποίο αφαιρείται η χρήση του ακινήτου, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες του καθενός (οικονομικές, επαγγελματικές, διαμονή κοινών τέκνων κ.λπ.). Το αντάλλαγμα δηλαδή θα αποτελεί περιεχόμενο της ρήτρας της επιείκειας, με βάση την οποία θα κρίνει ο δικαστής και όχι ως μέρος της διατροφής. Ο εναγόμενος δεν έχει ουσιαστικές ενστάσεις, ούτε και την ένσταση καταχρηστικής ασκήσεως δικαιώματος (ΑΚ 281), διότι τα πραγματικά γεγονότα, που θα θεμελίωναν την ένσταση αυτή, θα ανέτρεπαν το βάθρο, στο οποίο στηρίζεται η παραχώρηση, δηλαδή την επιεική κρίση και επομένως τα περιστατικά αυτά θα συνιστούσαν αιτιολογημένη άρνηση της αγωγής (Κ. Παπαδόπουλος ό.π., σελ. 344, ΕφΛαρ 346/2015 Νόμος).