Δικαστήριο ΕΕ: Τα πρόσωπα που έχασαν κατά παράβαση του δικαίου ΕΕ δικαιώματα επικαρπίας επί γεωργικών γαιών στην Ουγγαρία πρέπει να μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 10-03-2022 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι τα πρόσωπα από τα οποία αφαιρέθηκαν, κατά παράβαση του δικαίου της Ένωσης, τα δικαιώματα επικαρπίας τους επί γεωργικών γαιών στην Ουγγαρία πρέπει να μπορούν να αξιώσουν επανεγγραφή των δικαιωμάτων αυτών στο κτηματολόγιο ή αποζημίωση. 

Επιπλέον, κατά το ΔΕΕ, το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που αυτά τα πρόσωπα δεν αμφισβήτησαν την παράνομη διαγραφή των δικαιωμάτων αυτών ενώπιον της δικαιοσύνης.

Ιστορικό της υπόθεσης

To 2013, η Ουγγαρία θέσπισε ρύθμιση με την οποία καταργήθηκαν, από την 1η Μαΐου 2014, τα δικαιώματα επικαρπίας προσώπων τα οποία δεν έχουν δεσμό στενής συγγενείας με τον ιδιοκτήτη γεωργικών γαιών που βρίσκονται σε αυτό το κράτος μέλος.

H Grossmania, ουγγρική εταιρία της οποίας οι εταίροι είναι φυσικά πρόσωπα που έχουν ιθαγένεια άλλων κρατών μελών, ήταν κάτοχοι δικαιωμάτων επικαρπίας επί αγροτεμαχίων στην Ουγγαρία. Μετά την αυτοδίκαιη απόσβεση, την 1η Μαΐου 2014, των δικαιωμάτων επικαρπίας κατ’ εφαρμογή της παραπάνω ρύθμισης, τα δικαιώματα αυτά διαγράφηκαν από το κτηματολόγιο. Η Grossmania δεν άσκησε προσφυγή κατά της διαγραφής.

Με την απόφαση της 6ης Μαρτίου 2018, SEGRO και Horváth, συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-52/16 και C-113/16, το Δικαστήριο έκρινε ότι μια τέτοια ρύθμιση συνιστούσε αδικαιολόγητο περιορισμό της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων . Επίσης, με την απόφαση της 21ης Μαΐου 2019, Επιτροπή κατά Ουγγαρίας (Επικαρπίες επί γεωργικών γαιων), C-235/17 (βλ. σχετικό άρθρο στο Lawspot), το ΔΕΕ διαπίστωσε ότι, με την θέσπιση αυτής της ρύθμισης, η Ουγγαρία παραβίασε την ίδια αρχή και το δικαίωμα ιδιοκτησίας που κατοχυρώνει ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Κατόπιν της πρώτης απόφασης, η Grossmania υπέβαλε αίτηση για την επανεγγραφή των δικαιωμάτων επικαρπίας της στο κτηματολόγιο. Ωστόσο, η αρμόδια διοικητική αρχή απέρριψε την αίτηση, με την αιτιολογία ότι η επίμαχη ρύθμιση εξακολουθούσε να ισχύει και εμπόδιζε την ζητούμενη επανεγγραφή.

Η Grossmania άσκησε προσφυγή κατά αυτής της διοικητικής απόφασης ενώπιον του δικαστηρίου διοικητικών και εργατικών διαφορών του Győr (Ουγγαρία). Αυτό το δικαστήριο ρώτησε το Δικαστήριο εάν, παρά το γεγονός ότι η Grossmania δεν προσέφυγε στην δικαιοσύνη για την διαγραφή των δικαιωμάτων επικαρπίας, πρέπει να αφήσει ανεφάρμοστη την ανωτέρω ρύθμιση και να υποχρεώσει τις ουγγρικές αρχές να προβούν σε επανεγγραφή των δικαιωμάτων αυτών.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το δίκαιο της Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 4, παράγραφος 3, ΣΕΕ και το άρθρο 267 ΣΛΕΕ, έχει την έννοια ότι εθνικό δικαστήριο που επιλαμβάνεται προσφυγής κατά αποφάσεως με την οποία απορρίπτεται αίτηση επανεγγραφής δικαιωμάτων επικαρπίας τα οποία αποσβέστηκαν αυτοδικαίως και διαγράφηκαν από το κτηματολόγιο δυνάμει εθνικής ρύθμισης αντιβαίνουσας στο άρθρο 63 ΣΛΕΕ, όπως αυτό ερμηνεύθηκε από το Δικαστήριο σε προδικαστική απόφαση, οφείλει να αφήσει ανεφάρμοστη την εν λόγω ρύθμιση και, εφόσον δεν υφίστανται αντικειμενικά και νόμιμα εμπόδια, ιδίως νομικής φύσης, να υποχρεώσει την αρμόδια διοικητική αρχή να προβεί σε επανεγγραφή των δικαιωμάτων επικαρπίας, παρά το γεγονός ότι δεν ασκήθηκε, εντός της νόμιμης προθεσμίας, ένδικη προσφυγή κατά της διαγραφής των δικαιωμάτων και, ως εκ τούτου, η διαγραφή τους κατέστη απρόσβλητη σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA