Γεν.εισαγγελέας ΔΕΕ Ν.Αιμιλίου: «Αντίκεινται στο δίκαιο ΕΕ οι λιθουανικοί κανόνες που περιορίζουν τη δυνατότητα πρόσβασης των υπηκόων τρίτων κρατών στις διαδικασίες διεθνούς προστασίας»

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τις δημοσιευθείσες στις 2-06-2022 προτάσεις του o Κύπριος γενικός εισαγγελέας ΔΕΕ Νικόλας Αιμιλίου πρότεινε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) να αποφανθεί ότι: 

Πρώτον, αντιτίθεται στην οδηγία 2013/32/ΕΕ [οδηγία σχετικά με κοινές διαδικασίες για τη χορήγηση και ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας (γνωστή και ως «οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου»)], εθνική ρύθμιση κατά την οποία απαγορεύεται, κατ’ αρχήν, σε αλλοδαπό που εισήλθε και παραμένει παράνομα στο έδαφος κράτους μέλους να υποβάλει αίτηση διεθνούς προστασίας, στην περίπτωση που έχει κηρυχθεί κατάσταση ανάγκης λόγω μαζικής εισροής αλλοδαπών. 

Δεύτερον, αντιτίθεται στην οδηγία 2013/33/ΕΕ [οδηγία σχετικά με τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων διεθνή προστασία (γνωστή και ως «οδηγία για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο»)], εθνική ρύθμιση, κατά την οποία, στην ίδια περίπτωση, ο αιτών άσυλο είναι δυνατό να τεθεί υπό κράτηση για τον λόγο και μόνον ότι εισήλθε στο έδαφος της Λιθουανίας διερχόμενος παράνομα τα κρατικά σύνορά της. 

Και, τρίτον, το πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο, ήτοι το άρθρο 72 ΣΛΕΕ, δεν επιτρέπει σε κράτος μέλος να παρεκκλίνει από τις οδηγίες αυτές προκειμένου να διασφαλίσει την εσωτερική τάξη και ασφάλεια, σε περίπτωση «εξαιρετικών περιστάσεων» που χαρακτηρίζεται από «μαζική εισροή» μεταναστών στα σύνορά της.

Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι, στο πλαίσιο της ανάλυσής του, ο γεν. εισαγγελέας διαχώρισε τα πραγματικά περιστατικά της συγκεκριμένης υπόθεσης με εκείνα της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), N.D. και N.T. κατά Ισπανίας, που εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 και την οποία επικαλέστηκε η Λιθουανία. Κατά τον γεν. εισαγγελέα, η απόφαση αυτή αφορά διαφορετικές περιστάσεις. Οι προσφεύγοντες είχαν λάβει μέρος σε συλλογική επίθεση σε μια προσπάθεια να εισέλθουν στο ισπανικό έδαφος κάνοντας χρήση βίας – κάτι που δεν ισχύει στην παρούσα υπόθεση.

Ιστορικό της υποθέσεως

Από το καλοκαίρι του 2021, η Λιθουανία, η Λετονία και η Πολωνία, στις περιοχές που συνορεύουν με τη Λευκορωσία, αντιμετωπίζουν μαζική εισροή μεταναστών οι οποίοι προσπαθούν να εισέλθουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Στο πλαίσιο αυτό, η Λιθουανία κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τα σύνορά της με τη Λευκορωσία.

Ο ΜΑ, υπήκοος τρίτης χώρας, εισήλθε παράνομα στην Λιθουανία από την Λευκορωσία. Τον Νοέμβριο του 2021, κατόπιν ελέγχου που πραγματοποιήθηκε όταν είχε ταξιδέψει από τη Λιθουανία μαζί με άλλους υπηκόους τρίτων χωρών, ο ΜΑ τέθηκε υπό κράτηση στην Πολωνία, διότι δεν ήταν σε θέση να προσκομίσει τα απαραίτητα ταξιδιωτικά έγγραφα, θεωρήσεις εισόδου ή άδειες παραμονής ή διαμονής στη Λιθουανία και στην ΕΕ. 

Στη συνέχεια, έγινε παράδοσή του στην κρατική υπηρεσία συνοριοφυλακής του Υπουργείου Εσωτερικών της Δημοκρατίας της Λιθουανίας (ΚΥΣ) και τέθηκε υπό 48ωρη κράτηση.

Η ΚΥΣ υπέβαλε ενώπιον του περιφερειακού δικαστηρίου του Alytus (Λιθουανία), αίτηση κράτησης του ΜΑ μέχρι να εκδοθεί απόφαση περί του νομικού καθεστώς του, για χρονικό διάστημα που δεν υπερέβαινε τους 6 μήνες. Προς στήριξη του αιτήματος της η ΚΥΣ προέβαλε, μεταξύ άλλων, ότι μπορούσε να διαφύγει προκειμένου να αποφύγει την κράτηση και την ενδεχόμενη απέλασή του. 

Παράλληλα, ο ΜΑ υπέβαλε αίτηση για χορήγηση διεθνούς προστασίας.

Με απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, ο ΜΑ τέθηκε υπό κράτηση για 3 μήνες εν αναμονή της απόφασης σχετικά με το νομικό του καθεστώς στη Λιθουανία, το αργότερο μέχρι τις 18 Φεβρουαρίου 2022. 

Κατά της απόφασης αυτής, ο ΜΑ άσκησε έφεση και επανέλαβε το αίτημά του για χορήγηση ασύλου. Aπό τον Φεβρουάριο του 2022, ο ΜΑ βρίσκεται σε κέντρο στέγασης της ΚΥΣ από το οποίο δεν μπορεί να βγει χωρίς άδεια.

Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο (Λιθουανία), επιλαμβανόμενο της διαφοράς, ζήτησε από το ΔΕΕ την ερμηνεία της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου και της οδηγίας για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο.

Γίνεται υπόμνηση ότι οι προτάσεις του γενικού εισαγγελέα δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο. Έργο του γενικού εισαγγελέα είναι να προτείνει στο Δικαστήριο, με πλήρη ανεξαρτησία, νομική λύση για την υπόθεση που του έχει ανατεθεί. Η υπόθεση τελεί υπό διάσκεψη στο Δικαστήριο, ενώ η απόφαση θα εκδοθεί αργότερα.

Υπενθυμίζεται ακόμα ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο των προτάσεων είναι διαθέσιμο στα γαλλικά στον ιστότοπο CURIA