Μπορεί το καθεστώς του πρόσφυγα να χορηγηθεί σε γυναίκες που ταυτίζονται με την αξία της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών;

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 11.06.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των ανήλικων κοριτσιών, οι οποίες έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι, κατά τη διάρκεια της διαμονής τους σε κράτος μέλος, ταυτίστηκαν πραγματικά με τη θεμελιώδη αξία της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών μπορούν, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα καταγωγής τους, να έχουν την ιδιότητα μέλους «ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας», ιδιότητα η οποία αποτελεί «λόγο δίωξης» ικανό να οδηγήσει στην αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα.

Ιστορικό της υπόθεσης

Δύο Ιρακινές έφηβες διαμένουν συνεχώς στις Κάτω Χώρες από το 2015. Κατόπιν απόρριψης των αρχικών αιτήσεων διεθνούς προστασίας, υπέβαλαν μεταγενέστερες αιτήσεις. Προς υποστήριξη των εν λόγω αιτήσεων, δηλώνουν ότι, λόγω της μακράς διαμονής τους στις Κάτω Χώρες, έχουν υιοθετήσει τους κανόνες, τις αξίες και τη συμπεριφορά των νέων της ηλικίας τους στην εν λόγω κοινωνία. Ισχυρίζονται ότι, αν επιστρέψουν στο Ιράκ, δεν θα είναι σε θέση να συμμορφωθούν με τα πρότυπα μιας κοινωνίας που δεν παρέχει στις γυναίκες και τα κορίτσια τα ίδια δικαιώματα με τους άνδρες και φοβούνται ότι θα εκτεθούν σε  κίνδυνο διώξεων λόγω της ταυτότητας που έχουν διαμορφώσει στις Κάτω Χώρες.

Αυτές οι μεταγενέστερες αιτήσεις απορρίφθηκαν επίσης από τις ολλανδικές αρχές και οι νεαρές αυτές γυναίκες προσέφυγαν ενώπιον ολλανδικού δικαστηρίου, το οποίο αποφάσισε να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα σχετικά με την ερμηνεία της οδηγίας 2011/95/ΕΕ για τη διεθνή προστασία, η οποία καθορίζει τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα σε υπηκόους τρίτων χωρών. 

Το καθεστώς αυτό πρέπει να χορηγείται στις περιπτώσεις που ένας υπήκοος τρίτης χώρας διώκεται λόγω φυλής, θρησκείας, ιθαγένειας, πολιτικών πεποιθήσεων ή συμμετοχής σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο κρίνει ότι, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα καταγωγής τους, μπορεί να θεωρηθεί ότι οι γυναίκες υπήκοοι της χώρας αυτής, συμπεριλαμβανομένων των ανήλικων κοριτσιών, οι οποίες έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι, κατά τη διάρκεια της διαμονής τους σε κράτος μέλος, ταυτίστηκαν πραγματικά με τη θεμελιώδη αξία της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών έχουν την ιδιότητα μέλους «ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας», ιδιότητα η οποία αποτελεί «λόγο δίωξης» ικανό να οδηγήσει στην αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα.

Διευκρινίζει ότι, οσάκις αιτών διεθνή προστασία είναι ανήλικος, η αρμόδια εθνική αρχή οφείλει απαραιτήτως να λαμβάνει υπόψη, κατόπιν εξατομικευμένης εξέτασης, το υπέρτατο συμφέρον του συγκεκριμένου ανηλίκου κατά την εκτίμηση της βασιμότητας της αιτήσεώς του διεθνούς προστασίας.

Επιπλέον, μια μακρά διαμονή σε κράτος μέλος, κυρίως όταν συμπίπτει με περίοδο κατά την οποία ανήλικος αιτών διαμόρφωσε την ταυτότητά του, μπορεί να λαμβάνεται υπόψη για τους σκοπούς της αξιολόγησης αιτήσεως διεθνούς προστασίας στηριζόμενης σε λόγο δίωξης όπως «η ιδιότητα μέλους ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας».

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA