Ενδοοικογενειακή βία και Ποινική διαμεσολάβηση

Παρά τη σχετική επάρκεια του νομικού μας πλαισίου, με την προσαρμογή του σε αυξημένης τυπικής ισχύος διεθνή κείμενα και την αναδιαμόρφωση των σχετικών ποινικών διατάξεων του νέου Ποινικού Κώδικα, διαπιστώνεται, δυστυχώς, έξαρση των εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας, με ποικίλες, καινοφανείς και ιδιαιτέρως βίαιες μορφές εμφάνισής τους, κυρίως σε βάρος των γυναικών.

Με τον  Ν. 3500/2006, όπως αυτός τροποποιήθηκε με τον Ν. 4531/2018, καθιερώθηκε ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης και στα αδικήματα της ενδοοικογενειακής βίας με στόχο την επαναφορά της οικογενειακής γαλήνης. Ο νέος αυτός θεσμός υιοθετεί διαδικασίες συμφιλίωσης και καταλλαγής μεταξύ δράστη και θύματος και ευνοεί την άμεση ικανοποίηση του θύματος, την επιτάχυνση της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης και την προώθηση θεσμικών διαλογικών δομών στην έννομη τάξη μας. Στο παρόν άρθρο επικεντρωνόμαστε κυρίως στην θεσμό της διαμεσολάβησης, ο οποίος υφίσταται παράλληλα και δεν καταργεί τα έτερα νομικά όπλα του θύματος1.

1. Οι Προϋποθέσεις Εφαρμογής

 Στα άρθρα 11,12 και 13 του Ν. 3500/2006 ορίζονται οι προϋποθέσεις της ποινικής διαμεσολάβησης που προβλέπονται για τα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας σε βαθμό πλημμελήματος. Οι συγκεκριμένες προϋποθέσεις μπορούν να σταχυολογηθούν στις κάτωθι:

• Υποβολή ανεπιφύλακτης δήλωσης - αποδοχής εκ μέρους του προσώπου που αποδίδεται η τέλεση της βίαιας πράξης.

• Υπόσχεση περί μη τέλεσης στο μέλλον οποιαδήποτε πράξης ενδοοικογενειακής βίας.

• Παρακολούθηση ειδικού συμβουλευτικού – θεραπευτικού προγράμματος σε δημόσιο φορέα.

• Άρση ή  αποκατάσταση των συνεπειών των πράξεων του δράστη, καταβάλλοντας παράλληλα εύλογη χρηματική αποζημίωση στο θύμα.

2. Οι συνέπειες της ενδοοικογενειακής ποινικής διαμεσολάβησης

Από την στιγμή της εκκίνησης της διαδικασίας προβλέπονται ορισμένες έννομες συνέπειες, οι οποίες την διαφοροποιούν ουσιωδώς από την συνήθη ποινική διαδικασία. Συγκεκριμένα:

• Αναβολή της εκδίκασης της υπόθεσης κατά τις διατάξεις του 423 Κ.Π.Δ

• Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος συμμορφωθεί προς τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης για χρονικό διάστημα 3 ετών τότε εξαλείφεται η ποινική αξίωση της πολιτείας.

• Κατά την διάρκεια της διαμεσολάβησης αναστέλλεται η παραγραφή του αδικήματος2 

• Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκδίδεται διάταξη από το αρμόδιο Εισαγγελέα, η οποία καταχωρίζεται σε ειδική μερίδα στο ποινικό μητρώο. Από την έκδοση της διάταξης και για χρονικό διάστημα 3 ετών ο δράστης πρέπει να τηρεί τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης3.

3. Κριτική αποτίμηση του θεσμού

Ο Έλληνας νομοθέτης προσπάθησε με την εισαγωγή του εν λόγω θεσμού να διευκολύνει το θύμα να αναζητήσει την βοήθεια από την πολιτεία, χωρίς η σχετική καταγγελία του να το εμπλέκει αμέσως στην – υπό αυστηρή έννοια του όρου – ποινική διαδικασία. Η σκέψη εδράζεται στη πεποίθηση ότι ένα πιο “φιλικό” σύστημα ποινικής δικαιοσύνης για το θύμα θα ενισχύσει τα κίνητρα του να καταγγέλλουν τις εν λόγω κακοποιητικές συμπεριφορές και παράλληλα να θέσουν τέρμα σε αυτές με την βοήθεια ενός αμερόληπτου τρίτου. Ωστόσο, ορισμένες εκ των προϋποθέσεων (όπως η αποζημίωση του θύματος) εμποδίζουν πολλές φορές την εφαρμογή του θεσμού, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι μέχρι και σήμερα  παραμένουν οι σημαντικές ελλείψεις στις αναγκαίες υποστηρικτικές δομές των θεραπευτικών προγραμμάτων και είναι εξόχως προβληματική και αργή η επικοινωνία και διασύνδεση μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων αρμόδιων υπηρεσιών.

• 1. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η υπάρχει η δυνατότητα λήψης ασφαλιστικών μέτρων, κατάθεση αγωγής αποζημίωσης και φυσικά η κατάθεση εγκλήσεως - μηνύσεως
• 2. άρθρο 13 παρ. 4 του Ν. 3500/2006
• 3. Άρθρο 13 του Ν. 3500/2006