Εφαρμογή των νέων διατάξεων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας (εγκύκλιος ΕισΑΠ 6/2024)

Η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου εξέδωσε εγκύκλιο με θέμα την εφαρμογή των νέων νομοθετικών διατάξεων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας, που θα ισχύσουν από 1-5-2024 με το Ν. 5090/2024 (εγκύκλιος ΕισΑΠ 6/2024).

Όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο, οι πρόσφατες ειδικότερες νομοθετικές παρεμβάσεις για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας επαναχάραξαν τα όρια εγγυήσεων που οφείλει το σύγχρονο κράτους δικαίου απέναντι στα θύματα, σε κατασταλτικό και σε προληπτικό επίπεδο. Η θεσμική αυτή ενέργεια θα στεφθεί με επιτυχία με την εκ μέρους των εισαγγελέων ουσιαστική και αποτελεσματική συμβολή στην εφαρμογή των σχετικών διατάξεων προστασίας των θυμάτων, την ταχεία διεκπεραίωση των υποθέσεων, την ειρήνευση των θιγομένων σχέσεων της οικογένειας μέσω του θεσμού της αποκαταστατικής δικαιοσύνης και εν τέλει τη δίκαιη δίκη και δίκαιη τιμωρία των δραστών.

Πιο αναλυτικά, απευθυνόμενη στους εισαγγελείς των χώρας μας, η Εισαγγελία του ΑΠ τόνισε πως είναι επιβεβλημένη η συμβολή τους, ώστε τα κακοποιημένα θύματα να μην αποσιωπούν τις πράξεις βίας που υφίστανται. Η συγκάλυψη αυτής της παθογένειας παγιδεύει τα θύματα σε αδιέξοδες και προβληματικές καταστάσεις. Όταν αυτά είναι οι γυναίκες, σύζυγοι ή σύντροφοι, τότε ο αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος γιατί υπονομεύεται ταυτόχρονα και η υγιής ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών τους είτε αυτά βιώνουν τη βία στην οικογένεια ως άμεσα παθόντες είτε ως μάρτυρες. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι ανήλικοι κακοποιούνται από άτομο που βρίσκεται στο οικογενειακό τους περιβάλλον και συνεχίζεται από το κοντινό τους περιβάλλον.

Για την προστασία των ανηλίκων, που γίνονται μάρτυρες στο οικογενειακό τους περιβάλλον τέτοιων συμπεριφορών, ιδιαίτερης επισήμανσης και αξιοποίησης τυγχάνουν:

α) η διακεκριμένη περίπτωση τέλεσης της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης και ενώπιον ανηλίκου, που επισύρει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών, αν δε φέρει τα χαρακτηριστικά επικίνδυνης σωματικής βλάβης ενώπιον ανηλίκου με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών ετών -άρθρο 6 παρ. 3, 2 εδ. α ν. 3500/2006, όπως διαμορφώθηκε με το άρθρο 120 ν. 5090/2024-.

β) η επέκταση της αντικειμενικής υπόστασης της ενδοοικογενειακής παράνομης βίας και απειλής των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 7 Ν. 3500/2006 και της ενδοοικογενειακής προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας της παραγράφου 2 του άρθρου 9 Ν. 3500/2006 στις περιπτώσεις που οι αντίστοιχες αξιόποινες πράξεις τελούνται ενώπιον ανηλίκου -άρθρα 121 και 122 ν. 5090/2024-.

Προς την ίδια κατεύθυνση αποκάλυψης των εγκλημάτων και προστασίας των ανηλίκων θυμάτων νομοθετήθηκε η υποχρέωση των διευρυμένων κατηγοριών επαγγελματιών (παιδαγωγών, εκπαιδευτικών, μελών του ειδικού εκπαιδευτικού προσωπικού ή του ειδικού βοηθητικού προσωπικού της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, επιμελητών, προπονητών ή ιατρών που παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε ανήλικο), όταν υποπέσει στην αντίληψή τους, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας που στρέφεται κατά ανηλίκου, να ενημερώνουν άμεσα τις αρμόδιες διωκτικές αρχές.

Η ειδική αυτή υποχρέωση, προβλέπεται και για τους ιατρούς, σε περίπτωση που διαπιστώνουν κατά την ιατρική εξέταση σοβαρά αντικειμενικά ευρήματα της ιατρικής εξέτασης που συνηγορούν στη διάπραξη σε βάρος ενηλίκου έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας.

Η θέσπιση ειδικού ακαταδίωκτου για το αναφερόμενο περιστατικό και μερικής απαλλαγής από την υποχρέωση εμφάνισης στην ακροαματική διαδικασία κάμπτει κάθε αναστολή τους και θα πρέπει να ενθαρρύνονται οι ανωτέρω επαγγελματίες ώστε να αναφέρουν άμεσα τα περιστατικά ενώπιον των διωκτικών αρχών- άρθρο 23 του ν. 3500/2006, όπως ισχύει με άρθρο 130 ν. 5090/202-,

Περαιτέρω, η Εισαγγελία επεσήμανε πως είναι επιβεβλημένο και χρήσιμο: α) οι εισαγγελείς να επισημαίνουν στις αστυνομικές αρχές που λαμβάνουν γνώση υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας ότι η κοινωνική συμπαράσταση με την προβλεπόμενη διεύρυνση των φορέων του δημοσίου τομέα που θα παρέχουν συνδρομή στα θύματα- ηθική συμπαράσταση και υλική συνδρομή- αποτελεί υποχρέωσή τους, ενώ δεν απαιτείται πλέον σχετικό αίτημα των θυμάτων και θα πρέπει να ενεργούν «αμελλητί», ώστε να τους παρασχεθεί αμέσως η απαραίτητη, κατά περίπτωση, αρωγή, β) να παρέχουν σαφείς και αναλυτικές οδηγίες στις αστυνομικές αρχές, όταν επιλαμβάνονται αξιόποινων συμπεριφορών που εμπίπτουν στις διατάξεις προστασίας των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, να λαμβάνουν πάντοτε μέτρα ασφαλούς μεταφοράς και παραμονής των θυμάτων σε ενδεδειγμένους χώρους χωρίς την ταυτόχρονη παρουσία των δραστών.

Επίσης, οι εισαγγελείς οφείλουν να υπενθυμίζουν άμεσα: α) την υποχρέωση τήρησης εχεμύθειας εκ μέρους των αρμόδιων αστυνομικών αρχών που διενεργούν προανάκριση, β) τη ρητή απαγόρευση ανακοίνωσης με οποιονδήποτε τρόπο των στοιχείων θύματος και δράστη και όποιων συναφών στοιχείων είναι δυνατόν να αποκαλύψουν την ταυτότητά τους, γ) τη διεύρυνση επί πλημμελημάτων της δυνατότητας ποινικής διαμεσολάβησης των αστυνομικών αρχών, ρητώς προβλεπόμενη υπό το νέο νομοθετικό καθεστώς, στο πλαίσιο του άρθρου 245 παρ. 2 Κ.Ποιν.Δ., προς το σκοπό ειρήνευσης των θιγομένων σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας, αποφυγής κινδύνου δευτερογενούς θυματοποίησης, εκφοβισμού και αντεκδίκησης.

Είναι αναγκαίο να ληφθεί υπ' όψιν ότι η ενδοοικογενειακή βία δεν περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο φύλο και ότι μπορεί να κλιμακωθεί με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα πιο σοβαρά περιστατικά ακόμη και θανατηφόρα. Η σοβαρή αυτή απειλή επιβάλλει την ανάγκη άμεσης παρέμβασης και αποτελεσματικής προστασίας όλων των θυμάτων ανεξαρτήτως φύλου.

Περαιτέρω, η Εισαγγελία τόνισε πως η τήρηση της αυτόφωρης διαδικασίας των πλημμελημάτων της ενδοοικογενειακής βίας μετά την άσκηση της ποινικής δίωξης και η παραπομπή του κατηγορουμένου αμέσως στο αρμόδιο ακροατήριο, κατ’ άρθρο 417 επ. Κ.Ποιν.Δ., εξασφαλίζει την ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, τη διατήρηση αναλλοίωτων των αποδείξεων και την αμεσότητα της ποινικής προστασίας των θυμάτων. Ταυτοχρόνως, επιβάλλεται η ενδελεχής εξακρίβωση των λόγων ταυτόχρονης υποβολής μηνύσεων από τους δράστες σε βάρος των θυμάτων τους για τα αδικήματα της ψευδούς καταμήνυσης και ψευδούς κατάθεσης -άρθρα 229 και 224 Π.Κ.- και η συναξιολόγησή τους με τα λοιπά αποδεικτικά στοιχεία, όπως η εμφανής κακοποίησή τους ή η ανάγκη ιατρικής περίθαλψης, για την ελευθέρωση των θυμάτων, όταν κρατούνται.

Παρότρυνε, επίσης, τους εισαγγελείς, με σκοπό την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας του θύματος, να επιβάλλουν τους αναγκαίους και πρόσφορους περιοριστικούς όρους, λαμβάνοντας υπ' όψιν την προσωπικότητα των δραστών και την βαρύτητα της πράξης τους.

Προς τον σκοπό δε εξασφάλισης της επιβαλλόμενης επιτάχυνσης στην απονομή δικαιοσύνης, τους παρότρυνε να μεριμνούν για την εκδίκαση κατ' απόλυτη προτεραιότητα των υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας που εισάγονται στο ακροατήριο με σύντομο προσδιορισμό τους και αριθμητική πρόταξή τους κατά τη δικάσιμο.

Δείτε αναλυτικά την εγκύκλιο στο eisap.gr.