Με αφορμή το «Κίνημα της Πετσέτας»

Αν μη τι άλλο, το σύνθημα "Reclaim your Beach" ακούστηκε πολύ φέτος το καλοκαίρι.

Χιλιάδες κόσμου άσκησαν το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμά τους στην ακώλυτη πρόσβαση στην παραλία, ζητώντας να παύσει η - κατά γενική ομολογία - βίαια κατάληψη κοινοχρήστων αιγιαλών και παραλιών.

Πώς τιμωρούνται όμως οι παραβάτες;

Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 2971/2001, ο αιγιαλός, η παραλία, η όχθη, η παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, ο πυθμένας και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο έχει υποχρέωση να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού.

Η παραχώρηση του δικαιώματος της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης και παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου θάλασσας, λιμνοθάλασσας, μεγάλων λιμνών και πλεύσιμων ποταμών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 13 ν. 2971/2001 (285Α`), όπως ισχύει, καθώς και τις διατάξεις του άρθρου 15 του ν. 2971/2001 (285Α`), όπως τροποποιήθηκε με τις διατάξεις του άρθρου 35 του ν. 4607/2019 (65Α`) γίνεται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών ή του κατά νόμο εξουσιοδοτημένου οργάνου, έναντι ανταλλάγματος, με τη διαδικασία που προβλέπεται από τις ως άνω διατάξεις και την παρούσα απόφαση.

Ωστόσο, αν δεν υπάρχει τέτοια άδεια, η κατάληψη αιγιαλού ή παραλίας, είναι παράνομη και αξιόποινη. Σύμφωνα με το άρθρο 23 παρ. 1 του Α.Ν. 1539/1938, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 παρ. 2 του Α.Ν. 263/1968, "Ο αυτογνωμόνως επιλαμβανόμενος οιουδήποτε δημοσίου κτήματος, ευρισκομένου αναμφισβητήτως υπό την κατοχήν του Δημοσίου, τιμωρείται, διωκόμενος αυτεπαγγέλτως, διά φυλακίσεως τουλάχιστον εξ (6) μηνών, ης δεν συγχωρείται η μετατροπή, και διά χρηματικής ποινής, τουλάχιστον, εκατόν χιλιάδων (100.000) δραχμών". Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι για την πραγμάτωση του ανωτέρω εγκλήματος απαιτείται: α) αυθαίρετη κατάληψη δημόσιου κτήματος, β) το κτήμα να τελεί υπό την αναμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου και γ) η κατάληψη να έγινε εν γνώσει του δράστη, αρκούντος και του ενδεχόμενου δόλου, ότι πρόκειται για δημόσιο κτήμα και ότι τούτο ανήκει στην αναμφισβήτητη κατοχή του Δημοσίου.

Η διάταξη αυτή, όπως ορίζεται στο άρθρο 1 παρ. 1 του Α.Ν. 263/1968 εφαρμόζεται και στον κοινόχρηστο χώρο του αιγιαλού, το άρθρο αυτό διαλαμβάνει τα εξής:

"Η αληθής έννοια των διατάξεων των άρθρων 22 και 23 του Α.Ν. 1539/1938, ως νυν ισχύουσιν, είναι ότι αύται εφαρμόζονται και επί κτημάτων ανηκόντων εις την δημοσίαν περιουσίαν του Κράτους (κοινοχρήστων χώρων αιγιαλού, παραλίας, οδών κλπ.)". Κατά δε το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 2971/2001 "Αιγιαλός" είναι η ζώνη της ξηράς, που βρέχεται από τη θάλασσα από τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της...".

 Ωστόσο, δεν απαιτείται να έχει προηγηθεί "καθορισμούς αιγιαλού".

Συγκεκριμένα, κατά τα άρθρα 4 και 5 του Ν. 2971/2001 ο καθορισμός της οριογραμμής του αιγιαλού γίνεται από την προβλεπόμενη στο άρθρο 3 του ίδιου νόμου Επιτροπή, πλην όμως, η ιδιότητα του αιγιαλού δεν δημιουργείται με βάση την έκθεση της Επιτροπής, αλλά αυτή υπάρχει με βάση τα φυσικά δεδομένα, δηλαδή, από τις μέγιστες, πλην συνήθεις, αναβάσεις των κυμάτων και το δικαστήριο της ουσίας, εφόσον δεν υπάρχει καθορισμός της οριογραμμής του αιγιαλού, μπορεί να καθορίσει τα όρια του, παρεμπιπτόντως σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, σύμφωνα με τα παραπάνω συγκροτούντα την έννοια του αιγιαλού στοιχεία.

Στην απόφασή του το Δικαστήριο πρέπει να αναφέρονται τα πραγματικά εκείνα περιστατικά, από τα οποία προέκυψε η ιδιότητα του καταληφθέντος (με αυθαίρετες κατασκευές ή με άλλον τρόπο) χώρου, ως αιγιαλού και συγκεκριμένα, κατά ποίο τρόπο και σε ποιο συγκεκριμένο σημείο είχε καθοριστεί η οριογραμμή του αιγιαλού, με απόφαση της αρμόδιας προς τούτο Επιτροπής ή καθορίστηκε από το δικαστήριο με βάση τις μέγιστες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων.

Μόνη η αναφορά στην αιτιολογία της απόφασης ότι ο καταληφθείς χώρος αποτελεί αιγιαλό δεν μπορεί να αναπληρώσει την έλλειψη αυτή.

Η αξιόποινη πράξη της αυθαίρεης κατάληψης αιγιαλού συνέχεται και με την κατά το άρθρο 29 παρ. 1 εδ. α Ν. 2971/2001 αξιόποινη πράξη της μεταβολής του αιγιαλού χωρίς άδεια.