Δικαστήριο κράτους - μέλους της ΕΕ μπορεί να αρνηθεί την αναγνώριση και εκτέλεση απόφασης δικαστηρίου άλλου κράτους, λόγω αντίθεσης προς τη δημόσια τάξη

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 07.09.2023 απόφασή του, επί προδικαστικού ερωτήματος που υπέβαλε ο Άρειος Πάγος, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι δικαστήριο κράτους μέλους μπορεί να αρνηθεί την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεως δικαστηρίου άλλου κράτους μέλους, λόγω αντίθεσης προς τη δημόσια τάξη, όταν η απόφαση αυτή εμποδίζει τη συνέχιση δίκης εκκρεμούσας ενώπιον άλλου δικαστηρίου του πρώτου κράτους μέλους.

Ιστορικό της υπόθεσης

Στις 3 Μαΐου 2006, το πλοίο Αλέξανδρος Τ. βυθίστηκε και χάθηκε μαζί με το φορτίο του στον κόλπο του Πορτ Ελίζαμπεθ της Νότιας Αφρικής. Οι εταιρείες Starlight Shipping Company (Starlight) και Overseas Marine Enterprises (ΟΜΕ), πλοιοκτήτρια και διαχειρίστρια του εν λόγω πλοίου αντίστοιχα, ζήτησαν από τους ασφαλιστές του πλοίου να τους καταβάλλουν την προβλεπόμενη αποζημίωση βάσει ενδοσυμβατικής ευθύνης, λόγω επέλευσης του ασφαλιζόμενου κινδύνου. Κατόπιν άρνησης των τελευταίων, η Starlight άσκησε αγωγή κατά των ασφαλιστών στο αρμόδιο δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου και προσέφυγε, κατά ενός εκ των ασφαλιστών, στη διαιτησία. Κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας, οι εμπλεκόμενοι κατέληξαν σε συμφωνίες συμβιβασμού, καταργήθηκαν οι μεταξύ τους δίκες και οι ασφαλιστικές εταιρίες κατέβαλαν την ασφαλιστική αποζημίωση που προβλεπόταν. Oι διακανονισμοί αυτοί επικυρώθηκαν από το αγγλικό δικαστήριο ενώπιον του οποίου εκκρεμούσε η αγωγή, το οποίο διέταξε τη αναστολή οποιασδήποτε μετέπειτα διαδικασίας επί της συγκεκριμένης αντιδικίας.

Το 2011 και το 2012, η Starlight και η ΟΜΕ, μεταξύ άλλων, κατέθεσαν αγωγές αποζημίωσης ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς κατά της Charles Taylor Adjusting Limited, εταιρίας νομικών και τεχνικών συμβουλών, χειριζόμενης τα σχετικά με την άμυνα των ασφαλιστών του πλοίου Αλέξανδρος Τ. κατά των αξιώσεων της Starlight ενώπιον του αγγλικού δικαστηρίου, και κατά του FD, διευθυντή της Charles Taylor, με την κατηγορία της συκοφαντικής δυσφήμησης.

Το 2011 και καθόσον οι αγωγές αυτές ήταν εκκρεμείς, οι ασφαλιστές του πλοίου και οι εκπρόσωποί τους, μεταξύ των οποίων η Charles Taylor και ο FD, κατέθεσαν νέες αγωγές κατά της Starlight και της ΟΜΕ, ενώπιον του αγγλικού δικαστηρίου, ζητώντας να κριθεί ότι οι διαδικασίες στην Ελλάδα συνιστούσαν παραβιάσεις των συμφωνιών διακανονισμού. Οι εν λόγω αγωγές κατέληξαν σε μία απόφαση και δύο διαταγές δικαστή του High Court of Justice (Αγγλία και Ουαλία), με τις οποίες επιδικάστηκε στους ενάγοντες αποζημίωση σε σχέση με την κινηθείσα στην Ελλάδα δίκη, καθώς αρμόδιο δικαστήριο ήταν το αγγλικό. Το Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιώς έκανε δεκτή την από 7 Ιανουαρίου 2015 αίτηση των Charles Taylor και FD για αναγνώριση και κήρυξη της μερικής εκτελεστότητας των εν λόγω αποφάσεων στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 44/2001 (κανονισμό για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, άλλως «κανονισμό Βρυξέλλες Ι»). Τον Σεπτέμβριο 2015, η Starlight και η OME άσκησαν προσφυγή κατά της απόφασης αυτής ενώπιον του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς με τον ισχυρισμό ότι η εφαρμογή αυτών των αποφάσεων έρχεται σε αντίθεση με την έννοια της «δημόσιας τάξης» στην Ελλάδα. Το εν λόγω δικαστήριο έκανε δεκτή την προσφυγή και η Charles Taylor και ο FD άσκησαν αναίρεση κατά της απόφασης ενώπιον του Αρείου Πάγου, διότι θεωρούν ότι η απόφαση και οι διαταγές του High Court δεν αντίκεινται προδήλως στην εγχώρια και ενωσιακή δημόσια τάξη.

Ο Άρειος Πάγος απηύθυνε στο ΔΕΕ προδικαστικό ερώτημα σχετικά με το εύρος της έννοιας της πρόδηλης αντίθεσης στην ευρωπαϊκή και εγχώρια δημόσια τάξη, και αν κάτι τέτοιο αποτελεί κώλυμα στην εφαρμογή της απόφασης και των διαταγών στην Ελλάδα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το άρθρο 34, σημείο 1, του κανονισμού Βρυξέλλες Ι, ερμηνευόμενο σε συνδυασμό με το άρθρο 45, παράγραφος 1, του ίδιου κανονισμού, έχει την έννοια ότι δικαστήριο κράτους μέλους μπορεί να αρνηθεί την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεως δικαστηρίου άλλου κράτους μέλους, λόγω αντίθεσης προς τη δημόσια τάξη, όταν η απόφαση αυτή εμποδίζει τη συνέχιση δίκης εκκρεμούσας ενώπιον άλλου δικαστηρίου του πρώτου κράτους μέλους, κατά το μέτρο που επιδικάζει προσωρινώς σε έναν από τους διαδίκους χρηματική αποζημίωση για τα έξοδα στα οποία υποβάλλεται λόγω της δίκης αυτής, με την αιτιολογία, αφενός, ότι το αντικείμενο της δίκης καλύπτεται από συμφωνία συμβιβασμού, καταρτισθείσα νομοτύπως και επικυρωθείσα από το δικαστήριο του κράτους μέλους που εξέδωσε την εν λόγω απόφαση, και, αφετέρου, ότι το δικαστήριο του πρώτου κράτους μέλους, ενώπιον του οποίου κινήθηκε η επίμαχη δίκη, στερείται διεθνούς δικαιοδοσίας λόγω ρήτρας αποκλειστικής δικαιοδοσίας.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA