Δικαστήριο ΕΕ: Η Δανία δύναται να εξαρτά τη διατήρηση της ιθαγένειας από την ύπαρξη πραγματικού δεσμού με τη χώρα

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 05.09.2023 απόφασή του το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι η Δανία μπορεί, καταρχήν, να προβλέπει ότι οι υπήκοοί της οι οποίοι γεννήθηκαν στην αλλοδαπή και δεν έχουν ζήσει ποτέ στο έδαφός της χάνουν τη δανική ιθαγένεια με τη συμπλήρωση του 22ου έτους της ηλικίας τους. 

Εντούτοις, σύμφωνα με το ΔΕΕ, το μέτρο αυτό πρέπει να συνάδει προς την αρχή της αναλογικότητας όταν επιφέρει και την απώλεια της ιθαγένειας της Ένωσης. Αυτό συμβαίνει εάν ο ενδιαφερόμενος δεν έχει την ιθαγένεια άλλου κράτους μέλους. Το δίκαιο της Ένωσης αντιτίθεται στην οριστική απώλεια της δανικής ιθαγένειας και, συνακόλουθα, της ιθαγένειας της Ένωσης χωρίς ο ενδιαφερόμενος να έχει προειδοποιηθεί ή ενημερωθεί σχετικά και χωρίς να του έχει δοθεί η δυνατότητα να ζητήσει εξατομικευμένη εξέταση των συνεπειών της εν λόγω απώλειας.

Ιστορικό της υπόθεσης

Η κόρη Δανής μητέρας και Αμερικανού πατέρα είχε, από τη γέννησή της στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, τη δανική και την αμερικανική ιθαγένεια. Μετά τη συμπλήρωση του 22ου έτους της ηλικίας της, υπέβαλε στη Δανία αίτηση για τη διατήρηση της δανικής ιθαγένειας. Η αρμόδια αρχή την ενημέρωσε ότι είχε απωλέσει τη δανική ιθαγένεια με τη συμπλήρωση του 22ου έτους της ηλικίας της. Συγκεκριμένα, κατά το δανικό δίκαιο, πρόσωπο το οποίο γεννήθηκε στην αλλοδαπή και το οποίο ουδέποτε είχε την κατοικία του στη Δανία ούτε και τη διαμονή του στο κράτος αυτό υπό συνθήκες που υποδηλώνουν αρκούντως στενό δεσμό με τη Δανία χάνει τη δανική ιθαγένεια με τη συμπλήρωση του 22ου έτους της ηλικίας του, εκτός αν με τον τρόπο αυτό καθίσταται ανιθαγενές. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει τη διατήρηση της ιθαγένειας, αλλά η αίτηση μπορεί να υποβληθεί μόνο μεταξύ του 21ου και του 22ου έτους της ηλικίας του. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να ζητήσει μόνον πολιτογράφηση, υπό προϋποθέσεις οι οποίες είναι πάντως πιο ελαστικές για τους πρώην Δανούς υπηκόους. 

Η ενδιαφερόμενη άσκησε προσφυγή με αίτημα την ακύρωση της αποφάσεως των δανικών αρχών. 

Η εν λόγω διαδικασία εκκρεμεί ενώπιον του εφετείου ανατολικής περιφέρειας (Δανία), το οποίο ζήτησε από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν η δανική νομοθεσία είναι σύμφωνη με το δίκαιο της Ένωσης. 

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, καταρχάς, υπενθύμισε ότι ο καθορισμός των προϋποθέσεων κτήσεως και απώλειας της ιθαγένειας εμπίπτει στην αρμοδιότητα κάθε κράτους μέλους. Εντούτοις, οσάκις η απώλεια της ιθαγένειας επιφέρει, όπως εν προκειμένω, απώλεια επίσης της ιδιότητας του πολίτη της Ένωσης, το δίκαιο της Ένωσης και, ιδίως, η αρχή της αναλογικότητας πρέπει να τηρούνται. 

Το Δικαστήριο απάντησε στο υποβληθέν προδικαστικό ερώτημα ότι το δίκαιο της Ένωσης δεν αντιτίθεται, καταρχήν, σε ρύθμιση κράτους μέλους κατά την οποία οι υπήκοοί του οι οποίοι γεννήθηκαν εκτός του εδάφους του, ουδέποτε είχαν εκεί την κατοικία τους και ουδέποτε είχαν εκεί τη διαμονή τους υπό συνθήκες που αποδεικνύουν πραγματικό δεσμό με το εν λόγω κράτος μέλος χάνουν αυτοδικαίως την ιθαγένεια του κράτους μέλους με τη συμπλήρωση του 22ου έτους της ηλικίας τους, με αποτέλεσμα τα πρόσωπα που δεν είναι επίσης υπήκοοι άλλου κράτους μέλους να στερούνται την ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν. 

Εντούτοις, στις εθνικές αρχές και στα εθνικά δικαστήρια απόκειται να εξακριβώσουν αν η απώλεια της ιθαγένειας του οικείου κράτους μέλους, όταν συνεπάγεται την απώλεια της ιδιότητας του πολίτη της Ένωσης, συνάδει προς την αρχή της αναλογικότητας. 

Κατά συνέπεια, προκειμένου μια τέτοια ρύθμιση να είναι σύμφωνη με το δίκαιο της Ένωσης, πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: 

• Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα υποβολής, εντός εύλογης προθεσμίας, αιτήσεως για τη διατήρηση ή την αναδρομική ανάκτηση της ιθαγένειας. Οι αρμόδιες αρχές οφείλουν, αποφαινόμενες επί της αίτησης, να εξετάζουν την αναλογικότητα των συνεπειών της απώλειας της εν λόγω ιθαγένειας και της ιδιότητας του πολίτη της Ένωσης από τη σκοπιά του δικαίου της Ένωσης και, κατά περίπτωση, να επιτρέπουν τη διατήρηση ή την αναδρομική ανάκτηση της ιθαγένειας. 

• Η προθεσμία για την υποβολή της αίτησης πρέπει να εκτείνεται, για εύλογο χρονικό διάστημα, πέραν της ημερομηνίας κατά την οποία ο ενδιαφερόμενος συμπληρώνει την επίμαχη ηλικία. Η προθεσμία αυτή δύναται να αρχίσει να τρέχει μόνον εφόσον οι αρχές έχουν δεόντως ενημερώσει τον ενδιαφερόμενο για την απώλεια ή την επικείμενη απώλεια της ιθαγένειάς του, καθώς και για το δικαίωμά του να ζητήσει, εντός της εν λόγω προθεσμίας, τη διατήρηση ή την αναδρομική ανάκτηση της ιθαγένειας. 

• Σε διαφορετική περίπτωση, οι αρχές πρέπει να είναι σε θέση να διενεργήσουν την εν λόγω εξέταση παρεμπιπτόντως, επ’ ευκαιρία αιτήσεως του ενδιαφερομένου για τη χορήγηση ταξιδιωτικού εγγράφου ή οποιουδήποτε άλλου εγγράφου που πιστοποιεί την ιθαγένειά του.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA