Η διαφάνεια στον GDPR και την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act)

Η ισπανική αρχή προστασίας δεδομένων AEPD ανάρτησε στο blog της ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο σχετικά με τις διαφορές αλλά και την αλληλεπίδραση που χαρακτηρίζει τις έννοιες της διαφάνειας στον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων και την Πρόταση για την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Σύμφωνα με την εισαγωγή του κειμένου:

Η πρόταση για την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής της οποίας είναι τα συστήματα ΤΝ, καθόρισε μια έννοια της διαφάνειας που διαφέρει από τον ίδιο όρο όπως αυτός ορίζεται στον ΓΚΠΔ, το ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής του οποίου δεν αφορά συστήματα αλλά την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Και οι δύο όροι περί διαφάνειας αφορούν διαφορετικούς φορείς και διαφορετικές πληροφορίες, οι οποίες απευθύνονται σε διαφορετικούς αποδέκτες. Η διαφάνεια από την άποψη της πρότασης AI Act συνίσταται σε πληροφορίες που παρέχονται κυρίως από τους παρόχους συστημάτων ΤΝ προς τους χρήστες ΤΝ.

Όταν τα συστήματα ΤΝ περιλαμβάνονται ή αποτελούν μέσο για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, οι υπεύθυνοι επεξεργασίας θα πρέπει να έχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με αυτά, προκειμένου να εκπληρώσουν τις διάφορες υποχρεώσεις τους όσον αφορά τον ΓΚΠΔ: να εφαρμόσουν τη διαφάνεια και την άσκηση των δικαιωμάτων, να εκπληρώσουν την αρχή της λογοδοσίας, να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις των εποπτικών αρχών του ΓΚΠΔ σχετικά με τις ερευνητικές τους εξουσίες, όπως και των φορέων παρακολούθησης πιστοποίησης και κωδίκων δεοντολογίας.

Η αρχή της «διαφάνειας» του ΓΚΠΔ ορίζεται στο άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο α, εξηγείται στις αιτιολογικές σκέψεις 39 και 58 έως 62 και αναλύεται λεπτομερώς στα άρθρα 12 επ.. Η εφαρμογή της αρχής της διαφάνειας του ΓΚΠΔ  είναι η υποχρέωση που επιβάλλεται στους υπευθύνους επεξεργασίας να ενημερώνουν τα υποκείμενα των δεδομένων σχετικά με τις επιπτώσεις της επεξεργασίας των δεδομένων τους.

Από την άλλη πλευρά, η «διαφάνεια» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται και όσον αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη. Για παράδειγμα, στην πρόταση της AI Act προβλέπονται κάποιες υποχρεώσεις διαφάνειας για ορισμένα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Στο άρθρο 4A παρ.1δ (που προτείνεται από το Κοινοβούλιο) αναφέρεται ότι «”διαφάνεια" σημαίνει ότι τα συστήματα TN πρέπει να αναπτύσσονται και να χρησιμοποιούνται κατά τρόπο που να επιτρέπει την κατάλληλη ιχνηλασιμότητα και εξηγησιμότητα, ενώ παράλληλα να γνωστοποιείται στους ανθρώπους ότι επικοινωνούν ή αλληλεπιδρούν με ένα σύστημα ΤΝ, καθώς και να ενημερώνονται δεόντως οι χρήστες για τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του εν λόγω συστήματος ΤΝ και τα θιγόμενα πρόσωπα για τα δικαιώματά τους».

Στο άρθρο 13, που τιτλοφορείται «Διαφάνεια και πληροφόρηση των χρηστών», η παράγραφος 1 προβλέπει ότι «Τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου σχεδιάζονται και αναπτύσσονται κατά τρόπο που διασφαλίζει ότι η λειτουργία τους είναι επαρκώς διαφανής ώστε οι χρήστες να είναι σε θέση να ερμηνεύουν τα στοιχεία εξόδου του συστήματος και να τα χρησιμοποιούν κατάλληλα. Διασφαλίζεται ο κατάλληλος τύπος και βαθμός διαφάνειας, με στόχο την επίτευξη συμμόρφωσης με τις σχετικές υποχρεώσεις του χρήστη και του παρόχου οι οποίες καθορίζονται στο κεφάλαιο 3 του παρόντος τίτλου», ενώ η παράγραφος 2 αναφέρει ότι «Τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου συνοδεύονται από οδηγίες χρήσης σε κατάλληλο ψηφιακό μορφότυπο ή με άλλο τρόπο, οι οποίες περιλαμβάνουν συνοπτικές, πλήρεις, ορθές και σαφείς πληροφορίες που είναι συναφείς, προσβάσιμες και κατανοητές από τους χρήστες». Επίσης, το άρθρο 52 παρ.1 προβλέπει ότι «Οι πάροχοι διασφαλίζουν ότι τα συστήματα ΤΝ που προορίζονται για αλληλεπίδραση με φυσικά πρόσωπα σχεδιάζονται και αναπτύσσονται κατά τρόπο ώστε τα φυσικά πρόσωπα να ενημερώνονται ότι αλληλεπιδρούν με σύστημα ΤΝ, εκτός εάν αυτό είναι προφανές από τις περιστάσεις και το πλαίσιο χρήσης».

Το πλήρες κείμενο είναι διαθέσιμο στα αγγλικά.

Photo by Tara Winstead from Pexels