Προσωπικά δεδομένα, διευθύνσεις IP και καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης στο διαδίκτυο

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τις δημοσιευθείσες στις 28.09.2023 προτάσεις του, ο πρώτος γενικός εισαγγελέας ΔΕΕ Maciej Szpunar προτείνει στο Δικαστήριο να αποφανθεί ότι η διατήρηση δεδομένων ταυτότητας που έχουν συσχετισθεί με τη χρησιμοποιηθείσα διεύθυνση IP και η πρόσβαση σε τέτοια δεδομένα θα πρέπει να επιτρέπονται όταν τα δεδομένα αυτά συνιστούν το μόνο μέσο έρευνας που καθιστά δυνατή την ταυτοποίηση των δραστών αδικημάτων τα οποία τελούνται αποκλειστικά στο διαδίκτυο.

Κατά τον γενικό εισαγγελέα, ο μηχανισμός κλιμακούμενης απάντησης που εφαρμόζει η διοικητική αρχή που είναι επιφορτισμένη με την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στη Γαλλία είναι συμβατός με τις απαιτήσεις του δικαίου της Ένωσης στον τομέα της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Ιστορικό της υποθέσεως

Αποστολή της Haute autorité pour la diffusion des œuvres et la protection des droits sur Internet (Ανώτατης Αρχής για τη διάδοση των έργων και την προστασία των δικαιωμάτων στο διαδίκτυο, Γαλλία, Hadopi) είναι να διασφαλίζει τον σεβασμό των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Σημειώνεται ότι την 1η Ιανουαρίου 2022 το Conseil supérieur de l’audiovisuel [Ανώτατο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (CSA), Γαλλία] και η Hadopi συγχωνεύθηκαν υπό την ονομασία Autorité de régulation de la communication audiovisuelle et numérique [Ρυθμιστική Αρχή Οπτικοακουστικών και Ψηφιακών Επικοινωνιών (Arcom), Γαλλία]. Εντούτοις, τα επίμαχα πραγματικά περιστατικά ανατρέχουν στη δραστηριότητα της Hadopi.

Όταν διαπιστώνεται προσβολή δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας εκ μέρους χρήστη του διαδικτύου, η Hadopi του αποστέλλει σύσταση με την οποία τον προτρέπει να απόσχει από κάθε νέα προσβολή, σε περίπτωση δε επανάληψης της προσβολής του αποστέλλει νέα προειδοποίηση. Εάν οι δύο πρώτες προειδοποιήσεις δεν ληφθούν υπόψη και διαπιστωθεί νέα προσβολή, η Hadopi μπορεί να παραπέμψει το ζήτημα στην αρμόδια δικαστική αρχή για την άσκηση ποινικής δίωξης.

Το ως άνω σύστημα κλιμακούμενης απάντησης προϋποθέτει ότι η Hadopi είναι σε θέση να ταυτοποιήσει τον δράστη της προσβολής προκειμένου να του αποστείλει τις συστάσεις. Προς τούτο, ένα διάταγμα το οποίο εκδόθηκε το 2010 επιτρέπει στην Hadopi να απευθύνεται στους φορείς εκμετάλλευσης ηλεκτρονικών επικοινωνιών προκειμένου να της παράσχουν τα δεδομένα ταυτότητας του χρήστη στον οποίο αντιστοιχεί η διεύθυνση IP που χρησιμοποιήθηκε για την τέλεση του αδικήματος. 

Τέσσερις ενώσεις προστασίας των δικαιωμάτων και των ελευθεριών στο διαδίκτυο προσέφυγαν στη δικαιοσύνη κατά του εν λόγω διατάγματος. Το Conseil d’État (Συμβούλιο της Επικρατείας, Γαλλία) ζητεί από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν η συλλογή των δεδομένων ταυτότητας που αντιστοιχούν σε διευθύνσεις IP, καθώς και η αυτοματοποιημένη επεξεργασία των εν λόγω δεδομένων για σκοπούς πρόληψης προσβολών των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, χωρίς προηγούμενο έλεγχο δικαστηρίου ή διοικητικής οντότητας, είναι συμβατή με το δίκαιο της Ένωσης.

Τέλος, επισημαίνεται ότι οι παρούσες προτάσεις εντάσσονται στο πλαίσιο της επανάληψης της διαδικασίας στη συγκεκριμένη υπόθεση. Συγκεκριμένα, κατόπιν αιτήματος του Τμήματος Μείζονος Συνθέσεως, το Δικαστήριο αποφάσισε να παραπέμψει την υπόθεση στην Ολομέλεια και να θέσει ερωτήσεις προς προφορική απάντηση κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση που διεξήχθη στις 15 και 16 Μαΐου 2023. Ο πρώτος γενικός εισαγγελέας Maciej Szpunar ανέπτυξε τις προτάσεις του για πρώτη φορά στις 27 Οκτωβρίου 2022. 

Προτάσεις γεν. εισαγγελέα ΔΕΕ​

Με τις δημοσιευθείσες προτάσεις του, ο πρώτος γενικός εισαγγελέας Szpunar εκτιμά ότι δεν αντιβαίνει στο δίκαιο της Ένωσης, αφενός, το ότι οι πάροχοι υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών είναι υποχρεωμένοι να διατηρούν διευθύνσεις IP και τα δεδομένα ταυτότητας που αντιστοιχούν σε αυτές και, αφετέρου, το ότι στα δεδομένα αυτά έχει πρόσβαση η διοικητική αρχή η οποία είναι επιφορτισμένη με την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας έναντι προσβολών που διαπράττονται μέσω διαδικτύου. 

Ο γενικός εισαγγελέας φρονεί ότι η διεύθυνση IP, η ταυτότητα του προσώπου που έχει δικαίωμα πρόσβασης στο διαδίκτυο και οι πληροφορίες που σχετίζονται με το επίμαχο έργο δεν καθιστούν δυνατή την άντληση ακριβών συμπερασμάτων σχετικά με την ιδιωτική ζωή του προσώπου που φέρεται ότι προσέβαλε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Γίνεται απλώς και μόνον γνωστή η πρόσβαση σε ορισμένο περιεχόμενο σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, γεγονός το οποίο, αυτό καθ’ εαυτό, δεν επιτρέπει τον λεπτομερή προσδιορισμό του προφίλ του προσώπου που απέκτησε την πρόσβαση.

Σκοπός του επίμαχου μέτρου είναι να παράσχει τη δυνατότητα στην αρμόδια αρχή να ταυτοποιήσει τους κατόχους των διευθύνσεων για τους οποίους υπάρχουν υπόνοιες ότι είναι υπεύθυνοι για τις προσβολές και να μπορέσει να λάβει, ενδεχομένως, μέτρα έναντι αυτών. Επιπλέον, δεν είναι αναγκαίο η πρόσβαση στα συγκεκριμένα δεδομένα να εξαρτάται από προηγούμενο έλεγχο δικαστηρίου ή ανεξάρτητης διοικητικής οντότητας. Πράγματι, τα επίμαχα δεδομένα συνιστούν το μόνο μέσο έρευνας το οποίο καθιστά δυνατή την ταυτοποίηση του προσώπου στο οποίο είχε αποδοθεί η διεύθυνση IP κατά τον χρόνο τέλεσης του αδικήματος.

Ο γενικός εισαγγελέας υπογραμμίζει ότι δεν πρόκειται για μεταστροφή της υφιστάμενης νομολογίας, αλλά για μια ρεαλιστική εξέλιξή της, η οποία καθιστά δυνατή την ανάδειξη μιας ελαφρώς διαφοροποιημένης λύσης υπό ορισμένες ιδιαίτερες και αυστηρώς οριοθετημένες συνθήκες. Κατά τον γενικό εισαγγελέα, η προεκτεθείσα ανάλυση είναι αποτέλεσμα εξισορρόπησης των διαφόρων εμπλεκόμενων συμφερόντων, βάσει της αρχής της αναλογικότητας, η οποία δικαιολογεί την εξειδίκευση της νομολογίας του Δικαστηρίου σχετικά με τη διατήρηση δεδομένων όπως οι διευθύνσεις IP που έχουν συσχετισθεί με δεδομένα ταυτότητας και σχετικά με την πρόσβαση σε τέτοια δεδομένα, προκειμένου να αποφευχθεί η συστημική ατιμωρησία των αδικημάτων που διαπράττονται αποκλειστικά και μόνο μέσω διαδικτύου. 

Γίνεται υπόμνηση ότι οι προτάσεις του γενικού εισαγγελέα δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο. Έργο του γενικού εισαγγελέα είναι να προτείνει στο Δικαστήριο, με πλήρη ανεξαρτησία, νομική λύση για την υπόθεση που του έχει ανατεθεί. Η υπόθεση τελεί υπό διάσκεψη στο Δικαστήριο, ενώ η απόφαση θα εκδοθεί αργότερα.

Υπενθυμίζεται ακόμα ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο των προτάσεων είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο CURIA