Yπάγεται ένα ηλεκτρικό ποδήλατο στην υποχρέωση ασφάλισης αστικής ευθύνης για αυτοκίνητα; (απόφαση Δικαστηρίου ΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 12.10.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι ένα ηλεκτρικό ποδήλατο δεν υπάγεται στην υποχρέωση ασφάλισης για αυτοκίνητα οχήματα, επειδή δεν λειτουργεί αποκλειστικά με μηχανική δύναμη.

Ιστορικό της υπόθεσης

Στις 14 Οκτωβρίου 2017 η BV, η οποία οδηγούσε ηλεκτρικώς υποβοηθούμενο ποδήλατο σε δημόσια οδό, χτυπήθηκε από αυτοκίνητο το οποίο ήταν ασφαλισμένο από την KBC βάσει του βελγικού νόμου της 21ης Νοεμβρίου 1989. Το θύμα τραυματίστηκε σοβαρά και απεβίωσε στις 11 Απριλίου 2018. Δεδομένου ότι το ατύχημα αυτό αποτελούσε για το θύμα «ατύχημα κατά τη μετάβαση στον τόπο εργασίας», η P&V, εταιρία ασφάλισης του εργοδότη του θύματος κατά των εργατικών ατυχημάτων, κατέβαλε αποζημιώσεις και υποκαταστάθηκε στα δικαιώματα του θύματος και των διαδόχων του.

Η P&V ενήγαγε την KBC ενώπιον του politierechtbank West-Vlaanderen, afdeling Brugge (πρωτοβάθμιου δικαστηρίου Δυτικής Φλάνδρας, τμήμα Brugge, Βέλγιο) και ζήτησε, βάσει του άρθρου 1382 του προϊσχύσαντος βελγικού αστικού κώδικα ή του άρθρου 29 bis του νόμου της 21ης Νοεμβρίου 1989, την καταβολή των δαπανών στις οποίες υποβλήθηκε. Η KBC άσκησε ανταγωγή με αίτημα την επιστροφή από την P&V χρηματικού ποσού ως αχρεωστήτως καταβληθέντος. Προς αντίκρουση της ανταγωγής, η P&V υποστήριξε, επικαλούμενη το άρθρο 29 bis, ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι το θύμα ήταν οδηγός αυτοκινήτου οχήματος.

Με απόφαση της 24ης Οκτωβρίου 2019, το ως άνω δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο οδηγός του εμπλεκόμενου αυτοκινήτου δεν ήταν υπεύθυνος για το επίμαχο ατύχημα, αλλά ότι, δυνάμει του άρθρου 29 bis, η KBC όφειλε, παρά ταύτα, να αποζημιώσει το θύμα καθώς και την P&V, η οποία είχε υποκατασταθεί στα δικαιώματα του θύματος, διότι το θύμα δεν ήταν οδηγός αυτοκινήτου οχήματος και, ως εκ τούτου, είχε δικαίωμα αποζημιώσεως δυνάμει του άρθρου αυτού.

Η KBC άσκησε έφεση κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του rechtbank van eerste aanleg West-Vlaanderen, afdeling Brugge (πρωτοδικείου Δυτικής Φλάνδρας, τμήμα Brugge, Βέλγιο). Η P&V άσκησε αντέφεση.

Με απόφαση της 20ής Μαΐου 2021, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έκρινε αβάσιμη την έφεση και βάσιμη την αντέφεση. Όσον αφορά την εφαρμογή του άρθρου 29 bis του νόμου της 21ης Νοεμβρίου 1989, το δικαστήριο αυτό επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι η έννοια του «αυτοκινήτου οχήματος», κατά το εν λόγω άρθρο, αντιστοιχεί στην έννοια του «οχήματος» κατά το άρθρο 1, σημείο 1, της οδηγίας 2009/103/ΕΚ. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, αφού διαπίστωσε ότι η έννοια της «μηχανικής δυνάμεως» δεν ορίζεται ούτε στον σχετικό νόμο ούτε στην ως άνω οδηγία, έκρινε εντούτοις ότι η έννοια αυτή είναι σαφής και ότι η σημασία που πρέπει να αποδοθεί στη φράση «που προορίζονται να κινούνται […] διά μηχανικής δυνάμεως» είναι ότι αυτοκίνητο είναι το όχημα που μπορεί να κινείται χωρίς μυϊκή προσπάθεια. Εξ αυτού συνήγαγε ότι ένα ποδήλατο δεν είναι αυτοκίνητο όχημα κατά την έννοια του εν λόγω νόμου, εάν διαθέτει μεν βοηθητικό κινητήρα, πλην όμως η μηχανική δύναμη δεν μπορεί, από μόνη της, να θέσει ή να διατηρήσει το ποδήλατο σε κίνηση.

Υπό το πρίσμα των πληροφοριών που παρέσχε ο κατασκευαστής του επίμαχου ηλεκτρικώς υποβοηθούμενου ποδηλάτου, το ως άνω δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο κινητήρας του ποδηλάτου παρέχει μόνον υποβοήθηση στην ποδηλάτηση, ακόμη και όταν πρόκειται για τη λειτουργία «turbo» του κινητήρα, η οποία μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνον κατόπιν χρήσης μυϊκής δύναμης, είτε με ποδηλάτηση, είτε με βάδισμα μαζί με το ποδήλατο είτε με ώθηση του ποδηλάτου. Εξ αυτού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το θύμα δεν ήταν οδηγός αυτοκινήτου οχήματος, κατά την έννοια του άρθρου 1 του νόμου της 21ης Νοεμβρίου 1989 και, επομένως, μπορούσε να αξιώσει αποζημίωση βάσει του άρθρου 29 bis του νόμου αυτού ως «ευάλωτος χρήστης του οδικού δικτύου», όπως και ο ασφαλιστής εργατικών ατυχημάτων που υποκαταστάθηκε στα δικαιώματα του θύματος.

Η KBC άσκησε αναίρεση κατά της αποφάσεως του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, Hof van Cassatie (Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, Βέλγιο). Ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, η KBC επισήμανε, μεταξύ άλλων, ότι ο ορισμός της έννοιας του «αυτοκινήτου οχήματος» στο άρθρο 1 του εν λόγω νόμου αντιστοιχεί στον ορισμό του «οχήματος» κατά το άρθρο 1, σημείο 1, της οδηγίας 2009/103/ΕΚ. Εξ αυτού συνήγαγε ότι το βελγικό δίκαιο πρέπει να ερμηνευθεί σύμφωνα με την οδηγία αυτή.

Επί της ουσίας, η KBC υποστήριξε ότι, δεδομένου ότι το άρθρο 1 του νόμου της 21ης Νοεμβρίου 1989 δεν διακρίνει μεταξύ των οχημάτων που προορίζονται να κινούνται επί του εδάφους μόνο διά μηχανικής δυνάμεως και εκείνων που μπορούν να κινούνται και με μηχανική δύναμη, από το πεδίο εφαρμογής του νόμου αυτού εξαιρούνται μόνον τα οχήματα που κινούνται αποκλειστικώς με μυϊκή δύναμη. Κατόπιν τούτου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το rechtbank van eerste aanleg West-Vlaanderen, afdeling Brugge (πρωτοδικείο Δυτικής Φλάνδρας, τμήμα Brugge) παρερμήνευσε την έννοια του «αυτοκινήτου οχήματος» και παρέβη τα άρθρα 1 και 29 bis του εν λόγω νόμου καθώς και, ιδίως, το άρθρο 1, σημείο 1, της οδηγίας 2009/103/ΕΚ.

Το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι η επίλυση της διαφοράς της οποίας έχει επιληφθεί απαιτεί την ερμηνεία του όρου «όχημα», κατά την έννοια του άρθρου 1, σημείο 1, της οδηγίας 2009/103/ΕΟΚ.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Hof van Cassatie (Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο κατέληξε ότι κατά το άρθρο 1, σημείο 1, της οδηγίας 2009/103/ΕΚ, σχετικά με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων και τον έλεγχο της υποχρεώσεως προς ασφάλιση της ευθύνης αυτής, ορθώς ερμηνευόμενο δεν εμπίπτει στην έννοια του «οχήματος» ποδήλατο του οποίου ο ηλεκτροκινητήρας παρέχει μόνον υποβοήθηση στην ποδηλάτηση και το οποίο διαθέτει λειτουργία χάρη στην οποία μπορεί να αναπτύσσει ταχύτητα έως 20 χλμ./ώρα χωρίς ποδηλάτηση, λειτουργία η οποία όμως μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνον κατόπιν χρήσης μυϊκής δύναμης.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA