Δικαστήριο ΕΕ: Η αλλαγή στο πρόσωπο του συμβολαιογράφου που διατηρεί συμβολαιογραφικό γραφείο μπορεί να συνιστά μεταβίβαση επιχείρησης

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 16.11.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι σε περίπτωση μεταβίβασης συμβολαιογραφικού γραφείου μπορεί να εφαρμόζεται η οδηγία για τη διατήρηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε περίπτωση μεταβιβάσεων επιχειρήσεων.

Ιστορικό της υπόθεσης

Οι NC κ.λπ. εργάζονταν σε συμβολαιογραφικό γραφείο στη Μαδρίτη (Ισπανία) για λογαριασμό διαφορετικών συμβολαιογράφων που διαδέχθηκαν ο ένας τον άλλο στο ίδιο γραφείο. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2019 ο DV, ο οποίος διατηρούσε το εν λόγω γραφείο από τις 31 Ιανουαρίου 2015, παρέσχε στους NC κ.λπ. τη δυνατότητα να επιλέξουν αν θα συνέχιζαν να εργάζονται για αυτόν στο νέο γραφείο του, σε άλλη πόλη, ή αν θα λύονταν οι συμβάσεις εργασίας τους. Οι NC κ.λπ. επέλεξαν τη λύση της σύμβασης και έλαβαν αποζημίωση για απόλυση λόγω ανωτέρας βίας.

Ο BA διορίστηκε συμβολαιογράφος στις 29 Ιανουαρίου 2020, με έδρα στο ίδιο συμβολαιογραφικό γραφείο. Προσέλαβε τους εργαζομένους που απασχολούνταν από τον συμβολαιογράφο που διατηρούσε το εν λόγω γραφείο προηγουμένως και συνέχισε να ασκεί τη δραστηριότητα του συμβολαιογράφου στον ίδιο τόπο εργασίας όπου φυλάσσεται το αρχείο το οποίο, δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, αποτελείται από το σύνολο των δημοσίων και λοιπών εγγράφων που καταχωρίζονται ετησίως σε αυτό. Στις 11 Φεβρουαρίου 2020 ο BA και οι NC κ.λπ. συνήψαν συμβάσεις εργασίας με δοκιμαστική περίοδο 6 μηνών.

Στις 15 Μαρτίου 2020, λόγω της πανδημίας COVID‑19, η Dirección General de Seguridad Jurídica y Fe Pública (γενική διεύθυνση νομικής ασφάλειας και δημόσιας πίστης) του Ministerio de Justicia (Υπουργείου Δικαιοσύνης, Ισπανία) εξέδωσε απόφαση που προέβλεπε ότι θα διενεργούνταν μόνον πράξεις επείγοντος χαρακτήρα, ότι στα συμβολαιογραφικά γραφεία θα έπρεπε να εφαρμόζονται τα μέτρα τήρησης αποστάσεων που συστήνονταν από τις αρχές και ότι θα καθιερωνόταν καθεστώς εργασίας εκ περιτροπής. Την επομένη ημέρα, οι NC, TA και JD μετέβησαν στο γραφείο για να ζητήσουν από τον BA την εφαρμογή των προαναφερθέντων μέτρων. O BA αρνήθηκε και απέστειλε στους NC, TA και JD αυθημερόν, στη δε FZ στις 2 Απριλίου 2020, επιστολές με τις οποίες ανακοίνωνε την απόλυσή τους, επισημαίνοντάς τους ότι δεν είχαν ολοκληρώσει επιτυχώς τη δοκιμαστική περίοδο.

Οι NC κ.λπ. άσκησαν αγωγή ενώπιον του Juzgado de lo Social no 1 de Madrid (πρωτοβάθμιου δικαστηρίου εργατικών διαφορών αριθ. 1 Μαδρίτης, Ισπανία), ήτοι του αιτούντος δικαστηρίου, ζητώντας να κηρυχθεί η απόλυσή τους άκυρη ή καταχρηστική και να υπολογιστεί η προϋπηρεσία τους από την ημερομηνία κατά την οποία είχαν αρχίσει να εργάζονται στο γραφείο του συμβολαιογράφου που ασκούσε προηγουμένως τα καθήκοντά του στην ίδια εγκατάσταση που χρησιμοποιούσε ο BA. Ο BA αντιτάχθηκε στα αιτήματά τους και ισχυρίστηκε ότι η προϋπηρεσία τους έπρεπε να αρχίσει να υπολογίζεται από την 11η Φεβρουαρίου 2020, ημερομηνία κατά την οποία συνήψε συμβάσεις με τους NC κ.λπ.

Το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι οι NC κ.λπ. απασχολούνταν αδιαλείπτως από τους εναγομένους των κυρίων δικών που είχαν διοριστεί διαδοχικώς ως συμβολαιογράφοι στην ίδια εγκατάσταση στη Μαδρίτη, έως την απόλυσή τους το 2020.

Οι Ισπανοί συμβολαιογράφοι είναι δημόσιοι λειτουργοί, οι οποίοι διορίζονται στη θέση τους κατόπιν επιτυχούς συμμετοχής τους σε εθνικό διαγωνισμό που διοργανώνει περιοδικώς η γενική διεύθυνση νομικής ασφάλειας και δημόσιας πίστης του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Ο διαγωνισμός αυτός διέπεται από ειδική ρύθμιση γενικής εφαρμογής και η τελευταία προκήρυξη διαγωνισμού που έλαβε χώρα προοριζόταν να καλύψει κενές θέσεις λόγω συνταξιοδότησης, μετάθεσης, αδείας, θανάτου ή μη κάλυψης θέσης μετά το πέρας του προηγούμενου διαγωνισμού.

Όταν ένας συμβολαιογράφος παύει τις δραστηριότητές του λόγω μετάθεσης ή συνταξιοδότησης, ο νέος συμβολαιογράφος που τον διαδέχεται, ο οποίος δύναται, αλλά δεν υποχρεούται να παραμείνει στον ίδιο χώρο, οφείλει να φυλάσσει επί 25 έτη το αρχείο του προκατόχου του και να παραδίδει αντίγραφα και αποσπάσματα των πράξεων που συνέταξε ο προκάτοχός του όταν του το ζητούν οι ενδιαφερόμενοι, εξυπακουομένου ότι είναι σύνηθες, αλλά όχι υποχρεωτικό, ο νέος κάτοχος της θέσης να διατηρεί όλους τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους που έχουν οργανωθεί για την εκπλήρωση των καθηκόντων των συμβολαιογράφων ως δημόσιων λειτουργών. Οι εργασιακές σχέσεις με το προσωπικό δεν ρυθμίζονται από ειδικούς κανόνες ή από οποιαδήποτε συμβατική διάταξη, εκτός από τις περιπτώσεις μετάθεσης ή αδείας του συμβολαιογράφου για προσωπικούς λόγους.

Το αιτούν δικαστήριο υπογραμμίζει ότι, με την απόφασή του της 23ης Ιουλίου 2010, το Tribunal Supremo (Ανώτατο Δικαστήριο, Ισπανία) διαπίστωσε ότι η νομική φύση των δημοσίων καθηκόντων που αναλαμβάνει ο συμβολαιογράφος «δεν αποκλείει την ιδιότητά του ως εργοδότη, καθότι πληρούνται τα κριτήρια που επιβάλλει [το βασιλικό νομοθετικό διάταγμα 2/2015], όπερ σημαίνει ότι ο συμβολαιογράφος οφείλει να εκτελεί τις υποχρεώσεις που επιβάλλει η εργατική νομοθεσία σε έναν εργοδότη», και διευκρίνισε ότι «ο συμβολαιογράφος δεν είναι φορέας οργάνωσης ανθρώπινων και υλικών πόρων που ενδέχεται να δημιουργήσει κατάσταση μεταβίβασης επιχειρήσεων, όταν μεταβιβάζει το γραφείο στο οποίο ανέλαβε τα καθήκοντά του ως δημόσιος λειτουργός, δεδομένου ότι οι επόμενοι διορισμοί και οι μεταγενέστερες μεταθέσεις του εξαρτώνται από την κυβέρνηση, και το γεγονός ότι διορίζεται σε συγκεκριμένη θέση δεν τον καθιστά φορέα της οργανωτικής μονάδας που χαρακτηρίζει τη θέση αυτή, αλλά απλώς θεματοφύλακα του αρχείου και πρόσωπο που διαχειρίζεται, σε επαφή με το κοινό, τη δημόσια λειτουργία –και όχι την υπό στενή έννοια δημόσια υπηρεσία– που επιτελείται στο πλαίσιο της εν λόγω θέσης».

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Juzgado de lo Social no 1 de Madrid (πρωτοβάθμιο δικαστήριο εργατικών διαφορών αριθ. 1 Μαδρίτης) αποφάσισε να αναστείλει τις ενώπιόν του διαδικασίες και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι η οδηγία 2001/23/ΕΚ [οδηγία περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών, σχετικά με τη διατήρηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε περίπτωση μεταβιβάσεων επιχειρήσεων, εγκαταστάσεων ή τμημάτων εγκαταστάσεων ή επιχειρήσεων] έχει εφαρμογή σε περίπτωση που συμβολαιογράφος, ο οποίος είναι δημόσιος λειτουργός και εργοδότης, υπό καθεστώς ιδιωτικού δικαίου, των εργαζομένων που απασχολεί στο γραφείο του, διαδέχεται τον συμβολαιογράφο που διατηρούσε προηγουμένως το συμβολαιογραφικό γραφείο, αναλαμβάνει το αρχείο του και σημαντικό τμήμα του προσωπικού που εκείνος απασχολούσε και συνεχίζει να ασκεί την ίδια δραστηριότητα, στις ίδιες εγκαταστάσεις και με τα ίδια υλικά μέσα, υπό την προϋπόθεση ότι η ταυτότητα του εν λόγω γραφείου διατηρείται, όπερ εναπόκειται στο αιτούν δικαστήριο να εξακριβώσει, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των κρίσιμων περιστάσεων.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA