Απομόνωση υπαλλήλων κατά διαταγή εθνικής υγειονομικής αρχής στο πλαίσιο αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19 και αποζημίωση των εν λόγω υπαλλήλων από τον εργοδότη (απόφαση Δικαστηρίου ΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 15.06.2023 απόφασή του το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων αποκλείει τη νομοθεσία ενός κράτους μέλους, το οποίο εξαρτά την αποζημίωση από την επιβολή μέτρου απομόνωσης από τις δικές του διοικητικές αρχές.

Σύμφωνα με το ΔΕΕ, τέτοια νομοθεσία ενδεχομένως συνιστά έμμεση διάκριση η οποία μπορεί, ως εκ της φύσεώς της, να θίξει περισσότερο τους διακινούμενους εργαζομένους. 

Ιστορικό της υπόθεσης

Η Thermalhotel Fontana είναι εγκατεστημένη στην Αυστρία όπου εκμεταλλεύεται ξενοδοχείο.

Κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2020, πολλοί υπάλληλοι του ξενοδοχείου υποβλήθηκαν σε εξετάσεις για την ανίχνευση της COVID-19, των οποίων το αποτέλεσμα ήταν θετικό και γνωστοποιήθηκε από τη Thermalhotel Fontana στην αυστριακή υγειονομική αρχή.

Επειδή οι εν λόγω εργαζόμενοι κατοικούσαν στη Σλοβενία και στην Ουγγαρία, η αρχή δεν τους επέβαλε τα μέτρα απομόνωσης στα οποία αναφέρονται οι διατάξεις του EpiG, αλλά ενημέρωσε τις αρμόδιες αρχές των εν λόγω κρατών μελών, οι οποίες επέβαλαν στους εργαζομένους αυτούς περιόδους κατ' οίκον απομόνωσης.

Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων απομόνωσης, η Thermalhotel Fontana συνέχισε να καταβάλλει στους εν λόγω υπαλλήλους τις αποδοχές τους σύμφωνα, όπως προκύπτει από τις παρατηρήσεις της Αυστριακής Κυβέρνησης, με τις σχετικές διατάξεις του αστικού κώδικα και του Angestelltengesetz (νόμου περί υπαλλήλων) (BGBl. αριθ. 292/1921), όπως τροποποιήθηκε από τον Bundesgesetz (ομοσπονδιακό νόμο) (BGBl. I αριθ. 74/2019), οι οποίες ήταν εφαρμοστέες στο μέτρο που οι σχετικές συμβάσεις εργασίας διέπονταν από το αυστριακό δίκαιο.

Με αιτήσεις της 1ης Δεκεμβρίου 2020, η Thermalhotel Fontana ζήτησε από τη διοικητική αρχή, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 32 του EpiG, αποζημίωση λόγω της απώλειας εισοδήματος που υπέστησαν οι υπάλληλοι αυτοί κατά τις περιόδους απομόνωσής τους, ισχυριζόμενη ότι είχε υποκατασταθεί στο δικαίωμά τους σε αποζημίωση επειδή τους είχε καταβάλει τις αποδοχές τους κατά τη διάρκεια των περιόδων αυτών. Με αποφάσεις της 29ης Δεκεμβρίου 2020, οι αιτήσεις αυτές απορρίφθηκαν.

Το Landesverwaltungsgericht Steiermark (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο Στυρίας, Αυστρία) απέρριψε ως αβάσιμες τις προσφυγές που ασκήθηκαν κατά των αποφάσεων αυτών. Διαπιστώνοντας ότι τα έγγραφα που επισυνάφθηκαν στις αιτήσεις αποζημίωσης ήταν αποφάσεις ή βεβαιώσεις αλλοδαπών αρχών με τις οποίες είχε επιβληθεί μέτρο απομόνωσης στους εν λόγω υπαλλήλους, το δικαστήριο αυτό έκρινε ότι μόνον απόφαση στηριζόμενη σε διοικητικό μέτρο που ελήφθη κατ’ εφαρμογήν του EpiG και συνεπαγόμενη απώλεια εισοδήματος για τους εργαζομένους γεννά δικαίωμα αποζημίωσης δυνάμει του νόμου αυτού.

Η Thermalhotel Fontana άσκησε κατά των ως άνω απορριπτικών αποφάσεων εξαιρετικές αιτήσεις αναιρέσεως ενώπιον του Verwaltungsgerichtshof (Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου, Αυστρία), ήτοι του αιτούντος δικαστηρίου, ισχυριζόμενη ότι το άρθρο 32, παράγραφοι 1 και 3, του EpiG, όπως ερμηνεύθηκε από το Landesverwaltungsgericht Steiermark (περιφερειακό διοικητικό πρωτοδικείο Στυρίας), είναι αντίθετο προς το άρθρο 45 ΣΛΕΕ και τον κανονισμό (ΕΚ) 883/2004.

Κατά το αιτούν δικαστήριο, αν η αποζημίωση του άρθρου 32 του EpiG χαρακτηριστεί ως «παροχή ασθένειας» κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 883/2004, οι αυστριακές αρχές και τα αυστριακά δικαστήρια θα πρέπει, σύμφωνα με το άρθρο 5, στοιχείο βʹ, του ίδιου κανονισμού, να λάβουν υπόψη απόφαση περί επιβολής απομόνωσης που ελήφθη από άλλο κράτος μέλος ως εάν είχε ληφθεί από αυστριακή αρχή. Εντούτοις, το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι δεν συντρέχει τέτοια περίπτωση και ότι, ως εκ τούτου, η εν λόγω αποζημίωση δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού. Επισήμανε συναφώς, πρώτον, ότι ο δικαιούχος ο οποίος εμποδίζεται να ασκήσει την επαγγελματική του δραστηριότητα αποζημιώνεται για απώλεια εισοδήματος χωρίς να νοσεί κατ’ ανάγκην, καθώς το μέτρο της απομόνωσης μπορεί να του έχει επιβληθεί λόγω απλής υπόνοιας ότι έχει προσβληθεί από τη νόσο ή ότι μπορεί να τη μεταδώσει. Δεύτερον, η επιβολή του μέτρου της απομόνωσης δεν αποσκοπεί στη θεραπεία του προσώπου στο οποίο επιβάλλεται, αλλά στην προστασία του πληθυσμού από τη μετάδοση εκ μέρους του προσώπου αυτού, και η αποζημίωση που προβλέπει το άρθρο 32 του EpiG δεν έχει ως σκοπό την αντιστάθμιση των εξόδων λόγω ασθένειας ή θεραπείας.

Όσον αφορά το άρθρο 45 ΣΛΕΕ και το άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΕ) 492/2011, το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι η επίμαχη εθνική ρύθμιση επιβάλλει εμμέσως, ως προϋπόθεση για την αποζημίωση του εργοδότη, το να κατοικούν οι εργαζόμενοί του στην εθνική επικράτεια και ότι, επομένως, η προϋπόθεση αυτή συνιστά άνιση μεταχείριση εργαζομένων στηριζόμενη εμμέσως στην ιθαγένειά τους. Επισήμανε συναφώς ότι στους μεθοριακούς εργαζομένους, όπως αυτοί που απασχολεί η Thermalhotel Fontana, των οποίων τα αποτελέσματα σε εξετάσεις ανίχνευσης COVID-19 ήταν θετικά, δεν επιβλήθηκε απομόνωση από την αυστριακή αρχή, σε αντίθεση με τους εργαζομένους που κατοικούν στην Αυστρία και βρέθηκαν στην ίδια κατάσταση. Τους επιβλήθηκε, ωστόσο, απομόνωση ανάλογη εκείνης που επέβαλε η εν λόγω αρχή βάσει των μέτρων που ίσχυαν στο κράτος μέλος κατοικίας τους, σε σχέση με τα οποία ο EpiG δεν προβλέπει δικαίωμα αποζημίωσης για απώλεια εισοδήματος. Το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι δεν ασκεί καμία επιρροή στην ανάλυση αυτή το γεγονός ότι ο εργοδότης είναι εκείνος ο οποίος, αφού κατέβαλε τις οφειλόμενες αποδοχές στους εργαζομένους στους οποίους επιβλήθηκε απομόνωση, προβάλλει δικαίωμα αποζημίωσης το οποίο έλκει από εκείνο των εν λόγω εργαζομένων.

Το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι θα μπορούσε να προβληθεί ως ενδεχόμενος δικαιολογητικός λόγος για μια τέτοια άνιση μεταχείριση η δημόσια υγεία, στο μέτρο που η τήρηση των αποφάσεων περί επιβολής απομόνωσης μπορεί να ελεγχθεί από τις αυστριακές αρχές μόνο στο εθνικό έδαφος, όπου η κατάσταση όσον αφορά την πανδημία μπορεί να είναι διαφορετική από εκείνη που επικρατεί σε άλλο κράτος μέλος. Άλλος δικαιολογητικός λόγος θα μπορούσε να είναι το γεγονός ότι το αυστριακό κράτος είναι υπεύθυνο μόνο για την παρεμπόδιση της έμμισθης δραστηριότητας του εργαζομένου στον οποίον επιβλήθηκε μέτρο απομόνωσης από τις αυστριακές αρχές. Ως εκ τούτου, οι μεθοριακοί εργαζόμενοι στους οποίους επιβλήθηκε το μέτρο της απομόνωσης από τις αρχές του κράτους μέλους κατοικίας τους θα μπορούσαν να στραφούν προς το κράτος αυτό προκειμένου να ζητήσουν να ωφεληθούν από τα τυχόν υφιστάμενα σε αυτό συστήματα αποζημίωσης. Εν πάση περιπτώσει, το αιτούν δικαστήριο διατήρησε αμφιβολίες ως προς το αν η επίμαχη άνιση μεταχείριση είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Verwaltungsgerichtshof (Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο, πρώτον, αποφάνθηκε ότι η χρηματοδοτούμενη από το Δημόσιο αποζημίωση που χορηγήθηκε στους μισθωτούς εργαζομένους για την περιουσιακή ζημία που υπέστησαν λόγω της παρεμπόδισης της επαγγελματικής τους δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της απομόνωσής τους ως προσώπων τα οποία νόσησαν με COVID-19, ή για τα οποία υπήρχε υπόνοια ότι είχαν προσβληθεί από τη νόσο ή ότι μπορούσαν να τη μεταδώσουν, δεν συνιστά «παροχή ασθένειας», κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού (ΕΚ) 883/2004 και, επομένως, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού.

Το Δικαστήριο, δεύτερον, έκρινε ότι το άρθρο 45 ΣΛΕΕ και το άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΕ) 492/2011 αντιτίθενται σε ρύθμιση κράτους μέλους η οποία εξαρτά τη χορήγηση αποζημίωσης για την απώλεια εισοδήματος των εργαζομένων λόγω απομόνωσης που διατάχθηκε κατόπιν θετικού αποτελέσματος στην εξέταση ανίχνευσης COVID-19 από την προϋπόθεση να έχει διαταχθεί η επιβολή του μέτρου απομόνωσης από αρχή του εν λόγω κράτους μέλους βάσει της ρύθμισης αυτής.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA