Δικαιούνται παροχές κοινωνικής πρόνοιας οι απευθείας ανιόντες συντηρούμενοι από εργαζόμενο που είναι πολίτης της Ένωσης; (απόφαση Δικαστηρίου ΕΕ)

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 21.12.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι η μητέρα διακινούμενου εργαζομένου της Ένωσης μπορεί, εφόσον συντηρείται από τον εργαζόμενο αυτόν, να ζητήσει παροχή κοινωνικής πρόνοιας χωρίς η σχετική αίτηση να θέτει υπό αμφισβήτηση το δικαίωμα διαμονής της.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΔΕΕ, ο ανιών σε ευθεία γραμμή που συντηρείται από εργαζόμενο πολίτη της Ένωσης είναι εμμέσως ωφελούμενος από την ίση μεταχείριση που πρέπει να παρέχεται στον εργαζόμενο. Εθνική ρύθμιση που επιτρέπει την άρνηση χορήγησης παροχής κοινωνικής πρόνοιας στον εν λόγω ανιόντα σε ευθεία γραμμή είναι αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης.

Ιστορικό της υπόθεσης

Ρουμάνα υπήκοος είναι μητέρα Ρουμάνας υπηκόου η οποία έχει και την ιρλανδική ιθαγένεια και διαμένει και εργάζεται στην Ιρλανδία. Η μητέρα μετέβη στην Ιρλανδία το 2017 για να συναντήσει τη θυγατέρα της και έκτοτε διαμένει νομίμως εκεί ως συγγενής, σε ευθεία ανιούσα γραμμή, εργαζομένης που είναι πολίτης της Ένωσης. 

Το ίδιο έτος η κατάσταση της υγείας της μητέρας επιδεινώθηκε λόγω αρθρίτιδας. Για τον λόγο αυτόν ζήτησε να της χορηγηθεί επίδομα αναπηρίας δυνάμει του ιρλανδικού δικαίου. Η αίτηση απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι, σε περίπτωση που της χορηγούνταν το εν λόγω επίδομα, η μητέρα δεν θα συντηρούνταν πλέον από τη θυγατέρα της, αλλά θα επιβάρυνε υπέρμετρα το ιρλανδικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και, ως εκ τούτου, δεν θα είχε πλέον δικαίωμα διαμονής. 

Ιρλανδός δικαστής ρώτησε το Δικαστήριο αν το δίκαιο της Ένωσης αντιτίθεται στην άρνηση αυτή. 

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι το δίκαιο της Ένωσης αντιτίθεται σε εθνική ρύθμιση η οποία επιτρέπει την άρνηση χορήγησης παροχής κοινωνικής πρόνοιας σε ανιόντα σε ευθεία γραμμή ο οποίος συντηρείται από εργαζόμενο πολίτη της Ένωσης, ή επιτρέπει ακόμη και την αφαίρεση του δικαιώματος διαμονής άνω των τριών μηνών, με την αιτιολογία ότι, αν του χορηγηθεί η παροχή, το εν λόγω μέλος της οικογένειας δεν θα συντηρείται πλέον από τον διακινούμενο εργαζόμενο και, ως εκ τούτου, θα επιβαρύνει υπέρμετρα το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. 

Ο ανιών σε ευθεία γραμμή, εφόσον συντηρείται από εργαζόμενο πολίτη της Ένωσης, ωφελείται εμμέσως από την ίση μεταχείριση που παρέχεται στον εν λόγω εργαζόμενο. Η μη χορήγηση σε ανιόντα σε ευθεία γραμμή παροχής κοινωνικής πρόνοιας η οποία συνιστά για τον διακινούμενο εργαζόμενο «κοινωνικό πλεονέκτημα» θα έθιγε την ίση μεταχείριση του διακινούμενου εργαζομένου. Η ιδιότητα του «συντηρούμενου» ανιόντος δεν πρέπει να επηρεάζεται από τη χορήγηση παροχής κοινωνικής πρόνοιας στο κράτος μέλος υποδοχής. Σε διαφορετική περίπτωση, η χορήγηση τέτοιας παροχής θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα για τον ενδιαφερόμενο την απώλεια της ιδιότητας του συντηρούμενου μέλους της οικογένειας και, κατά συνέπεια, θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ανάκληση της παροχής αυτής ή ακόμη και την απώλεια του δικαιώματος διαμονής του. Στην πράξη, μια τέτοια λύση θα αφαιρούσε από το συντηρούμενο μέλος της οικογένειας τη δυνατότητα να ζητήσει την παροχή αυτή.

Δεδομένου ότι ο διακινούμενος εργαζόμενος καταβάλλει φορολογικές εισφορές στο κράτος μέλος υποδοχής στο πλαίσιο της μισθωτής δραστηριότητάς του, συμβάλλει στη χρηματοδότηση των κοινωνικών πολιτικών του εν λόγω κράτους μέλους. Κατά συνέπεια, πρέπει να επωφελείται από αυτές υπό τους ίδιους όρους με τους ημεδαπούς εργαζομένους. Ως εκ τούτου, ο σκοπός της αποφυγής της υπέρμετρης οικονομικής επιβάρυνσης για το κράτος μέλος υποδοχής δεν μπορεί να δικαιολογήσει άνιση μεταχείριση μεταξύ των διακινούμενων και των ημεδαπών εργαζομένων.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA