Εμπρησμός σε δάση: Αυστηροποίηση ποινών, προσθήκη δήμευσης ως παρεπόμενης ποινής και απάλειψη του αδικήματος από το ρυθμιστικό πεδίο της έμπρακτης μετάνοιας (σχέδιο νόμου)

Με το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τίτλο «Παρεμβάσεις στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας για την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της ποινικής δίκης - Εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας», το οποίο έχει τεθεί σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση, επέρχεται σειρά αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονται ρυθμίσεις που αφορούν τον εμπρησμό δασών.

Ειδικότερα, αυστηροποιείται το πλαίσιο αντιμετώπισης του αδικήματος του εμπρησμού δασών, με την τροποποίηση του άρθρου 265 ΠΚ, την προσθήκη της δήμευσης ως παρεπόμενης ποινής στα αδικήματα εμπρησμού σε δάση, καθώς και την απάλειψη του αδικήματος του εμπρησμού δάσους από αμέλεια από το ρυθμιστικό πεδίο της έμπρακτης μετάνοιας.

Συγκεκριμένα, στο άρθρο 33 του νομοσχεδίου προτείνεται η τροποποίηση του άρθρου 265 ΠΚ ως εξής:

«Άρθρο 265

Εμπρησμός σε δάση - Προπαρασκευαστικές πράξεις - Παραβίαση προληπτικών μέτρων

1. Όποιος προξενεί πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του νόμου ή σε έκταση που έχει νόμιμα κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα, τιμωρείται:

α) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή, αν δε ο δράστης σκόπευε να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος συνιστά επιβαρυντική περίσταση,

β) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο,

γ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή αν στην περίπτωση των περ. α΄ ή β΄ η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου ή η φωτιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση ή είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή,

δ) με ισόβια κάθειρξη αν στην περ. β΄ η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου.

2. Όποιος στις περιπτώσεις της παρ. 1 προκαλεί από αμέλεια την πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του νόμου ή σε έκταση που έχει νόμιμα κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή, και αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) ετών και χρηματική ποινή.

3. Όποιος ανάβει φωτιά για οποιαδήποτε ελεγχόμενη καύση ή εκτελεί θερμές εργασίες ή κάνει χρήση συσκευών που προκαλούν σπινθήρα ή ειδών πυροτεχνίας ή βεγγαλικών σε δάση, δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικές εκτάσεις ή σε οποιοδήποτε χώρο σε ακτίνα έως τριακοσίων (300) μέτρων από αυτές, σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας, σύμφωνα με τον Ημερήσιο Χάρτη πρόβλεψης Κινδύνου πυρκαγιάς που εκδίδεται από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είναι 4 (πολύ υψηλή) ή 5 (κατάσταση συναγερμού) τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή αν η πράξη του δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη. Αν η ανωτέρω πράξη είχε ως επακόλουθο την πρόκληση πυρκαγιάς, η οποία επέφερε σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή και αν επήλθε θάνατος με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή. 

4. Όποιος, προετοιμάζοντας τη διάπραξη του εγκλήματος της παρ. 1, κατασκευάζει, προμηθεύεται ή κατέχει εμπρηστικές ύλες ή άλλα αντικείμενα, πρόσφορα για την πρόκληση και την εξάπλωση δασικής πυρκαγιάς τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών (3) ετών και χρηματική ποινή, αν δε τελεί την ανωτέρω πράξη εντός δάσους ή δασικής έκτασης και σε ακτίνα έως τριακοσίων (300) μέτρων από αυτά, σε ημέρες που ο δείκτης επικινδυνότητας, σύμφωνα με τον Ημερήσιο Χάρτη πρόβλεψης Κινδύνου πυρκαγιάς που  εκδίδεται από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είναι 4 (πολύ υψηλή) ή 5 (κατάσταση συναγερμού) σε ποινή κάθειρξης έως οκτώ (8) ετών και χρηματική ποινή.

5. Όποιος αποθηκεύει, τοποθετεί ή εγκαταλείπει εύφλεκτες ύλες εντός δασών ή δασικών εκτάσεων τιμωρείται με ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή, αν η πράξη αυτή δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη. Αν η πράξη του συνέβαλε στην εξάπλωση δασικής πυρκαγιάς, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών (3) ετών και χρηματική ποινή.

6. Στις περιπτώσεις καταδίκης για αξιόποινες πράξεις του παρόντος, η ποινή δεν αναστέλλεται ούτε μετατρέπεται με κανέναν τρόπο, και η έφεση που ασκείται δεν έχει αναστέλλουσα ισχύ, εκτός αν, στην περίπτωση της παρ. 2, του πρώτου εδαφίου της παρ. 3 και της παρ. 5, το δικαστήριο με ειδική αιτιολογία κρίνει εξαιρετικώς υπέρ της μετατροπής της ποινής.

7. Το ύψος της χρηματικής ποινής για τα αδικήματα του παρόντος δεν μπορεί να είναι κατώτερο από δέκα χιλιάδες (10.000) ούτε ανώτερο από διακόσιες χιλιάδες (200.000) ευρώ.»

Στη συνέχεια, με το άρθρο 34 του νομοσχεδίου, προτείνεται η προσθήκη  νέου άρθρου 265A ΠΚ ως εξής:

«Άρθρο 265A

Δήμευση σε περίπτωση εμπρησμού σε δάση

1. Στο έγκλημα εμπρησμού σε δάση από πρόθεση, τετελεσμένο και σε απόπειρα (παρ. 1 άρθρου 265), καθώς και στις περιπτώσεις εμπρησμού σε δάση από αμέλεια από τις οποίες προκλήθηκε πυρκαγιά που είχε ως αποτέλεσμα θάνατο ή βαριά σωματική βλάβη ή εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση ή είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή (παρ. 2 άρθρου 265), δημεύεται κατά την κρίση του δικαστηρίου με την καταδικαστική απόφαση η περιουσία ή τμήμα περιουσίας, του αυτουργού και των συμμετόχων στο έγκλημα. 

2. Η έκταση της δήμευσης αποφασίζεται από το δικαστήριο, το οποίο την προσδιορίζει με βάση τη βλάβη που προκλήθηκε αφού σταθμίσει για τον υπολογισμό της και τα στοιχεία του άρθρου 79. Το δικαστήριο εξαιρεί από τη δήμευση ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία, τα οποία κρίνει, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση, ότι εξυπηρετούν τις βασικές ανάγκες διαβίωσης του καταδικασθέντος και της οικογένειας του.

3. Το άρθρο 261 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας περί δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων αντίστοιχης αξίας με τη βλάβη που επήλθε, εφαρμόζεται αναλόγως.»

Ακολούθως, στο άρθρο 35 του νομοσχεδίου, προτείνεται η  τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 289 ΠΚ, με την απάλειψη του αδικήματος του εμπρησμού δάσους από αμέλεια από το ρυθμιστικό πεδίο της έμπρακτης μετάνοιας.

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι με το άρθρο 32 του νομοσχεδίου, προτείνεται η τροποποίηση και του άρθρου 264 ως εξής:

«Άρθρο 264

Εμπρησμός -Παραβίαση προληπτικών μέτρων 

1. Όποιος προξενεί πυρκαγιά, τιμωρείται: α) με φυλάκιση και χρηματική ποινή, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα, β) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, γ) με κάθειρξη και χρηματική ποινή, αν στην περίπτωση των περ. α` ή β` η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, δ) με ισόβια κάθειρξη, αν στην περίπτωση της περ. β` η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου.

2. Όποιος στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου προκαλεί από αμέλεια την πυρκαγιά από την οποία μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα ή κίνδυνος για άνθρωπο, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη και χρηματική ποινή.

3. Όποιος παραβαίνει τις διατάξεις που εκδίδει η αρμόδια αρχή για τη λήψη προληπτικών μέτρων πυροπροστασίας, ιδίως, οικοπεδικών και λοιπών ακάλυπτων χώρων εντός ή εκτός ρυμοτομικού σχεδίου, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα (1) έτος ή χρηματική ποινή εάν η ανωτέρω παράλειψη συνέβαλε ουσιωδώς στην εξάπλωση πυρκαγιάς, αν η πράξη αυτή δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη ποινική διάταξη.»

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, κρίθηκε επιβεβλημένη (α) η αυστηροποίηση των ποινών με την προσθήκη και της χρηματικής ποινής, στις περιπτώσεις εμπρησμού δάσους που προκαλεί κίνδυνο σε άνθρωπο ή βλάβη σε κοινωφελείς εγκαταστάσεις ή πρόκληση ευρείας οικολογικής καταστροφής,  (β) η θέσπιση ειδικού αξιοποίνου τόσο για τις προπαρασκευαστικές πράξεις εμπρησμού (κατοχή εμπρηστικών υλών ή άλλων αντικείμενων, πρόσφορων για την πρόκληση και την εξάπλωση δασικής πυρκαγιάς) όσο και για την εκ προθέσεως παραβίαση των διατάξεων σχετικά με την ελεγχόμενη καύση, τη χρήση αντικειμένων που προκαλούν σπινθήρα, ή ειδών πυροτεχνίας ή βεγγαλικών σε δάση, δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικές εκτάσεις ή σε οποιοδήποτε χώρο σε ακτίνα έως 300 μέτρων από αυτές, σε ημέρες που ο Ημερήσιος Χάρτης πρόβλεψης Κινδύνου πυρκαγιάς που εκδίδεται από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είναι 4 (πολύ υψηλή) ή 5 (κατάσταση συναγερμού), αλλά και  (γ) η υποχρεωτική πραγματική έκτιση της επιβαλλόμενης ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα με απαγόρευση αναστολής ή μετατροπής της ποινής σε κάθε μορφή του αδικήματος, με κατ' εξαίρεση δυνατότητα μετατροπής της σε χρηματική ποινή ή κοινωφελή εργασία στις περιπτώσεις εξ αμελείας τέλεσης του αδικήματος.

Περαιτέρω, η πρόβλεψη επιβολής από το δικαστήριο, μαζί με την κύρια ποινή, της παρεπόμενης ποινής της δήμευσης, κατά την κρίση του δικαστηρίου, σε βάρος του αυτουργού και τυχόν συμμετόχων κρίθηκε επιβεβλημένη, προκειμένου να καλυφθεί στο μέτρο του εφικτού η προκληθείσα βλάβη της δημόσιας περιουσίας που προκαλείται από την αξιόποινη πράξη του εμπρησμού δάσους από πρόθεση ή από αμέλεια, και να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος στην προτέρα κατάσταση. Ειδικά για την εξ αμελείας τέλεση, η πρόβλεψη εξαντλείται στις περιπτώσεις που ο εμπρησμός προκάλεσε σημαντική σε έκταση οικολογική ή περιβαλλοντική καταστροφή ή επέφερε βαριά σωματική βλάβη ή θάνατο.

Προκειμένου το μέτρο επιβολής της παρεπόμενης ποινής να είναι εναρμονισμένο με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας αλλά και το πρώτο εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 7 του Συντάγματος (περί απαγόρευσης της γενικής δήμευσης), αφενός μεν προβλέφθηκε το δικαστήριο να λαμβάνει υπόψη για την επιμέτρηση της αξίας της βλάβης και τα στοιχεία του άρθρου 79 ΠΚ αφετέρου δε, να εξαιρεί από τη δήμευση ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία, τα οποία κρίνει, με ειδικά αιτιολογημένη απόφαση, ότι εξυπηρετούν τις βασικές ανάγκες διαβίωσης του καταδικασθέντος και της οικογένειάς του.

Όσον αφορά στην απάλειψη του αδικήματος εμπρησμού σε δάσος εξ αμελείας από τις περιπτώσεις έμπρακτης μετάνοιας που οδηγούν στη μη τιμώρηση του δράστη, αν με τη θέλησή του αποτρέψει τον κίνδυνο ή με τη γρήγορη αναγγελία του προς τις αρχές δώσει αφορμή για την αποτροπή του, αυτή κρίθηκε σκόπιμη λόγω της βαρύτητας του εν λόγω εγκλήματος που δύναται να προκαλέσει ανυπολόγιστη βλάβη. Οι εν λόγω περιπτώσεις πλέον θα αντιμετωπίζονται κατά την κρίση του δικαστηρίου σύμφωνα με την πρόβλεψη περί δικαστικής άφεσης ποινής της παρ. 2 του ιδίου άρθρου.

Τέλος, η τροποποίηση του άρθρου 264 ΠΚ με την προσθήκη παρ. 3 κρίθηκε επιβεβλημένη, προκειμένου να λάβει αξιόποινο χαρακτήρα η αντικοινωνική συμπεριφορά ιδιοκτητών, νομέων και λοιπών υποχρέων, που έχουν στην κατοχή τους ή διαχειρίζονται ιδίως ιδιωτικές οικοπεδικές εκτάσεις ή ακάλυπτους χώρους εντός ή εκτός ρυμοτομικού σχεδίου, οι οποίοι δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις λήψης προληπτικών μέτρων πυροπροστασίας, όπως αυτές καθορίζονται από τις διατάξεις (λ.χ. υπουργικές αποφάσεις, πυροσβεστικές διατάξεις) που εκδίδουν οι αρμόδιες αρχές, όταν η παράλειψή τους αυτή συνδέεται αιτιωδώς και ουσιωδώς, με την εξάπλωση της πυρκαγιάς.

Δείτε αναλυτικά το σχέδιο νόμου στο opengov.gr.