Ευρωπαϊκή εισαγγελία: Διευκρινίσεις από το ΔΕΕ ως προς τον έλεγχο των εθνικών δικαστηρίων επί των μέτρων διασυνοριακών ερευνών

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 21.12.2023 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) παρείχε διευκρινίσεις όσον αφορά την εκ μέρους των εθνικών δικαστηρίων άσκηση δικαστικού ελέγχου επί των μέτρων διασυνοριακών ερευνών.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το ΔΕΕ, όταν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διεξάγει έρευνα σε περισσότερα του ενός κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα δικαστήρια του κράτους μέλους του εισαγγελέα που είναι υπεύθυνος για την έρευνα είναι αρμόδια να ελέγχουν τη λήψη και την αιτιολόγηση των μέτρων έρευνας. Ο δικαστικός έλεγχος των μέτρων έρευνας σε άλλα κράτη μέλη μπορεί να αφορά μόνον τα στοιχεία που έχουν σχέση με την εκτέλεση των μέτρων αυτών. Σε περίπτωση σοβαρής επέμβασης στα δικαιώματα του ενδιαφερομένου τα οποία κατοχυρώνονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα μέτρα έρευνας πρέπει να υποβάλλονται σε προηγούμενο δικαστικό έλεγχο στο κράτος μέλος του εισαγγελέα που είναι υπεύθυνος για την έρευνα.

Ιστορικό της υπόθεσης

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει την εξουσία έρευνας και δίωξης των δραστών αξιόποινων πράξεων οι οποίες θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Οργανώνεται δε τόσο σε κεντρικό όσο και σε αποκεντρωμένο επίπεδο. Το αποκεντρωμένο επίπεδο αποτελείται από τους Ευρωπαίους εντεταλμένους εισαγγελείς (ΕΕΕ), που εδρεύουν στα κράτη μέλη. 

Εν προκειμένω, έχει ασκηθεί σε βάρος ορισμένων προσώπων δίωξη για απάτη η οποία αφορά την εισαγωγή βιοντίζελ στην Ένωση. Η απάτη αυτή φέρεται να προκάλεσε ζημία ύψους περίπου 1.295.000 ευρώ στα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία διεξάγει έρευνα μέσω ενός ΕΕΕ που έχει επιληφθεί της υποθέσεως στη Γερμανία. Για τις ανάγκες της έρευνας, διατάχθηκε η έρευνα και η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων στην Αυστρία. Ως εκ τούτου, ο επιληφθείς της υποθέσεως Γερμανός ΕΕΕ ανέθεσε την εκτέλεση των μέτρων αυτών σε Αυστριακό βοηθό ΕΕΕ. 

Οι κατηγορούμενοι προσέβαλαν τα εν λόγω μέτρα έρευνας ενώπιον των αυστριακών δικαστηρίων. Το επιληφθέν δικαστήριο αποφάσισε να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα, προκειμένου να κρίνει αν δικαιούται να ασκήσει πλήρη έλεγχο (όπως τον έλεγχο που θα ασκούσε εάν επρόκειτο για αμιγώς εσωτερική κατάσταση) ή αν ο έλεγχός του πρέπει να περιοριστεί μόνο στα ζητήματα δικονομικής φύσεως που αφορούν την εκτέλεση των μέτρων διασυνοριακών ερευνών.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο απάντησε ότι ο έλεγχος του βοηθού ΕΕΕ πρέπει να καταλαμβάνει μόνο ζητήματα τα οποία αφορούν την εκτέλεση των μέτρων διασυνοριακών ερευνών. Συγκεκριμένα, η λήψη καθώς και η αιτιολόγηση ενός μέτρου έρευνας διέπονται από το δίκαιο του κράτους μέλους του επιληφθέντος ΕΕΕ, ενώ η εκτέλεση ενός τέτοιου μέτρου διέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους του βοηθού ΕΕΕ. 

Εντούτοις, όσον αφορά μέτρα έρευνας τα οποία συνεπάγονται σοβαρές επεμβάσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως οι επιτόπιες έρευνες, εναπόκειται στο κράτος μέλος στο οποίο εδρεύει ο επιληφθείς ΕΕΕ να προβλέψει, στο εθνικό δίκαιο, κατάλληλες και επαρκείς εγγυήσεις, όπως είναι ο προηγούμενος δικαστικός έλεγχος, προκειμένου να διασφαλιστεί η νομιμότητα και η αναγκαιότητα τέτοιων μέτρων.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA