Παράνομη παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας για ανήλικο μόνο από έναν γονέα (ΑΠ 547/2023)

Δεκτός έγινε από τον Άρειο Πάγο λόγος αναίρεσης περί απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας στο ακροατήριο λόγω παράνομης παράστασης της υποστηρίζουσας την κατηγορία μητέρας του παθόντος ανηλίκου (ΑΠ 547/2023).

Συγκεκριμένα, το ανώτατο δικαστήριο έκρινε μη νόμιμη την ασκηθείσα δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας μόνο από την μητέρα του ανήλικου παθόντος ατομικά, χωρίς η ίδια να είναι παθούσα από το ως άνω ποινικό αδίκημα, και όχι για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου της, ως εκπρόσωπος γονέας του εν λόγω ανηλίκου, που είναι ο μόνος φορέας του προσβληθέντος εννόμου αγαθού και δικαιούχος της αξίωσης για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης,

Επιπλέον, έκρινε πως με τον τρόπο με τον οποίο ασκήθηκε η δήλωση, ακόμη και αν ήθελε εκτιμηθεί ότι παρίσταται για λογαριασμό του ανηλίκου, χωρίς περαιτέρω στη δήλωση να αιτιολογείται για ποιο λόγο παρίσταται μόνη ως υποστηρίζουσα την κατηγορία, δηλαδή ότι της έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου της ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνη χωρίς τη σύμπραξη του πατέρα του ανηλίκου, ο οποίος από τα ίδια πρακτικά προκύπτει ότι εξετάστηκε ως μάρτυρας, επήλθε απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο λόγω παράνομης παράστασης της υποστηρίζουσας την κατηγορία στη διαδικασία του ακροατηρίου.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, όταν παθών είναι ανήλικος, την υποστήριξη της κατηγορίας για λογαριασμό του ασκούν και οι δύο γονείς του από κοινού, ως ενασκούντες τη γονική μέριμνα και επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, η οποία περιλαμβάνει και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του, κατά το άρθρο 1510 ΑΚ. Σε περίπτωση διαφωνίας τους αποφασίζει, κατά το άρθρο 1512 ΑΚ, το πρωτοδικείο, ενώ σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή διάσπασης της έγγαμης σχέσης, την υποστήριξη της κατηγορίας και την εκπροσώπηση του ανηλίκου έχει εκείνος στον οποίο έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση η γονική μέριμνα ή η επιμέλεια του ανηλίκου και σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων ο τυχόν διορισθείς ειδικός επίτροπος του άρθρου 1517 ΑΚ.

Ωστόσο, σε επείγουσες περιπτώσεις και κινδύνου από την αναβολή (π.χ. λόγω απουσίας στο εξωτερικό του ενός γονέα ή διάστασης ή αδιαφορίας αυτού ή δυσκολίας ανεύρεσής του), την ως άνω δήλωση και παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας, όπως και την έγκληση, υποβάλλει μόνος ο έτερος γονέας, ακόμα και όταν στρέφεται κατά του άλλου γονέα, χωρίς προσφυγή στο διορισμό ειδικού επιτρόπου.

Για να είναι νόμιμη η παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας, πρέπει να διαλαμβάνεται στη σχετική δήλωση η για λογαριασμό του αντιπροσωπευομένου ανηλίκου άσκηση αυτής, εάν δε τη δήλωση ασκεί μόνο ο ένας γονέας, οφείλει επιπλέον αυτός να διαλάβει το λόγο για τον οποίο παρίσταται μόνος προς υποστήριξη της κατηγορίας ή, αν του έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου του, ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνος, χωρίς τη σύμπραξη του άλλου γονέα, διαφορετικά επέρχεται απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας λόγω παράνομης παράστασης του υποστηρίζοντος την κατηγορία.

Απόσπασμα απόφασης

Συνεπώς, νομιμοποιείται ενεργητικά σε υποστήριξη της κατηγορίας οπωσδήποτε ο παθών, αλλά και κάθε άμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς από το διωκόμενο σε βάρος συγκεκριμένου κατηγορουμένου αδίκημα, όχι όμως και ο έμμεσα αδικηθείς και ζημιωθείς. Δηλαδή πρέπει η πολιτική αξίωση αποζημιώσεως ή χρηματικής ικανοποιήσεως να έχει άμεση σχέση και δη αιτιώδη συνάφεια με την κατηγορία για την οποία ο κατηγορούμενος διώχθηκε και δικάζεται, τούτο δε κρίνεται κατά τα πραγματικά περιστατικά και το νομικό χαρακτηρισμό, όπως διατυπώνονται στο κλητήριο θέσπισμα ή στην κλήση του κατηγορουμένου και σύμφωνα με το προστατευόμενο έννομο αγαθό. Έτσι για να προσδιορισθεί ποίος ο αμέσως ζημιούμενος και αν έχει έννομο συμφέρον και νομιμοποιείται ενεργητικά προς υποστήριξη της κατηγορίας, αναζητείται ποίο είναι το συμφέρον και το έννομο αγαθό που προστατεύει η συγκεκριμένη ποινική διάταξη που παραβιάστηκε από τον κατηγορούμενο για την οποία δικάζεται. Όταν παθών είναι ανήλικος, την υποστήριξη της κατηγορίας για λογαριασμό του, ασκούν και οι δύο γονείς του από κοινού, ως ενασκούντες τη γονική μέριμνα και επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, η οποία (γονική μέριμνα) περιλαμβάνει και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του (ΑΚ 1510 παρ. 1 εδ. β'), κατά το άρθρο 1510 του ΑΚ και σε περίπτωση διαφωνίας τους αποφασίζει, κατά το όρθρο 1512 ΑΚ, το πρωτοδικείο, ενώ σε περίπτωση διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή διάσπασης της έγγαμης σχέσεως, την υποστήριξη της κατηγορίας και την εκπροσώπηση του ανηλίκου έχει εκείνος στον οποίο έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση η γονική μέριμνα ή η επιμέλεια του ανηλίκου και σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων ο τυχόν διορισθείς ειδικός επίτροπος του άρθρου 1517 ΑΚ. Όμως σε επείγουσες περιπτώσεις και κινδύνου από την αναβολή, (π.χ. λόγω απουσίας στο εξωτερικό του ενός γονέα ή διάστασης ή αδιαφορίας αυτού ή δυσκολίας ανεύρεσής του), την ως άνω δήλωση και παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας όπως και την έγκληση, υποβάλλει μόνος ο έτερος γονέας, ακόμα και όταν στρέφεται κατά του άλλου γονέα, χωρίς προσφυγή στο διορισμό ειδικού επιτρόπου. Επί του παθόντος ανηλίκου παρισταμένου με το νόμιμο αντιπρόσωπό του, ο τελευταίος, για να είναι νόμιμη η παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας, οφείλει να διαλάβει στη σχετική δήλωσή του τη για λογαριασμό του αντιπροσωπευομένου ανηλίκου, άσκηση αυτής, εάν δε τη δήλωση ασκεί μόνο ο ένας γονέας οφείλει επιπλέον να διαλάβει το λόγο για τον οποίο παρίσταται μόνος προς υποστήριξη της κατηγορίας ή, αν του έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου του, ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνος, χωρίς τη σύμπραξη του άλλου γονέα, διαφορετικά επέρχεται απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας λόγω παράνομης παράστασης του υποστηρίζοντος την κατηγορία (ΑΠ 715/2020, 118/2011, 2437/2008, 433/2003, 1142/1998).
Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την παραδεκτή επισκόπηση της πρωτοβάθμιας υπ'αρ. ΙΤ 478/2021 απόφασης του Ι' Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών, πρωτοδίκως παρέστη προς υποστήριξη κατηγορίας για την επίμαχη αξιόποινη πράξη της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας του ανήλικου υιού της Γ. Μ. του Μ. (γεν. 17-6-2004), που δεν είχε συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του, η Σ. Π. του Ι., με το ακόλουθο περιεχόμενο : "Στο σημείο αυτό εμφανίστηκε η Σ. Π. του Ι. η οποία δήλωσε παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας κατά του παραπάνω κατηγορουμένου". Κατά την εκδίκαση δε της εφέσεως του αναιρεσείοντος κατά της πρωτόδικης αυτής αποφάσεως, όπως προκύπτει από την επισκόπηση της υπ' αριθμ. 867/2022 προσβαλλόμενης απόφασης του σε δεύτερο βαθμό δικάσαντος Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Αθηνών, η ίδια ως άνω μητέρα "...δήλωσε ότι παρίσταται όπως και πρωτοδίκως στη δίκη αυτή κατά του παραπάνω κατηγορουμένου για την υποστήριξη της κατηγορίας, δικαιούμενη κατά τον αστικό κώδικα σε χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη από το αδίκημα..." και το δικαστήριο δέχθηκε την άνω παράσταση προς υποστήριξη κατηγορίας. Έτσι, όμως που ασκήθηκε η δήλωση για παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας μόνο από την μητέρα του ανήλικου παθόντος ατομικά, χωρίς η ίδια να είναι παθούσα από το ως άνω ποινικό αδίκημα, και όχι για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου της Γ. Μ., ως εκπρόσωπος γονέας του εν λόγω ανηλίκου, που είναι ο μόνος φορέας του προσβληθέντος εννόμου αγαθού της γενετήσιας αξιοπρέπειας και δικαιούχος, ως εκ τούτου, της αξιώσεως για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, και επιπλέον ακόμη και αν ήθελε εκτιμηθεί ότι παρίσταται για λογαριασμό του ως άνω ανηλίκου, χωρίς περαιτέρω στη δήλωση να αιτιολογείται για ποιο λόγο παρίσταται μόνη ως υποστηρίζουσα την κατηγορία δηλαδή ότι της έχει ανατεθεί με δικαστική απόφαση αποκλειστικά η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του παθόντος ανηλίκου τέκνου της, ή ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για να ενεργεί μόνη, χωρίς τη σύμπραξη του πατέρα του ανηλίκου, ο οποίος από τα ίδια πρακτικά προκύπτει ότι εξετάστηκε ως μάρτυρας, επήλθε σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο λόγω παράνομης παράστασης της υποστηρίζουσας την κατηγορία στη διαδικασία του ακροατηρίου. Επομένως, ο σχετικός πρώτος λόγος της υπό κρίσης αίτησης, από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Α' του ΚΠΔ, με τον οποίο πλήττεται η προσβαλλόμενη απόφαση για απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας στο ακροατήριο λόγω παρανόμου παραστάσεως της υποστηρίζουσας την κατηγορία, είναι βάσιμος. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει ν' αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, παρελκούσης της έρευνας των λοιπών λόγων αναίρεσης, και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, το οποίο θα συγκροτηθεί από άλλους Δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.

Δείτε ολόκληρη την απόφαση στο areiospagos.gr.