Επαφή ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών σχολικών μονάδων με μαθητές και μαθήτριες

Ο Συνήγορος του Πολίτη, σε συνέχεια αναφορών αλλά και ενημέρωσης κατά τις επισκέψεις του σε σχολεία της χώρας, διερεύνησε γενικότερο ζήτημα σχετικά με την προσωπική επαφή μαθητών/τριών που ζητούσαν να συναντήσουν τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς των σχολικών μονάδων χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και συναίνεση των κηδεμόνων τους.

Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι, με βάση στρεβλή ερμηνεία του ισχύοντος πλαισίου που ορίζει τον τρόπο άσκησης των καθηκόντων των ψυχολόγων των Επιτροπών Διεπιστημονικής Υποστήριξης (ΕΔΥ), σε αρκετά σχολεία και εκπαιδευτικές περιφέρειες της χώρας, οι παραπάνω επαγγελματίες αποκλείονταν στην ουσία εσφαλμένα από την επικοινωνία με μεμονωμένους/ες μαθητές ή μαθήτριες, που ζητούσαν να τους συναντήσουν, προκειμένου να συζητήσουν κάτι που τους απασχολεί, καθώς θεωρείτο ότι υπάρχει προϋπόθεση συναίνεσης του κηδεμόνα του παιδιού.

Η Αρχή τεκμηρίωσε την άποψη ότι η προϋπόθεση αυτή ορθά προβλέπεται στον νόμο αποκλειστικά για συγκεκριμένες πράξεις συστηματικής υποστήριξης με διάρκεια (βλ. πρόβλεψη σύναψης πρωτοκόλλου συνεργασίας) και εκπαιδευτικής αξιολόγησης (κατά την Υ.Α. 134960/Δ3, ΦΕΚ 5009/Β/27.10.2021 ως προς την ΕΔΥ) και όχι για την απλή συνάντηση ακρόασης του παιδιού. Υποστηρίχθηκε μάλιστα ότι ένας τέτοιου είδους υπέρμετρος περιορισμός, που στερείτο νομοθετικού ερείσματος:

• ερχόταν σε προφανή σύγκρουση με τα άρθ. 3 και 12 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ν. 2101/1992), που έχει υπέρτερη νομική ισχύ έναντι του κοινού νόμου (άρθ. 28 παρ. 1 του Συντάγματος),

• υπέσκαπτε τον κρίσιμο ρόλο του σχολείου στην ανίχνευση της κακοποίησης του παιδιού -όπως αυτός άλλωστε αναδεικνύεται με τη θέσπιση ειδικής υποχρέωσης για τα αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας (άρθ. 23 ν. 3500/2006),

• ήταν μη συμβατός με τη λογική του σχολείου ως κοινότητας, καθώς απέκλειε (εξειδικευμένα) μέλη της ίδιας της σχολικής κοινότητας και του Συλλόγου Διδασκόντων (στην ειδικότερη περίπτωση της ΕΔΥ), όπως είναι οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί, από την άμεση και αυθόρμητη επικοινωνία με παιδιά που επιζητούν να τους συναντήσουν, ενώ αντίθετα και εύλογα επιτρέπεται και ενθαρρύνεται η επαφή του εκπαιδευτικού με τα παιδιά που θέλουν να συζητήσουν/εκμυστηρευτούν κάτι που τα απασχολεί, χωρίς να απαιτείται φυσικά συναίνεση κηδεμόνα,

• λειτουργούσε αναμφίβολα αποθαρρυντικά για παιδί που θέλει να αναφέρει κάτι σοβαρό (κακοποίησή του αλλά ακόμη και μια σοβαρή δική του αρνητική εμπειρία λ.χ. εγκυμοσύνη), καθώς επέβαλλε στην πράξη στον ειδικά εκπαιδευμένο επαγγελματία να το αποπέμψει ζητώντας άδεια γονέα/κηδεμόνα.

Με βάση τις εκτιμήσεις αυτές αλλά και το ισχύον πλαίσιο, ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων & Αθλητισμού να αποσαφηνίσει με την έκδοση εγκυκλίου ότι οι παραπάνω επαγγελματίες, οι οποίοι δραστηριοποιούνται εντός του σχολείου, σε οποιαδήποτε βάση (ΕΔΥ ή άλλη) νομιμοποιούνται και οφείλουν να δέχονται και να ακούν μαθητές και μαθήτριες, που ζητούν να τους συναντήσουν, και στη συνέχεια εξετάζουν, ανάλογα με το περιεχόμενο του αιτήματος, το είδος της παρέμβασης που τυχόν είναι σκόπιμη, για την οποία κατά κανόνα απαιτείται η συναίνεση και συνεργασία των κηδεμόνων.

Οι θέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη έγιναν δεκτές σε σχέση με τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς των ΕΔΥ με την υπ’ αριθμ. υπ’αριθ. 138415 /Δ3/4.12.2023 εγκύκλιο του Υπουργείου στην οποία, αναφέρεται ότι: «ο ψυχολόγος και ο κοινωνικός λειτουργός των ΕΔΥ ανήκουν στο προσωπικό του σχολείου και δεν λειτουργούν ως “εξωτερικοί επισκέπτες”.

Σε αυτό το πλαίσιο τα μέλη των ΕΔΥ, σε αρχικό στάδιο, δέχονται και ακούν μαθητές/μαθήτριες που επιθυμούν να τους συναντήσουν για να αναφέρουν ή να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες για κάποιο θέμα που τους/τις απασχολεί, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του γονέα/κηδεμόνα».

Στο ίδιο πνεύμα αναμένεται τροποποίηση του πλαισίου, ώστε να καλύπτονται ρητά και οι αντίστοιχοι επαγγελματίες, που υπηρετούν σε σχολικές μονάδες της χώρας με άλλο πλαίσιο.