Προσυμβατικός έλεγχος δημοσίων συμβάσεων έργων και υπηρεσιών

Δημοσιεύτηκαν οι υπ’ αριθμ. 5-6/2023 ειδικές εκθέσεις ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου με αντικείμενο τον προσυμβατικό έλεγχο δημοσίων συμβάσεων έργων και υπηρεσιών, αντίστοιχα. Στις εκθέσεις καταγράφονται ουσιώδεις πλημμέλειες της χρονικής περιόδου από 1.1.2022 έως 31.6.2023.

Σύμφωνα με τη σύνοψη της έκθεσης ελέγχου 5/2023 για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, κατά τη χρονική περίοδο από 1.1.2022 έως 30.6.2023, οι ουσιώδεις πλημμέλειες και τα κρισιμότερα πορίσματα, που αναδείχθηκαν από τον προσυμβατικό έλεγχο των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων έργων, έχουν ως ακολούθως:

I. Από 1.9.2021 και μετά, η ανάθεση στον ανάδοχο δημοσίου έργου της εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών δεν προϋποθέτει τη συνδρομή απροβλέπτων περιστάσεων, ανεξαρτήτως του χρόνου σύναψης της αρχικής σύμβασης, εξακολουθεί, όμως, να ελέγχεται από το Κλιμάκιο αν οι εργασίες που ανατίθενται είναι, κατά την έννοια του νόμου, αναγκαίες για την ολοκλήρωσή του ή αν, αντιθέτως, συνιστούν επέκταση ή μεταβολή του αρχικού συμβατικού αντικειμένου.

II. Διαπιστώθηκε αδικαιολόγητη παρέκκλιση από τον κανόνα της διενέργειας διαγωνισμού για την ανάθεση εργασιών προς κάλυψη πάγιων αναγκών – αναγκών, δηλαδή, που δεν είχαν ανακύψει κατεπειγόντως εξαιτίας περιστάσεων που δεν θα μπορούσε να προβλέψει μία επιμελής αναθέτουσα αρχή.

III. Κρίθηκαν παράνομοι οι αποκλεισμοί οικονομικών φορέων από τους οποίους οι αναθέτουσες αρχές στέρησαν τη δυνατότητα να καλύψουν τα κριτήρια χρηματοοικονομικής επάρκειας με την άθροιση των δυνατοτήτων είτε του εκάστοτε υποψηφίου και τρίτου παρέχοντος σ’ αυτόν σχετική στήριξη, είτε των μελών υποψήφιας ένωσης οικονομικών φορέων, απαιτώντας, αντιθέτως, την πλήρωση των οικείων κριτηρίων από έναν φορέα αυτοτελώς.

IV. Διαπιστώθηκαν πλημμέλειες στα στάδια ελέγχου των δικαιολογητικών είτε συμμετοχής, είτε κατακύρωσης, που είχαν ως αποτέλεσμα τον παράνομο αποκλεισμό οικονομικών φορέων που προηγούνταν στη σειρά μειοδοσίας από τους αναδειχθέντες αναδόχους.

V. Το Κλιμάκιο έθεσε το πλαίσιο του ελέγχου που διεξάγεται, ειδικώς, σε φάσεις της διαδικασίας ανάθεσης των έργων που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και διατύπωσε επισημάνσεις επί του περιεχομένου διακηρύξεων που υποβλήθηκαν στον έλεγχο αυτόν.

VI. Μέρος των τροποποιητικών συμβάσεων που υποβλήθηκαν στο Κλιμάκιο είχαν ως έρεισμα τις αυξήσεις στις τιμές των υλικών, ως προς τις οποίες αντικείμενο ελέγχου αποτέλεσε το αν οι δυσμενείς συνθήκες που διαμορφώθηκαν στις αγορές και διαπιστωμένα αποτελούν τον γενεσιουργό λόγο των αυξήσεων αυτών ήταν επιγενόμενες του κρίσιμου χρόνου προκήρυξης των έργων και, ως εκ τούτου, αδύνατο να προβλεφθούν.

Διαβάστε επίσης: Δημόσιες συμβάσεις: Έννοια και κριτήρια χαρακτηρισμού ενός φορέα ως οργανισμού δημοσίου δικαίου και αναθέτουσας αρχής (ΣτΕ 272/2024)

Αντίστοιχα, στη σύνοψη της έκθεσης ελέγχου 6/2023 για τις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών αναφέρεται ότι:

Κατά τη χρονική περίοδο από 1.1.2022 έως 30.6.2023, οι ουσιώδεις πλημμέλειες που, κατά κύριο λόγο, αναδείχθηκαν από το Ζ΄ Κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά τον προσυμβατικό έλεγχο των, υπαγομένων στην αρμοδιότητά του, διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων παροχής υπηρεσιών, έχουν ως ακολούθως:

I. Η προσφυγή αναθετουσών αρχών σε εξαιρετικές διαδικασίες ανάθεσης κρίθηκε αδικαιολόγητη σε περιπτώσεις υπηρεσιών, στις οποίες δεν τεκμηριώθηκε πραγματική αδυναμία διενέργειας διαγωνισμών ή η ανάθεση αποσκοπούσε στην κάλυψη πάγιων και τακτικών αναγκών, δηλαδή αναγκών που δεν είχαν το πρώτον ανακύψει λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων.

II. Τα κριτήρια οικονομικής και τεχνικής ικανότητας, που θεσπίσθηκαν για την επιλογή των αναδόχων σε ορισμένες διαδικασίες ανάθεσης, κρίθηκαν είτε απρόσφορα για την εξυπηρέτηση των επιδιωκόμενων με τις συμβάσεις σκοπών, είτε υπερβολικά αυστηρά και, ως εκ τούτου, αποτρεπτικά της συμμετοχής στις οικείες διαδικασίες του ευρύτερου δυνατού κύκλου υποψηφίων οικονομικών φορέων.

III. Σε διαδικασίες ανάθεσης στις οποίες αναπτύχθηκε μειωμένος ανταγωνισμός, η στέρηση της δυνατότητας συμμετοχής για διακριτά τμήματα των υπό ανάθεση υπηρεσιών απέτρεψε ενδεχομένως από την υποβολή προσφορών μικρομεσαίες επιχειρήσεις που διέθεταν τις ικανότητες για την εκτέλεση επιμέρους μόνο τμημάτων – και όχι του συνόλου - του προκηρυχθέντος συμβατικού αντικειμένου.

IV. Σε διαγωνιστικές διαδικασίες με κριτήριο ανάθεσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, ορισμένα από τα κριτήρια ανάδειξης που καθορίσθηκαν δεν ήταν πρόσφορα να αναδείξουν ποιοτικά χαρακτηριστικά των προσφορών.

V. Κατά τον έλεγχο συμβάσεων παραχώρησης δημοσίων υπηρεσιών, διαπιστώθηκαν παραβιάσεις του δικαίου που ρυθμίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι συμβάσεις αυτές μπορούν να τροποποιούνται κατά τα ουσιώδη στοιχεία τους, χωρίς να απαιτείται η κίνηση νέων διαδικασιών ανάθεσης.

Οι δύο ειδικές εκθέσεις είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο του Ελεγκτικού Συνεδρίου