Κριτήρια και μηχανισμοί για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας

Ένα νέο θεματικό δελτίο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τίτλο «Κριτήρια και μηχανισμοί για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας».

Σύμφωνα με τον πρόλογο του εγγράφου:

Ο κανονισμός (ΕΚ) 343/2003 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2003, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας (ΕΕ 2003, L 50, σ. 1, στο εξής: κανονισμός Δουβλίνο II), ο οποίος άρχισε να ισχύει στις 17 Μαρτίου 2003, εκδόθηκε βάσει του άρθρου 63 της Συνθήκης ΕΚ. Ο εν λόγω κανονισμός τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (ΕΕ 2013, L 180, σ. 31, στο εξής: κανονισμός Δουβλίνο III), ο οποίος εκδόθηκε βάσει του άρθρου 78, παράγραφος 2, στοιχείο εʹ, ΣΛΕΕ. Ο κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ άρχισε να ισχύει στις 19 Ιουλίου 2013 και εφαρμόζεται στις αιτήσεις διεθνούς προστασίας που υποβάλλονται από την 1η Ιανουαρίου 2014.

Η αρχή στην οποία ερείδονται τα ανωτέρω κείμενα είναι ότι κάθε αίτηση ασύλου ή διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα στο έδαφος κράτους μέλους, περιλαμβανομένων των συνόρων ή ζώνης διέλευσης, πρέπει να εξετάζεται από ένα και μόνον κράτος μέλος. Οι εν λόγω κανονισμοί καθορίζουν τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι επιφορτισμένο να εξετάσει την αίτηση καθώς και τη διαδικασία που καθιστά δυνατό τον εν λόγω προσδιορισμό.

Τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την αίτηση διεθνούς προστασίας διατυπώνονται με ιεραρχική σειρά στο κεφάλαιο III του κανονισμού Δουβλίνο III  και έχουν ως σκοπό να παράσχουν στο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση διεθνούς προστασίας τη δυνατότητα να προσδιορίσει το κράτος μέλος το οποίο θα είναι τελικώς υπεύθυνο να εξετάσει την εν λόγω αίτηση.

Τα εν λόγω κριτήρια διατυπώνονται στο κεφάλαιο III με την ακόλουθη σειρά:

- το μείζον συμφέρον του ασυνόδευτου ανηλίκου·

- η παρουσία, στο έδαφος κράτους μέλους, μέλους της οικογένειας που είναι είτε δικαιούχος διεθνούς προστασίας είτε αιτών διεθνή προστασία·

- η διατήρηση του οικογενειακού δεσμού·

- η χορήγηση άδειας διαμονής ή θεώρησης εισόδου·

- η παράνομη είσοδος ή/και διαμονή·

- η είσοδος χωρίς υποχρέωση θεώρησης·

- η αίτηση ασύλου η οποία υποβλήθηκε σε ζώνη διεθνούς διέλευσης.

Τα κριτήρια εφαρμόζονται βάσει της κατάστασης που υφίσταται τη στιγμή κατά την οποία ο αιτών υποβάλλει αίτηση ασύλου για πρώτη φορά σε ένα κράτος μέλος.

Με τον κανονισμό Δουβλίνο ΙΙ και τον κανονισμό Δουβλίνο ΙΙΙ θεσπίστηκαν ειδικά συμπληρωματικά κριτήρια για τον προσδιορισμό του υπεύθυνου κράτους μέλους.

Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, εάν δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί το υπεύθυνο κράτος μέλος βάσει των κριτηρίων που αναφέρονται στους εν λόγω κανονισμούς, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης είναι το πρώτο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση διεθνούς προστασίας. Εν συνεχεία, όταν είναι αδύνατη η μεταφορά αιτούντος στο κράτος μέλος που έχει προσδιορισθεί πρωτίστως ως υπεύθυνο, εξαιτίας βάσιμων λόγων που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν συστημικές ελλείψεις στη διαδικασία ασύλου και στις συνθήκες υποδοχής των αιτούντων στο εν λόγω κράτος μέλος, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης, κατά την έννοια του άρθρου 4 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής: Χάρτης), το προσδιορίζον κράτος μέλος εξακολουθεί να εξετάζει τα κριτήρια του κεφαλαίου ΙΙΙ, ώστε να διαπιστώσει αν άλλο κράτος μέλος μπορεί να προσδιοριστεί ως υπεύθυνο. Εάν η μεταφορά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε κάποιο κράτος μέλος που έχει προσδιορισθεί σύμφωνα με τα κριτήρια του κεφαλαίου ΙΙΙ ή στο πρώτο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση, το προσδιορίζον κράτος μέλος καθίσταται το υπεύθυνο κράτος μέλος.

Επιπλέον, ειδικοί κανόνες προβλέπονται σε περίπτωση που ο αιτών εξαρτάται από τη βοήθεια μέλους της οικογένειάς του που διαμένει νομίμως σε κράτος μέλος ή όταν μέλος της οικογένειάς του εξαρτάται από τη βοήθεια του αιτούντος. Τέλος, ρήτρα διακριτικής ευχέρειας επιτρέπει σε κάθε κράτος μέλος να αποφασίζει να εξετάσει αίτηση διεθνούς προστασίας που έχει υποβληθεί από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα, ακόμη και αν δεν είναι υπεύθυνο για την εξέταση αυτή δυνάμει των κριτηρίων που ορίζονται στους εν λόγω κανονισμούς.

Το θεματικό δελτίο είναι διαθέσιμο εδώ.