Ορθός νομικός χαρακτηρισμός διαδοχικών συμβάσεων προπονητών

Από τις διατάξεις του άρθρου 8 παρ. 3 του ν. 2112/1920, του άρθρου 5 της Οδηγίας 1999/70/ΕΚ και του συναφούς άρθρου 5 του π.δ. 81/2003, οι οποίες εφαρμόζονται κατ’ αρχήν και στο πεδίο του αθλητισμού, π.χ. σχετικά με την απασχόληση προπονητών σε αθλητικά σωματεία, τμήματα αμειβομένων αθλητών, αθλητικές ανώνυμες εταιρείες, αθλητικές ομοσπονδίες κλπ, συνάγονται τα εξής:

- απαγορεύεται η χρησιμοποίηση διαδοχικών συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου (utilisation de contrats à durée déterminée successifs) που δεν δικαιολογείται από έναν αντικειμενικό λόγο (pas justifiée par une raison objective) και γίνεται προς καταστρατήγηση των διατάξεων περί λύσης της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου, μολονότι η απασχόληση του προπονητή καλύπτει πάγιες και διαρκείς ανάγκες του εργοδότη

- όταν η ανανέωση για μία ή περισσότερες φορές μιας σύμβασης εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου δεν δικαιολογείται από έναν αντικειμενικό λόγο, οι διαδοχικές αυτές συμβάσεις ορισμένου χρόνου θεωρείται ότι ισοδυναμούν με μία ενιαία σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου (un seul et unique contrat à durée indéterminée), η οποία δεν λύεται με την παρέλευση του συμφωνημένου ορισμένου χρόνου, αλλά αποκλειστικά και μόνο με καταγγελία εκ μέρους του εργοδότη και καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης καταγγελίας (απόλυσης)

- ο ορθός νομικός χαρακτηρισμός (requalification) των διαδοχικών συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου, ως κατ’ εξοχήν έργο της δικαιοδοτικής λειτουργίας, ανήκει στο δικαστήριο, το οποίο, μη δεσμευόμενο από το χαρακτηρισμό, που προσέδωσαν τα συμβαλλόμενα μέρη, κρίνει, ερμηνεύοντας το περιεχόμενό της, όπως απαιτούν η καλή πίστη και τα συναλλακτικά ήθη και οι περιστάσεις, υπό τις οποίες συνήφθη η σύμβαση

- αντικειμενικός λόγος για κατάρτιση και ανανέωση συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου υφίσταται ιδίως αν δικαιολογείται από τη μορφή ή το είδος ή τη δραστηριότητα του εργοδότη, ή από ειδικούς λόγους ή ανάγκες, εφόσον τα στοιχεία αυτά προκύπτουν αμέσως ή εμμέσως από την οικεία σύμβαση, ή η ορισμένη διάρκεια γίνεται για την πραγματοποίηση συγκεκριμένου έργου ή προγράμματος ή συνδέεται με συγκεκριμένο γεγονός

- οι λόγοι οι οποίοι δικαιολογούν την ανανέωση της σύμβασης ή σχέσης εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου πρέπει να αναφέρονται στη σχετική συμφωνία των μερών, η οποία συνάπτεται εγγράφως, ή να προκύπτουν ευθέως από αυτήν

- σε περίπτωση μη συνδρομής αντικειμενικού λόγου και εφόσον η χρονική διάρκεια των διαδοχικών συμβάσεων ή σχέσεων εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου υπερβαίνει συνολικά τα τρία (3) έτη, τεκμαίρεται ότι με αυτές επιδιώκεται η κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών του εργοδότη, με συνέπεια τη μετατροπή των συμβάσεων αυτών σε συμβάσεις ή σχέσεις εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου

- σε περίπτωση που σε χρονικό διάστημα των τριών (3) ετών ο αριθμός των ανανεώσεων διαδοχικών συμβάσεων ή σχέσεων εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου υπερβαίνει τις τρεις (3), τεκμαίρεται ότι με αυτές επιδιώκεται η κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών του εργοδότη, με συνέπεια τη μετατροπή των συμβάσεων αυτών σε συμβάσεις ή σχέσεις εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου

- το βάρος της ανταπόδειξης σε κάθε περίπτωση φέρει ο εργοδότης

- «διαδοχικές» θεωρούνται οι συμβάσεις ή σχέσεις εξαρτημένης εργασίας ορισμένου χρόνου που καταρτίζονται μεταξύ του ίδιου εργοδότη και του ίδιου εργαζόμενου προπονητή, με τους ίδιους ή παρεμφερείς όρους εργασίας και δεν μεσολαβεί μεταξύ τους χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των σαράντα πέντε (45) ημερών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι μη εργάσιμες ημέρες.

Εν όψει τούτων, έχει γίνει δεκτό, στο πλαίσιο του ελέγχου του δικαστηρίου για ορθό νομικό χαρακτηρισμό της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας προπονητή ως ορισμένου ή αορίστου χρόνου, ότι πρόκειται για μία ενιαία σύμβαση αορίστου χρόνου, που δύναται να λήξει μόνο με καταγγελία εκ μέρους του εργοδότη και καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης καταγγελίας (απόλυσης), στις εξής περιπτώσεις:

- 37 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 13 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή κολύμβησης με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος μερικών εβδομάδων μεταξύ μεμονωμένων λήξεων και ανανεώσεων (CA Fort-de-France απόφαση της 24.1.2013 11-00265)

- 16 διαδοχικών συμβάσεων μερικής απασχόλησης 9 μηνών, συνολικής διάρκειας 144 μηνών, μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή πυγμαχίας με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος 3 μηνών μεταξύ της κάθε λήξης και ανανέωσης (CA Paris απόφαση της 21.6.2011 09-08503)

- 11 διαδοχικών προφορικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 11 ετών και αντιστοίχως 4 διαδοχικών προφορικών συμβάσεων συνολικής διάρκεια 4 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητών αντισφαίρισης χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (ΑΠ 2186/2014)

- 10 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 10 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος ενός έτους μεταξύ 2 μεμονωμένων λήξεων και ανανεώσεων (CA Grenoble απόφαση της 23.5.2012 11-00135)

- 9 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 9 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή χειροσφαίρισης χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Aix-en-Provence απόφαση της 9.9.2022 19-01784)

- 7 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 7 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Reims απόφαση της 23.5.2012 11-00683)

- 6 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 17 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Paris απόφαση της 15.12.2016 15-05383)

- 6 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 10 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου ομάδας κάτω των 19 ετών χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Douai απόφαση της 17.12.2021 19/02200)

- 6 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 6 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου με εναλλαγές καθηκόντων χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Orléans απόφαση της 7.7.2022, 20-00254)

- 6 διαδοχικών συμβάσεων 10 μηνών, συνολικής διάρκειας 60 μηνών, μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος 2 μηνών μεταξύ της κάθε λήξης και ανανέωσης (CΑ Rennes απόφαση της 29.11.2017 17-03120)

- 5 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 16 ετών μεταξύ αθλητικής ομοσπονδίας και προπονητή επιτραπέζιας αντισφαίρισης με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος 3 μηνών μεταξύ 1 μεμονωμένης λήξης και ανανέωσης (ΕφΑθ 5332/2017)

- 5 διαδοχικών συμβάσεων μερικής απασχόλησης συνολικής διάρκειας 9 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονήτριας κολύμβησης με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος 2 μηνών μεταξύ της κάθε λήξης και ανανέωσης (CΑ Montpellier απόφαση της 5.7.2017 13-09269)

- 4 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 12 ετών μεταξύ αθλητικής ομοσπονδίας και προπονητή επιτραπέζιας αντισφαίρισης με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος 7 μηνών μεταξύ 1 μεμονωμένης λήξης και ανανέωσης (ΕφΑθ 3468/2015)

- 4 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 4 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (Cass. απόφαση της 15.5.2008 06-44826)

- 4 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 4 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου φυσικής κατάστασης χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Poitiers απόφαση της 27.9.2017 16-01591)

- 4 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 19 μηνών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονήτριας αθλητικού χορού χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Aix-en-Provence απόφαση της 7.2.2012 11-02080)

- 4 διαδοχικών συμβάσεων μερικής απασχόλησης (εκ των οποίων οι 3 πρώτες υπό τη μορφή πρακτικής άσκησης) συνολικής διάρκειας 19 μηνών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονήτριας χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Caen απόφαση της 4.4.2019 18-00081)

- 4 διαδοχικών συμβάσεων 9 μηνών, συνολικής διάρκειας 36 μηνών, μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή καλαθοσφαίρισης με μεσολάβηση χρονικού διαστήματος 3 μηνών μεταξύ της κάθε λήξης και ανανέωσης (CΑ Caen απόφαση της 14.9.2023 21-02626)

- 3 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 3 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και βοηθού προπονητή ποδοσφαίρου φυσικής κατάστασης χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Poitiers απόφαση της 27.9.2017 16-01592)

- 3 διαδοχικών συμβάσεων μερικής απασχόλησης συνολικής διάρκειας 3 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και βοηθού προπονητή ποδοσφαίρου χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Lyon απόφαση της 4.4.2014 13-00368)

- 3 διαδοχικών συμβάσεων μερικής απασχόλησης συνολικής διάρκειας 3 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή αντισφαίρισης χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Paris απόφαση της 24.5.2023 20-06602)

- 2 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 4 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή τερματοφυλάκων ποδοσφαίρου χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CΑ Besançon απόφαση της 28.4.2017 16-00195)

- διαδοχικών προφορικών συμβάσεων μερικής απασχόλησης συνολικής διάρκειας 7 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Grenoble απόφαση της 30.9.2021 19-02191)

- διαδοχικών προφορικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 6 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονήτριας καλλιτεχνικού πατινάζ χωρίς μεσολάβηση οποιουδήποτε χρονικού διαστήματος μεταξύ τους (CA Riom απόφαση της 8.10.2019 17-02089)

- 1 σύμβασης συνολικής διάρκειας 5 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου (CA Rouen απόφαση της 12.11.2013 13-00929).

Συναφώς έχει γίνει δεκτό ότι το δικαστήριο μη νομίμως αρνείται τον ορθό νομικό χαρακτηρισμό της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας ως αορίστου χρόνου χωρίς έρευνα εάν η χρησιμοποίηση διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου ήταν δικαιολογημένη από αντικειμενικούς λόγους που υπαγόρευαν τον προσωρινό χαρακτήρα του συγκεκριμένου επαγγέλματος από τη φύση του (caractère par nature temporaire de l’emploi) στις εξής περιπτώσεις:

- 17 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 17 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου με εναλλαγές καθηκόντων (Cass. απόφαση της 17.12.2014 13-23176)

- 5 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 5 ετών μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ποδοσφαίρου (Cass. απόφαση της 13.10.2021 18-21232)

- 2 διαδοχικών συμβάσεων συνολικής διάρκειας 20 μηνών μεταξύ αθλητικής ομοσπονδίας και προπονητή μπέιζμπολ-σόφτμπολ (Cass. απόφαση της 12.1.2010 08-40053).

Σε κάθε περίπτωση, ορθώς παρατηρούνται εν προκειμένω τα εξής:

- οι λόγοι οι οποίοι δικαιολογούν την ανανέωση της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας προπονητή ορισμένου χρόνου πρέπει να αναφέρονται στη σχετική συμφωνία των μερών ή να προκύπτουν ευθέως από αυτήν (CA Orléans απόφαση της 28.11.2019 17-00887, CA Montpellier απόφαση της 26.6.2019 15-07994, CA Aix-en-Provence απόφαση της 24.8.2017 17-00406, CA Montpellier απόφαση της 18.5.2016 13-04764)

- μόνη της η τυχόν έγκριση των ερευνώμενων διαδοχικών συμβάσεων προπονητή ορισμένου χρόνου από οποιαδήποτε αρχή, π.χ. την οικεία αθλητική ομοσπονδία ή επαγγελματική αθλητική ένωση, δεν είναι αποφασιστική για τον ορθό νομικό χαρακτηρισμό τους, ο οποίος αποτελεί δικαιοδοτικό έργο αναγόμενο στην αρμοδιότητα του δικαστηρίου (CA Orléans απόφαση της 7.7.2022, 20-00254, CΑ Rennes απόφαση της 29.11.2017 17-03120)

- μόνη της η τυχόν αθλητική εποχικότητα (saisonnalité sportive) της αγωνιστικής περιόδου σε συγκεκριμένα αθλήματα δεν αποτελεί αντικειμενικό λόγο που να δικαιολογεί άνευ ετέρου τη χρησιμοποίηση διαδοχικών συμβάσεων προπονητή ορισμένου χρόνου (CΑ Paris απόφαση της 24.5.2023 20-06602, CΑ Rennes απόφαση της 29.11.2017 17-03120)

- ο ορθός νομικός χαρακτηρισμός διαδοχικών συμβάσεων προπονητή ορισμένου χρόνου σε μία ενιαία σύμβαση αορίστου χρόνου μπορεί να γίνει μόνο κατόπιν σχετικής αίτησης του προπονητή και όχι αυτεπαγγέλτως (Cass. απόφαση της 20.2.2013 11-12262, CA Paris απόφαση της 30.6.2015 13-06768).

Αντιθέτως, έχει γίνει δεκτό ότι δεν πρόκειται για μία ενιαία σύμβαση εξαρτημένης εργασίας προπονητή αορίστου χρόνου, που να δύναται να λήξει μόνο με καταγγελία εκ μέρους του εργοδότη και καταβολή της νόμιμης αποζημίωσης καταγγελίας (απόλυσης), αλλά για επιτρεπτή και νόμιμη μη ανανέωση σύμβασης προπονητή ορισμένου χρόνου στις εξής περιπτώσεις:

- διαδοχικών συμβάσεων ανεξαρτήτων υπηρεσιών ορισμένου χρόνου μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή αντισφαίρισης (CA Metz απόφαση της 27.9.2011 10-00844)

- διαδοχικών συμβάσεων ανεξαρτήτων υπηρεσιών ορισμένου χρόνου μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή ράγκμπυ (CA Poitiers απόφαση της 2.3.2023 22-00740)

- διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου μεταξύ αθλητικού σωματείου και προπονητή αντισφαίρισης, ανεξαρτήτως της νομικής φύσης τους (εξαρτημένης εργασίας ή ανεξαρτήτων υπηρεσιών), ως προς τις οποίες η χρησιμοποίηση διαδοχικών συμβάσεων ορισμένου χρόνου ήταν δικαιολογημένη από αντικειμενικούς λόγους συνιστάμενους στην ύπαρξη κυμαινόμενου αριθμού αθλητών και αθλουμένων ανά αγωνιστική περίοδο που επηρέαζε τις συνθήκες λειτουργίας του σωματείου, καθώς καθόριζε τον όγκο των απαιτούμενων υπηρεσιών προπόνησης, τα τμήματα προπόνησης που θα καταρτίζονταν, τις ώρες προπόνησης και τον αριθμό και τις αποδοχές του διδάσκοντος προσωπικού (προπονητών και βοηθών προπονητών), ιδίως δεδομένου ότι πολλοί προπονητές του σωματείου ήταν ταυτόχρονα και δημόσιοι υπάλληλοι-εκπαιδευτές φυσικής αγωγής σε δημόσια σχολεία και ενημερώνονταν στις αρχές κάθε σχολικού έτους, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου, αν θα αποσπαστούν σε αθλητικές ομοσπονδίες των οικείων αθλημάτων ως ομοσπονδιακοί προπονητές και τεχνικοί σύμβουλοι ή αν θα επιτραπεί σε αυτούς και σε πόσους και ποιους συγκεκριμένα και για πόσες και ποιες ημέρες και ώρες η άσκηση ιδιωτικού έργου ή εξαρτημένης εργασίας ή ανεξαρτήτων υπηρεσιών με αμοιβή σε αθλητικά σωματεία συγκεκριμένου αθλήματος και λοιπούς αθλητικούς φορείς (ΜΠρΑθ 431/2024).

Όλες οι ανωτέρω αξιολογήσεις ισχύουν για τα κάθε είδους αθλητικά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ως εργοδότες, π.χ. τις κάθε είδους αθλητικές ομάδες (αθλητικά σωματεία, τμήματα αμειβομένων αθλητών, αθλητικές ανώνυμες εταιρείες) καθώς και τις αθλητικές ομοσπονδίες, οι οποίες, ακόμη και εάν επιχορηγούνται τακτικώς από το Κράτος σε ποσοστό άνω του 50% του ετήσιου προϋπολογισμού τους, δεν εντάσσονται στον Δημόσιο Τομέα, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις του άρθρου 3 περ. γ΄ του π.δ. 164/2004 και του άρθρου 51 παρ. 1 του ν. 1892/1990 (ΜΠρΑθ 28/2020, ΓνωμΝΣΚ 92/2009, ΔιατΕισΕφΑθ 805/2009).