logo-print

Online προσβολή πνευματικής ιδιοκτησίας: Σε ποια χώρα θα δικαστεί η υπόθεση;

Η απόφαση Pez Hejduk του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Έστω ότι o Χ είναι Έλληνας φωτογράφος. Μία μέρα και ενώ βρίσκεται σε επαγγελματικό ταξίδι στη Μαδρίτη, διαπιστώνει ότι σε μία ιστοσελίδα με γερμανικό top level domain [.de], την οποία διαχειρίζεται ένας Γάλλος υπήκοος με μόνιμη κατοικία στο Βέλγιο, παρουσιάζεται μια φωτογραφία δικής του δημιουργίας, χωρίς αυτός να έχει δώσει τη σχετική άδεια και χωρίς να έχει λάβει αμοιβή. Έξαλλος, απευθύνεται στο δικηγόρο του με εντολή αυτός να προχωρήσει σε άσκηση αγωγής αποζημίωσης κατά του διαχειριστή της ιστοσελίδας.

Πριν προχωρήσει στη σύνταξη της αγωγής ο δικηγόρος πρέπει να απαντήσει στο εξής ερώτημα: Τα δικαστήρια ποιας χώρας έχουν διεθνή δικαιοδοσία να δικάσουν την αγωγή αποζημίωσης;

Α. της Ελλάδας λόγω του ότι ο ενάγων είναι Έλληνας;

Β. της Γερμανίας λόγω του ότι η ιστοσελίδα ανήκει στο γερμανικό top level domain;

Γ. της Γαλλίας λόγω του ότι ο διαχειριστής της ιστοσελίδας είναι Γάλλος;

Δ. του Βελγίου λόγω του ότι ο διαχειριστής έχει εκεί τη μόνιμη κατοικία του;

Ε. της Ισπανίας λόγω του ότι η ιστοσελίδα με τη φωτογραφία του ενάγοντος ήταν προσβάσιμη εκεί;

ΣΤ. κάποιας άλλης χώρας;

Ένα τέτοιο ζήτημα διεθνούς δικαιοδοσίας επί αδικοπραξίας λόγω online προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας απασχόλησε το ΔικΕΕ στην υπόθεση Pez Hejduk κατά EnergieAgentur.NRW GmbH.

1. Η υπόθεση

Η Pej Hejduk, κάτοικος Αυστρίας, είναι φωτογράφος με ειδίκευση στη φωτογράφιση αρχιτεκτονικής. Η γερμανική εταιρία EnergieAgentur πήρε την άδεια της για να χρησιμοποιήσει μία φωτογραφία της στα πλαίσια ενός συνεδρίου. Αντί όμως να περιοριστεί σε αυτή τη χρήση η EnergieAgentur "ανέβασε" τη φωτογραφία στην ιστοσελίδα της ενώ παρείχε επιπλέον στους επισκέπτες τη δυνατότητα να την αποθηκεύσουν στους υπολογιστές τους μέσω downloading. Η φωτογράφος άσκησε αγωγή αποζημίωσης λόγω προσβολής του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας στην Αυστρία. Η EnergieAgentur προέβαλε ένσταση ελλείψεως διεθνούς δικαιοδοσίας των αυστριακών δικαστηρίων. Ισχυρίστηκε ότι διεθνή δικαιοδοσία έχουν τα γερμανικά δικαστήρια εφ' όσον η εταιρία έχει την έδρα της στη Γερμανία και η ιστοσελίδα έχει γερμανικό top level domain. Επιπλέον ότι η ιστοσελίδα της δεν κατευθύνει τις δραστηριότητές της προς το αυστριακό κοινό έτσι ώστε να έχουν διεθνή δικαιοδοσία τα αυστριακά δικαστήρια. Η υπόθεση έφτασε μέχρι το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της Αυστρίας, το οποίο απέστειλε σχετικά το εξής προδικαστικό ερώτημα στο ΔικΕΕ:

«Έχει το άρθρο 5, σημείο 3, του κανονισμού [44/2001] την έννοια ότι, στο πλαίσιο διαφοράς λόγω προσβολής δικαιωμάτων συγγενικών προς το δικαίωμα του δημιουργού η οποία φέρεται να προκλήθηκε από το γεγονός ότι μια φωτογραφία κατέστη προσβάσιμη σε ιστοσελίδα που λειτουργεί υπό τον τομέα ανωτάτου επιπέδου (Top-Level-Domain) άλλου κράτους μέλους από εκείνο στο οποίο κατοικεί ο δικαιούχος, θεμελιώνεται δικαιοδοσία μόνο

– σε εκείνο το κράτος μέλος στο οποίο έχει την έδρα του ο φερόμενος ως αυτουργός της προσβολής, καθώς και

– σε εκείνο ή σε εκείνα τα κράτη μέλη, για τα οποία προορίζεται η ιστοσελίδα σύμφωνα με το περιεχόμενό της;»

2. O κανονισμός 44/2001

Το ζήτημα της διεθνούς δικαιοδοσίας επί αστικών και εμπορικών υποθέσεων ρυθμίζεται για τα κράτη μέλη της ΕΕ από τον κανονισμό 44/2001. Στο α.2 παρ.1 ο κανονισμός ορίζει ως γενική δικαιοδοσία αυτή του κράτους μέλους, στο οποίο έχει την κατοικία του ο εναγόμενος. Παράλληλα με αυτή μπορούν να συντρέχουν άλλες δικαιοδοσίες, όπως αυτή του α.5 παρ.3, που αφορά σε περιπτώσεις αδικοπραξιών. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό επί αδικοπραξίας δικαιοδοσία έχουν και τα δικαστήρια του τόπου, όπου συνέβη ή ενδέχεται να συμβεί το ζημιογόνο γεγονός. Αυτός μπορεί να είναι τόσο ο τόπος τέλεσης της γενεσιουργού της ζημίας πράξεως όσο και ο τόπος επέλευσης της ζημίας. Έτσι η τέλεση του ζημιογόνου γεγονότος μπορεί να επιμεριστεί σε ξεχωριστά στάδια, τα οποία δύνανται να επέλθουν σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους. Η υλική πράξη που θα προκαλέσει τη ζημία μπορεί να είναι κατά περίπτωση απομακρυσμένη χωρικά και χρονικά από την επέλευση της ζημίας, η οποία μπορεί να λάβει χώρα σε πολλά σημεία ταυτόχρονα. Η επέλευση της ζημίας σε συγκεκριμένο κράτος μέλος είναι το “κρίσιμο σημείο συνδέσεως” των δικαστηρίων του κράτους μέλους με τη υπόθεση, τους επιτρέπει να βρίσκονται αντικειμενικά σε καλύτερη θέση για να εκτιμήσουν το κατά πόσο συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τη θεμελίωση της ευθύνης του εναγομένου, με αποτέλεσμα να δικαιολογείται η αναγνώριση σε αυτά της διεθνούς δικαιοδοσίας για την επίλυση της διαφοράς.

3. Η επέλευση της ζημίας

Το ΔικΕΕ για να διαπιστώσει αν πράγματι επέρχεται ζημία σε συγκεκριμένο κράτος-μέλος [έτσι ώστε να αποδοθεί στα δικαστήριά του διεθνής δικαιοδοσία] έχει εφαρμόσει στο παρελθόν διαφορετικής φύσης κριτήρια σε υποθέσεις online προσβολής άυλων δικαιωμάτων. Έτσι σε περιπτώσεις προσβολής της προσωπικότητας έχει προκρίνει ότι η ζημία -στο σύνολό της- επέρχεται στο κράτος-μέλος, στο οποίο εντοπίζεται το επίκεντρο των συμφερόντων του παθόντος (βλ. απόφαση eDate Advertising), σε περιπτώσεις προσβολής βάσης δεδομένων στο κράτος-μέλος, στο κοινό του οποίου "στοχεύει" η προσβάλλουσα ιστοσελίδα (βλ. απόφαση Football Dataco) ενώ στην περίπτωση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε κάθε κράτος μέλος, από το οποίο υπάρχει πρόσβαση στην επίμαχη ιστοσελίδα (βλ. αποφάσεις Pinkney, επί της οποίας αναλυτικό σχόλιο του γράφοντος έχει δημοσιευθεί στα Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου, Δεκέμβριος 2013, σελ. 757 επ. και Hi Hotel.)

4. Η απόφαση

Με αυτή του την απόφαση και σε ό,τι αφορά online προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας το ΔικΕΕ προκρίνει για τρίτη φορά σε μικρό χρονικό διάστημα -και επιβεβαιώνει έτσι- το κριτήριο της πρόσβασης. Συνοψίζει το ΔικΕΕ:

"Το άρθρο 5, σημείο 3, του κανονισμού (ΕΚ) 44/2001 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση προβαλλόμενης προσβολής του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στο κράτος μέλος του δικαστηρίου ενώπιον του οποίου ασκήθηκε σχετική αγωγή, το τελευταίο έχει δικαιοδοσία, ως δικαστήριο του τόπου επελεύσεως της ζημίας, να κρίνει επί της αγωγής εφόσον ζητείται να αναγνωριστεί ευθύνη για την προσβολή των ως άνω δικαιωμάτων λόγω αναρτήσεως προστατευόμενων φωτογραφιών σε διαδικτυακό ιστότοπο προσβάσιμο στην περιφέρειά του. Το δικαστήριο αυτό είναι αρμόδιο να κρίνει μόνον επί της ζημίας που προκλήθηκε εντός του κράτους μέλους όπου έχει την έδρα του."

Εφ' όσον μία ιστοσελίδα παρουσιάζει παράνομα στο κοινό μια φωτογραφία [ή οποιοδήποτε άλλο έργο με την έννοια του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας], τότε ζημία του δικαιούχου επέρχεται σε κάθε κράτος μέλος, στο οποίο υπάρχει πρόσβαση στην εν λόγω ιστοσελίδα. Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι σε περιπτώσεις αγωγής αποζημίωσης λόγω online προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ουδεμία σχέση έχει για τη διεθνή δικαιοδοσία των αστικών δικαστηρίων η ιθαγένεια ή ο τόπος εγκατάστασης του προσβολέα, το top level domain, το που βρίσκονται οι servers που φιλοξενούν την ιστοσελίδα ή το αν η ιστοσελίδα επιδιώκει να στοχεύσει το κοινό συγκεκριμένου κράτους. Αρκεί η διαπίστωση της δυνατότητας πρόσβασης στην ιστοσελίδα από συγκεκριμένο κράτος-μέλος.

Το δικαστήριο όμως μπορεί να επιδικάσει αποζημίωση μόνο ως προς τη ζημία που υπέστη ο δικαιούχος στο έδαφος του συγκεκριμένου κράτους μέλους, στο οποίο το Δικαστήριο έχει την έδρα του και όχι για την τυχόν συνολική του ζημία. Η ζημία κατακερματίζεται με αυτόν τον τρόπο και χωρίζεται σε τόσα κομμάτια όσα και τα κράτη από τα οποία υπήρχε πρόσβαση στην ιστοσελίδα. [Σημ: στην πιο πάνω αναφερόμενη απόφαση eDate Advertising το ΔικΕΕ δέχτηκε διαζευκτικά με το κριτήριο του επίκεντρου συμφερόντων και το κριτήριο της πρόσβασης, εφ' όσον ζητείται η ανόρθωση μόνο αυτής της ζημιάς που προκλήθηκε στο συγκεκριμένο κράτος-μέλος, στο έδαφος του οποίου έχει την έδρα του το δικαστήριο.]

5. Κριτική αποτίμηση

Η υιοθέτηση του κριτηρίου της πρόσβασης για τον προσδιορισμό του τόπου επέλευσης της ζημίας που οδηγεί σε απονομή διεθνούς δικαιοδοσίας διευκολύνει το δίχως άλλο τους δικαιούχους στην επιδίωξη αποζημίωσης λόγω προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πρόσβαση αποδεικνύεται ευκολότερα σε σχέση με τη στόχευση συγκεκριμένου κοινού κράτους-μέλους ή την ύπαρξη του επίκεντρου των συμφερόντων σε αυτό. Οι δικαιούχοι έχουν επίσης ευχέρεια να επιλέξουν, δεδομένης της διασυνοριακότητας του internet, το δικαστήριο αυτού του κράτους μέλους, στο οποίο συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερο βαθμό τα συμφέροντά τους, στο οποίο έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη ζημία ή στο οποίο, λόγω του ουσιαστικού δικαίου, δικαιούνται τη μεγαλύτερη αποζημίωση κοκ. Από την άλλη μία τέτοια λύση μπορεί να οδηγήσει σε forum shopping. Ο δε εδαφικός κατακερματισμός της ζημίας δημιουργεί το πρόβλημα της ουσιαστικής αδυναμίας να διεκδικηθεί αποζημίωση για το σύνολο της ζημίας, αφού θα πρέπει να ασκηθούν τόσες αγωγές, όσα και τα ευρωπαϊκά κράτη στα οποία υπήρχε πρόσβαση στην προσβάλλουσα ιστοσελίδα. Δυσχερής θα είναι επίσης ο υπολογισμός της αποζημίωσης για τη ζημία που επήλθε μόνο σε συγκεκριμένο κράτος. Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο πάντως η αποζημίωση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως ή κατά νόμο καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης που έκανε χωρίς την άδεια ο υπόχρεος [α. 65 παρ. 2 ν.2121/1993]. Έτσι, αν υποτεθεί ότι διεθνή δικαιοδοσία έχουν τα ελληνικά δικαστήρια, θα πρέπει να διαπιστωθεί, τι αντίτιμο θα οφειλόταν για την περιορισμένη εδαφικώς στην Ελλάδα χρήση του έργου. Τέλος υπάρχει ο κίνδυνος έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων από δικαστήρια διαφορετικών κρατών μελών, την αποτροπή του οποίου στοχεύει ο Κανονισμός. Ο Γενικός Εισαγγελέας, Pedro Cruz Villalon, στην πρότασή του, είχε διαφωνήσει ρητώς με την υιοθέτηση του κριτηρίου της πρόσβασης. Αντ' αυτού πρότεινε την απονομή διεθνούς δικαιοδοσίας στα δικαστήρια του κράτους-μέλους που συνέβη το ζημιογόνο γεγονός [εν προκειμένω στα γερμανικά δικαστήρια], τα οποία θα μπορούν να επιδικάσουν αποζημίωση για το σύνολο της προκληθείσας ζημίας και όχι μόνο γι' αυτό της το τμήμα, το οποίο επήλθε στο έδαφος του κράτους-μέλους της έδρας τους. Το ΔικΕΕ δεν ακολούθησε την πρότασή του.

[Αναδημοσίευση από lawgrip.net με ημερομηνία δημοσίευσης 09.02.2015]

*Για διεξοδικότερη ανάλυση του ζητήματος βλ. Παραμυθιώτη, Η δωσιδικία για την προστασία του δημιουργού στο διαδίκτυο, ΔιΜΕΕ 2017, 523 επ.

Η φορολογική ενημερότητα

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ​

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΤΣΟΣ

Πρόσθετοι λογοι αναιρέσεων κατά τον ΚΠΔ

Αθανάσιος Κ. Ζαχαριάδης

ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ / ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

send